Đặc biệt, thời gian gần đây, nhu cầu xây dựng tăng cao nên nạn khai thác cát trái phép diễn ra càng rầm rộ hằng đêm, từ tối đến sáng sớm; dù đã có trình báo và kiến nghị gửi lên chính quyền các cấp, nhưng tình trạng này vẫn không giảm.
Trên sông Bồ, nạn khai thác cát trái phép diễn ra rầm rộ ở thượng nguồn. Đoạn qua thôn Lại Bằng 2 phường Hương Vân, thị xã Hương Trà xảy ra tình trạng hút cát trái phép khiến cho bờ sông sạt lở nghiêm trọng. Dù thôn đã lập tổ tự quản và cử người túc trực ngày đêm, chèo ghe thuyền ra đẩy đuổi "cát tặc" nhưng tình trạng khai thác cát trái phép ở sông Bồ ngày càng diễn biến phức tạp.
Theo ông Hồ Phùng, phường Hương Vân, thị xã Hương Trà, Thừa Thiên - Huế: Trước nạn "cát tặc" xâm hại, quá bức xúc, người dân dùng cọc tre đóng sâu xuống lòng sông dài khoảng 20m, phía dưới được đắp bằng nhiều lớp đá hộc chắc chắn, có lưới sắt gia cố, phần cọc tre nhô lên mặt sông khoảng 1m để ngăn chặn tàu thuyền lên thượng nguồn hút cát trộm. Nếu không làm như thế, nhiều đoạn bờ sông Bồ đi qua thị xã Hương Trà và huyện Phong Điền vốn đang bị sạt lở lại càng sạt lở nghiêm trọng hơn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống người dân.
Dùng cọc tre đóng sâu xuống lòng sông để ngăn "cát tặc", tuy nhiên, việc làm này cũng ảnh hướng đến việc đi lại của thuyền bè trên sông. Chính quyền địa phương một mặt vận động người dân dừng việc đóng và tháo gỡ cọc tre, đồng thời bố trí các biển báo phản quang để cảnh báo tàu, thuyền qua lại trên sông vào ban đêm, mặt khác tăng cường quản lý địa bàn để đẩy đuổi "cát tặc" hoạt động lén lút vào ban đêm.
Khai thác cát ở khu vực bãi bồi Lương Quán, phường Thủy Biều, thành phố Huế, không tuân thủ quy định về chiều sâu, phạm vi mỏ đã gây ảnh hưởng lớn đến địa tầng, tình trạng sạt lở, sụt lún ở đôi bờ sông Hương tháng 10/2018. Ảnh tư liệu: Hồ Cầu/TTXVN
Hiện nay, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế đã chỉ đạo tạm dừng việc khai thác khoáng sản trên sông Bồ tại khu vực Khe Bằng và bãi bồi Lương Bằng thuộc thị xã Hương Trà và huyện Phong Điền. Đồng thời, UBND tỉnh yêu cầu Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thừa Thiên - Huế khẩn trương đo đạc, khảo sát, kiểm tra đánh giá hiện trạng các khu vực này theo giấy phép khai thác đã cấp; nếu phát hiện vi phạm, yêu cầu có biện pháp xử lý theo quy định.
Người dân các địa phương dọc sông Bồ rất mong sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng tỉnh để xử lý triệt để tình trạng khai thác cát không đúng quy định ở các khu mỏ được cấp phép và nạn khai thác cát trái phép ở vùng thượng nguồn sông Bồ để hạn chế được tình trạng sạt lở bờ sông, đe dọa đến đất đai sản xuất, nhà cửa và tính mạng của người dân sống ven sông.
Trong khi đó, tình trạng khai thác cát trên sông Hương cũng tương tự. Đỉnh điểm, cuối tháng 3/2019, Công an thành phố Huế đã khởi tố, bắt khẩn cấp hai đối tượng là Hoàng Trọng Trị (sinh năm 1983) và Hoàng Trọng Đại (sinh năm 1975), cùng trú tại phường Thủy Biều, thành phố Huế để điều tra, làm rõ hành vi cố ý gây thương tích cho ông Hoàng Trọng Niệm (sinh năm 1964, trú phường Thủy Biều, thành phố Huế, Thừa Thiên - Huế) cùng với tám người dân khi phát hiện hai chiếc thuyền đang hút cát gần bờ sông Hương đoạn qua địa bàn phường Thủy Biều và tìm cách đẩy đuổi. Các đối tượng đứng ở dưới thuyền ném đá tấn công ngược lên, sau đó xông lên bờ dùng dao, rựa truy đuổi, tấn công. Ông Hoàng Trọng Niệm bị chém trúng đầu, phải vào Bệnh viện Trung ương Huế cấp cứu, tỷ lệ thương tích là 17%.
Theo người dân trong vùng, tình trạng khai thác cát trên sông Hương đoạn phường Thủy Biều thường diễn ra từ 21 giờ hàng đêm, lợi dụng trời tối, lực lượng chức năng khó phát hiện. Lo lắng bờ sông tiếp tục sạt lở, ảnh hưởng đến diện tích trồng chuối, thanh trà cạnh sông nên người dân tự quản bằng cách xua đuổi như nêu ở trên. Cùng với phường Thủy Biều, các xã Thủy Bằng và xã Dương Hòa cũng hình thành các tổ tự quản, thường xuyên giám sát tình hình khai thác cát sỏi trên sông và kịp thời báo cáo cơ quan chức năng khi phát hiện trường hợp khai thác cát sỏi trái phép.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Phan Thiên Định cho biết, các ngành chức năng đang vào cuộc quyết liệt để ngăn chặn nạn "cát tặc" để lập lại trật tự trên các con sông. Cùng với mạnh tay xử lý tình trạng khai thác cát trái phép, tỉnh Thừa Thiên - Huế đang tìm phương án đầu tư sản xuất cát nhân tạo nhằm thay thế việc khai thác cát lòng sông làm vật liệu xây dựng, có như vậy mới giải quyết tận gốc tình trạng khai thác cát trái phép trên sông.