Khởi đầu của những thay đổi

Bài phát biểu có chủ đề “Sự canh tân Giấc mơ Mỹ”, kéo dài khoảng 1 giờ 40 phút, là bài phát biểu thứ năm của ông Trump trước phiên họp chung của Quốc hội Mỹ và là bài phát biểu dài nhất tại lưỡng viện kể từ ít nhất năm 1964, tính cả các Thông điệp Liên bang.

Bài phát biểu của ông chủ thứ 47 của Nhà Trắng thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận vì được thực hiện chỉ 43 ngày sau khi ông tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai và nhà lãnh đạo mới của nước Mỹ đang tiến hành những thay đổi sâu rộng nhằm tái cấu trúc chính quyền liên bang, trong bối cảnh ông đang có những điều kiện thuận lợi khi đảng Cộng hòa nắm giữ thế đa số ở cả hai viện tại Đồi Capitol.

Mở đầu bài phát biểu, Tổng thống Trump đã nhấn mạnh tới chiến thắng thuyết phục của ông và đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử ngày 5/11/2024, đồng thời liệt kê một loạt sắc lệnh hành pháp và những thay đổi khác mà ông đã thực hiện trong 6 tuần đầu tiên kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ hai, các ưu tiên chính sách và tầm nhìn cho tương lai của chính quyền Trump 2.0, trong đó nhấn mạnh sự phục hồi kinh tế, an ninh quốc gia, kiểm soát biên giới, độc lập năng lượng và cải cách chính sách xã hội.

Về kinh tế và thương mại, Tổng thống Trump tuyên bố rằng nước Mỹ đang trải qua thời gian hồi sinh lịch sử, với sự lạc quan trong kinh doanh đạt mức cao kỷ lục. Chính quyền của ông đã áp dụng thuế quan qua lại đối với các quốc gia như Trung Quốc, Mexico và Canada để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại, bảo vệ các ngành công nghiệp của Mỹ; thúc giục Quốc hội “cắt giảm thuế cho tất cả mọi người”, bao gồm xóa bỏ thuế đối với tiền boa, tiền làm thêm giờ và các chế độ phúc lợi an sinh xã hội, khấu trừ thuế lãi suất đối với các khoản vay mua ô tô sản xuất tại Mỹ; thành lập Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do tỷ phú công nghệ Elon Musk đứng đầu để loại bỏ chi tiêu lãng phí với mục tiêu cắt giảm 2.000 tỷ USD chi tiêu liên bang; kêu gọi cân bằng ngân sách bất chấp kế hoạch cắt giảm thuế và chi tiêu của đảng Cộng hòa sẽ làm tăng thâm hụt hàng nghìn tỷ USD; công bố khoản đầu tư lớn vào ngành sản xuất của Mỹ, bao gồm cả đường ống dẫn khí đốt tự nhiên quy mô lớn ở Alaska với sự tham gia của các nước, trong đó có Hàn Quốc và Nhật Bản.

Về di trú và an ninh biên giới, Tổng thống Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và triển khai lực lượng quân sự tại biên giới Mỹ-Mexico; tuyên bố giảm mạnh tình trạng vượt biên trái phép; ký "Đạo luật Laken Riley", bắt buộc giam giữ những người nước ngoài cư trú trái phép phạm tội nguy hiểm; công bố chiến dịch trục xuất lớn nhất trong lịch sử Mỹ; mời chào “thẻ vàng” 5 triệu USD cho ai muốn trở thành công dân Mỹ.

Liên quan tới lĩnh vực năng lượng và cơ sở hạ tầng, nhà lãnh đạo này nhắc lại tuyên bố Tình trạng khẩn cấp về năng lượng quốc gia, đảo ngược các hạn chế của người tiền nhiệm Joe Biden đối với sản xuất dầu khí; thúc đẩy hoạt động khoan trong nước và khai thác khoáng sản quan trọng; công bố các ưu đãi thuế để khôi phục ngành đóng tàu của Mỹ và giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama.

Đối với văn hóa - xã hội, Tổng thống Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ chính thức của Mỹ; cấm các sáng kiến Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập (DEI) trong chính phủ và doanh nghiệp; cấm các vận động viên chuyển giới tham gia các môn thể thao dành cho nữ; cấm các trường công lập giảng dạy về hệ tư tưởng giới tính; ký sắc lệnh hành pháp cấm phẫu thuật chuyển đổi giới tính cho trẻ vị thành niên.

Liên quan tới luật pháp và trật tự, Tổng thống Trump cam kết trấn áp tội phạm, ủng hộ các bản án nghiêm khắc hơn đối với những kẻ tái phạm; ký sắc lệnh hành pháp yêu cầu áp dụng án tử hình đối với những kẻ giết người đang thi hành công vụ; bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với lực lượng thực thi pháp luật và lực lượng ứng cứu đầu tiên.

Đề cập chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia, ông đã công bố các cuộc đàm phán để chấm dứt chiến tranh Nga-Ukraine; gắn nhãn các băng nhóm tội phạm và băng đảng ma túy Mexico là các tổ chức khủng bố; kêu gọi Quốc hội tài trợ cho xây dựng “lá chắn phòng thủ tên lửa Golden Dome”, tương tự như của Israel, được sản xuất toàn bộ tại Mỹ; đổi tên “Vịnh Mexico” thành “Vịnh Mỹ”; gửi thông điệp đến người dân Greenland bày tỏ quan tâm đến việc mua lại vùng lãnh thổ “đất rộng, người thưa” thuộc Đan Mạch này vì lý do an ninh quốc gia của Mỹ và thế giới.

Ngoài việc nêu bật những thành tựu ban đầu về đối nội và đối ngoại, ông Trump cũng tuyên bố đang đấu tranh để đảo ngược lạm phát và giúp người Mỹ “dễ chi trả trở lại”. Bên cạnh đó, ông cũng đề nghị Quốc hội hủy bỏ Đạo luật Chips và Khoa học được lưỡng đảng thông qua dưới thời người tiền nhiệm Joe Biden.

Tổng thống Trump kết thúc bài phát biểu bằng một tầm nhìn lạc quan về tương lai, hứa hẹn một "Thời đại hoàng kim của nước Mỹ" với những tiến bộ về kinh tế và công nghệ chưa từng có; đặt ra các mục tiêu đột phá về khoa học, thám hiểm không gian và thống trị của Mỹ trên Sao Hỏa; định hình nhiệm kỳ tổng thống của mình như một cuộc đấu tranh cho sự vĩ đại của nước Mỹ.

Theo giới quan sát, bài phát biểu của Tổng thống Trump đã định vị chính quyền nhiệm kỳ hai của ông có sứ mệnh thực hiện các hành động táo bạo để khôi phục sức mạnh và chủ quyền của nước Mỹ. Ông mô tả các chính sách của mình nhấn mạnh vào chủ nghĩa dân tộc, tự chủ về kinh tế và chủ nghĩa bảo thủ về văn hóa.

Khác với bài phát biểu Thông điệp Liên bang cho phép tổng thống đương nhiệm tóm tắt những thành tựu trong năm tại nhiệm vừa qua và phương hướng trong năm tới, bài phát biểu trước lưỡng viện Quốc hội là cơ hội để một tổng thống mới nhậm chức đưa ra chương trình nghị sự ban đầu của mình. Bài phát biểu lần này sẽ cho phép Tổng thống Trump đưa ra những lập luận để bảo vệ thành tích của mình về các vấn đề kinh tế, chiến tranh, văn hóa… trong bối cảnh tỷ lệ ủng hộ ông đang có xu hướng giảm dần.

Nhìn chung, bài phát biểu của nhà lãnh đạo 79 tuổi, được truyền hình trực tiếp trên khung giờ vàng, đã nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt của các thành viên đảng Cộng hòa, trong khi các thành viên thuộc phe Dân chủ hoặc im lặng theo dõi hoặc bày tỏ phản đối bằng các biểu ngữ, thậm chí tẩy chay không tham dự, bỏ về giữa chừng. Đỉnh điểm là việc Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson yêu cầu Hạ nghị sĩ Al Green của bang Texas ra khỏi khán phòng vì ngắt lời Tổng thống Trump.

Những động thái trên phản ánh sự chia rẽ đảng phái sâu sắc và dự báo cuộc đấu đá, cạnh tranh khốc liệt trên chính trường Mỹ trong 4 năm tới. Trước mắt, hai đảng sẽ phải đấu tranh với nhau để giải quyết tình trạng bế tắc trong bối cảnh chỉ còn 10 ngày nữa là tới thời hạn chót để thông qua ngân sách trước khi chính phủ Mỹ có khả năng đóng cửa.