Tên lửa đạn đạo tầm trung Oreshnik của Nga. Ảnh: The Defense News/TTXVN
Theo báo Izvestia (Nga) ngày 6/10, mối quan hệ Nga – Mỹ đang đối mặt với một tình trạng thiếu hụt đối thoại chiến lược nghiêm trọng, đặc biệt trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí hạt nhân. Trong bối cảnh Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) ban đầu đã sụp đổ, mọi hy vọng hiện đang đổ dồn vào việc gia hạn Hiệp ước START Mới. Tuy nhiên, những diễn biến chính trị bất ổn và các động thái quân sự liên quan đến Ukraine đang làm suy giảm xu hướng tích cực mong manh này.
Bộ Ngoại giao Nga cho biết, việc khôi phục lại INF giữa Moskva và Washington là bất khả thi. Mặc dù Nga đã tìm cách duy trì hiệp ước, nhưng họ đã phải hủy bỏ lệnh tạm hoãn do những động thái từ phía Mỹ.
Trong bối cảnh bế tắc đó, Hiệp ước START Mới (New START), thỏa thuận kiểm soát vũ khí chiến lược cuối cùng còn hiệu lực giữa hai cường quốc, vẫn còn một số tiềm năng. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra đề xuất gia hạn hiệp ước này và được Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi là "một ý tưởng hay".
Tuy nhiên, phía Mỹ vẫn chưa đưa ra phản hồi chi tiết về sáng kiến của Nga. Sự chậm trễ này được cho là do những diễn biến chính trị bất ổn liên quan đến nỗ lực thông qua dự thảo ngân sách tạm thời đang diễn ra tại Mỹ, một vấn đề thu hút sự chú ý của hầu hết các cơ quan liên bang và các nhà lập pháp.
Đánh giá về vấn đề trên, Ivan Loshkaryov, Phó Giáo sư Khoa Lý luận Chính trị tại Viện Quan hệ Quốc tế Nhà nước Moskva, cho biết: "Tôi nghĩ Washington sẽ phản ứng trước cuối năm nay, khi chính quyền Trump cuối cùng sẽ quay lại làm việc với hồ sơ của Nga".
Những rào cản chính trị và quân sự
Dù có tín hiệu tích cực từ Tổng thống Trump, chuyên gia Loshkaryov bày tỏ sự nghi ngờ về khả năng sẽ có phản ứng tích cực từ Washington. Ông nhận định, những người ủng hộ Tổng thống Trump coi các thỏa thuận ổn định chiến lược là một rào cản bổ sung đối với chính sách đối ngoại của Mỹ. Thậm chí, Tổng thống Trump có thể đề xuất "đổi" Hiệp ước START Mới lấy các thỏa thuận khác với Nga.
Thực tế là Bộ Ngoại giao Nga đã nhấn mạnh rằng, Nga và Mỹ hiện đang thiếu đối thoại chiến lược. Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump cũng không áp dụng bất kỳ lệnh trừng phạt mới nào đối với Nga, trong khi vẫn làm suy yếu các lệnh trừng phạt về dầu mỏ đối với Nga.
Một vấn đề khác đang làm suy yếu xu hướng tích cực này là việc Mỹ đang cân nhắc cung cấp cho Ukraine tên lửa hành trình Tomahawk, vốn được phân loại là vũ khí tầm trung. Tổng thống Putin đã cảnh báo rằng động thái này sẽ làm suy yếu xu hướng tích cực đang nổi lên trong quan hệ Nga - Mỹ. Tuy nhiên, các quan chức Nga cho biết việc quân đội Ukraine triển khai những vũ khí này sẽ không làm thay đổi đáng kể tình hình trên chiến trường.
Trong bối cảnh các hiệp ước hiện tại hoặc đã sụp đổ hoặc đang bấp bênh, các chuyên gia tin rằng sớm hay muộn, một khuôn khổ kiểm soát mới đối với vũ khí tấn công tầm trung sẽ phải được thiết lập.
Dmitry Stefanovich, nhà nghiên cứu tại Trung tâm An ninh Quốc tế thuộc Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế có trụ sở ở Moskva, phát biểu với Izvestia rằng, mặc dù việc chỉ bao gồm các hệ thống trên bộ là một bước đi hợp lý trong giai đoạn đầu, nhưng các tên lửa trên không và trên biển cũng cần được xem xét.
Chuyên gia trên cảnh báo: "Sự xuất hiện của các hệ thống tầm xa trên bộ sẽ trở thành một yếu tố rủi ro chiến lược bổ sung đối với Nga, nhưng Nga cũng đang phát triển các hệ thống tương ứng". Ông Stefanovich nhấn mạnh rằng luôn có nguy cơ tình hình trượt vào một cuộc chạy đua vũ trang hoặc leo thang vô tình.
Để đối thoại đạt được kết quả toàn diện, Grigory Karasin, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hội đồng Liên bang Nga, nói với Izvestia rằng các đồng minh châu Âu của Mỹ đã và đang tích cực chế tạo tên lửa tầm xa của riêng họ, vì vậy Liên minh châu Âu (EU) cũng nên được mời tham gia đối thoại.
Hiện tại, trong khi chờ đợi phản hồi từ Washington, tương lai của việc kiểm soát vũ khí hạt nhân Nga - Mỹ đang phụ thuộc vào sự cân nhắc chính trị phức tạp và nhu cầu cấp thiết về việc thiết lập một cơ chế kiểm soát mới để tránh đẩy tình hình vào một cuộc chạy đua vũ trang mới.