Xây dựng đảng gắn liền với đam mê nghiên cứu của nhà khoa học

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cơ sở giáo dục đại học trong năm 2025 và các năm tiếp theo là triển khai và hiện thực hóa Nghị quyết số 57 ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nhân dịp kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, GS. Lê Anh Tuấn, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội đã có cuộc trao đổi với phóng viên báo Tin tức về việc tạo môi trường để nhà khoa học cống hiến cũng như để đảng viên là đội ngũ tiên phong trong hoạt động này.

Thưa ông, trong Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nêu rõ vai trò của cán bộ, đảng viên khi triển khai Nghị quyết. Đại học Bách khoa Hà Nội là một trong những cơ sở đào tạo khoa học – kỹ thuật hàng đầu của cả nước, điều này sẽ được thực hiện như thế nào?  

Trong thời gian vừa qua, Đại học Bách khoa Hà Nội (ĐHBKHN) đã có những bước tiến mạnh mẽ về mô hình, tổ chức, bộ máy; về cơ sở vật chất và chuyển đổi số mọi mặt hoạt động. Những bước tiến này đã được định hướng, dẫn dắt bằng các Nghị quyết chuyên đề do Đảng ủy đại học ban hành. Điển hình như Nghị quyết chuyên đề số 85 ngày 7/12/2020 của Đảng ủy đại học về chuyển đổi mô hình tổ chức, xây dựng hình mẫu ĐHBKHN tự chủ và hiện đại đã trở thành kim chỉ nam cho việc chuyển đổi mô hình thành Đại học và tối ưu, tinh gọn bộ máy trong toàn đại học, hoạt động hiệu lực và hiệu quả dựa trên hệ thống quản trị ngày càng hiện đại, lấy chuyển đổi số làm nền tảng. Trong đó, số đầu mối đơn vị cấp 2 của toàn Đại học đã được giảm tới 39%. Các tổ chức chính trị, đoàn thể, xã hội trong Đại học cũng được tinh giản tương ứng.

Thực hiện chủ trương của Nghị quyết số 57, Đảng ủy ĐHBKHN đã thống nhất chủ trương ban hành một Nghị quyết chuyên đề theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 57, đi kèm với đó là Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết ĐHBKHN đã ban hành một Nghị quyết chuyên đề về chuyển đổi số từ năm 2021. Sau 3 năm triển khai, hoạt động của đại học cơ bản đã được thực hiện trên các nền tảng số, nền tảng dữ liệu.

Nghị quyết chuyên đề này đang được tổng kết để ban hành một Nghị quyết chuyên đề tổng thể về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (Nghị quyết chuyên đề theo tinh thần của Nghị quyết số 57). Dự kiến, Nghị quyết này sẽ được ban hành vào tháng 3/2025 cùng với Chương trình hành động cụ thể.  Nghị quyết chuyên đề theo tinh thần của Nghị quyết số 57 sẽ cụ thể hóa các quan điểm phát triển, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo song hành với phát triển nền tảng số, nền tảng dữ liệu.

Nghị quyết đồng thời được định hướng theo Nghị quyết số 03 ngày 9/1/2025 của Chính phủ về việc ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Nghị quyết chuyên đề này cụ thể hóa quy hoạch phát triển 4 lĩnh vực khoa học công nghệ ưu tiên đã được ban hành của ĐHBKHN, cập nhật và mở rộng trong các lĩnh vực khoa học công nghệ then chốt như công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, công nghệ bán dẫn và công nghệ các bon thấp, cũng như định hướng rõ nét các công nghệ chiến lược, công nghệ chủ lực dựa trên thế mạnh của ĐHBKHN về đội ngũ và khả năng thu hút nhân tài, về cơ sở vật chất, về hợp tác trong nước và quốc tế.

Nghị quyết chuyên đề theo tinh thần Nghị quyết số 57 của ĐHBKHN cũng định hướng hoàn thiện hệ sinh thái đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo của ĐHBKHN bao gồm các thành tố hiện hữu và mạng lưới kết nối với các đối tác trong nước và quốc tế.  

Trong đó, bên cạnh chức năng chính là đào tạo trình độ cao, lấy kỹ thuật, công nghệ làm nòng cốt, các hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo được thúc đẩy song hành tại các Trường thuộc và các Viện nghiên cứu xuất phát từ các tổ chức hạt nhân là nhóm nghiên cứu và phòng thí nghiệm nghiên cứu. Trung tâm sáng tạo và khởi nghiệp sinh viên là nơi phát hiện, hỗ trợ và ươm tạo các nhóm sinh viên khởi nghiệp, Quỹ BK-Fund và các quỹ khoa học công nghệ khác là tác nhân quan trọng hỗ trợ tài chính cho hoạt động khởi nghiệp và khởi nguồn, bên cạnh các trung tâm chế thử, các hub về đổi mới sáng tạo và không thể thiếu được đó là hệ thống doanh nghiệp.

Nghị quyết và Chương trình hành động cũng cụ thể hóa vai trò, chức năng, nhiệm vụ của tất cả các bên liên quan, các cán bộ viên chức, người lao động, cán bộ quản lý, đảng viên, sinh viên trong toàn Đại học. Trong đó, đảng viên có vai trò quan trọng từ nắm bắt kịp thời các chủ trương, đường lối, thể chế mới của Đảng, Chính Phủ, của Đại học để chủ động thực hiện, đến định hướng, dẫn dắt và động viên, hỗ trợ các nhà khoa học thực hiện đam mê nghiên cứu, tạo ra các sản phẩm mang lại giá trị khoa học và thực tiễn cao.

ĐHBKHN tạo cơ chế thông thoáng như thế nào để nhà khoa học có được sản phẩm tiên phong trong từ khóa «công nghệ chiến lược» mà Nghị quyết số 57 đặt ra, thưa ông?  

Như đã trao đổi phía trên, trong Nghị quyết chuyên đề và trong Chương trình hành động triển khai Nghị quyết số 57, ĐHBKHN coi nhân tài là động lực trọng tâm. Để thu hút được nhân tài, đòi hỏi phải xây dựng và đảm bảo một môi trường làm việc, môi trường nghiên cứu hấp dẫn, minh bạch và phát huy năng lực sáng tạo của nhà khoa học.  

Môi trường nghiên cứu hiện đại và hấp dẫn không thể thiếu việc đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, không gian làm việc, không gian sáng tạo mở và tiện nghi; các cơ chế giao nhiệm vụ, đánh giá minh bạch thông qua các công cụ quản trị tiên tiến; đội ngũ lãnh đạo có tầm nhìn, tận tâm, thấu hiểu và đặt cao tính cam kết. Môi trường làm việc quốc tế hóa tạo cơ hội để thu hút nhân tài không chỉ đến từ trong nước mà còn đến từ các quốc gia khác, tạo cơ hội có góc nhìn đa dạng về những chủ đề nghiên cứu. Bên cạnh đó, môi trường làm việc có sự kết nối chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu; nhà trường và xã hội đảm bảo cơ hội trong thu hút đầu tư từ doanh nghiệp.  

Nghị quyết số 57 đã đề ra quan điểm chỉ đạo về hoàn thiện thể chế, phát triển nhân lực và hạ tầng. Đây là cơ sở để chúng ta kỳ vọng về sự thay đổi đột phá trong các Luật, nghị định, thông tư liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; thay đổi quan điểm trong đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, ưu tiên nguồn lực quốc gia đầu tư cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.  

Luật Thủ đô có hiệu lực và các Luật như Luật khoa học, công nghệ, Luật sở hữu trí tuệ...  được sửa đổi và ban hành trong thời gian tới sẽ tạo môi trường nghiên cứu khoa học năng động và minh bạch. Khuyến khích các nhà khoa học nghiên cứu tạo ra sản phẩm cuối cùng và chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu.

Đảng viên đóng vai trò như thế nào trong môi trường nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, thưa ông?

Đặc điểm nổi bật và rất riêng của nhà nghiên cứu đã được cộng đồng cũng như nhiều chuyên gia chia sẻ là làm việc theo đam mê, tập trung cao độ, có tính độc lập cao và kiên trì theo đuổi mục tiêu. Với suy nghĩ độc lập và tính sáng tạo cao, chưa chắc họ sẵn sàng hòa đồng với tất cả mọi người xung quanh. Nhưng với tinh thần của Nghị quyết số 57, tôi tin tưởng các đảng viên là những người nắm bắt được nhanh chóng các chủ trương, đường lối; cập nhật sự thay đổi về thể chế liên quan đến hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, họ sẽ là lực lượng nòng cốt, hỗ trợ, động viên các nhà khoa học hoàn thành các mục tiêu nghiên cứu.  

Khi thể chế, chính sách đồng hành với các nhà khoa học, tôi tin rằng sẽ có nhiều nhà khoa học có lý tưởng muốn đứng trong hàng ngũ của Đảng.  Hay ở một góc nhìn khác, nhà khoa học tập trung chuyên sâu vào nghiên cứu, trong khi đảng viên là những người trung thành với mục tiêu và lý tưởng của Đảng. Khi mục tiêu và lý tưởng của Đảng gắn liền với mục tiêu, ước vọng nghiên cứu của các nhà khoa học thì nhà khoa học sẽ sẵn sàng đứng vào hàng ngũ của Đảng, xây dựng Đảng ngày càng vững mạnh, gắn với những mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Với vai trò là Bí thư Đảng ủy, ông sẽ tham mưu, tư vấn để hiện thực hóa điều này ở ĐHBKHN ra sao? Đồng thời, tạo nguồn để đảng viên triển khai thành công Nghị quyết số 57 một cách dài hạn?

Đối với cơ sở giáo dục đại học, điểm quan trọng nhất là hình thành một hệ sinh thái về đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo và kết nối chặt chẽ với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của vùng và quốc gia. Khi hệ sinh thái được phát triển một cách bền vững và các thành tố trong hệ sinh thái có chức năng, nhiệm vụ rõ ràng, tương trợ lẫn nhau thì sản phẩm nghiên cứu hình thành sẽ có cơ hội có chỗ đứng trong thực tiễn, mang lại giá trị cho xã hội và cộng đồng.

Trước mắt, ĐHBKHN đặt mục tiêu hoàn thiện hệ sinh thái đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, cải thiện các cơ chế nội bộ để có thể thu hút được nhiều người giỏi, khuyến khích được những cán bộ, đảng viên tham gia vào hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo một cách tích cực, chủ động và mạnh mẽ hơn. Đồng thời, thu hút đội ngũ sinh viên giỏi vào học tập và nghiên cứu theo các định hướng mà Đại học đã vạch ra. Đội ngũ này chính là « tạo nguồn » cho lớp lớp nhà khoa học sau này. Bởi sau khi tốt nghiệp, họ sẽ là những nhà khoa học có ảnh hưởng, tham gia vào các đơn vị nghiên cứu, các cơ quan, doanh nghiệp, nhà máy...  

Các nhóm nghiên cứu, các phòng thí nghiệm nghiên cứu, đứng đầu là các giảng viên, nhà khoa học là những đơn vị hạt nhân hiện thực hóa các mục tiêu nghiên cứu. Đây cũng là nơi thu hút các sinh viên, học viên giỏi tham gia hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Với hệ sinh thái như vậy, ĐHBKHN cùng với Nghị quyết chuyên đề và Chương trình hành động theo tinh thần Nghị quyết số 57 sẽ là kim chỉ nam và là nền tảng để các nhà khoa học có môi trường làm việc tốt, có lý tưởng, định hướng và mục tiêu rõ ràng trong mọi hoạt động.  

Về tạo nguồn và phát triển đảng viên, ĐHBKHN có đội ngũ là đảng viên là sinh viên lớn. Hiện nay ĐHBKHN có quy mô khoảng 1.800 đảng viên, trong đó có khoảng 900 đảng viên là sinh viên với 6 chi bộ sinh viên trực thuộc đảng bộ bộ phận và 1 chi bộ sinh viên ghép trực thuộc đảng bộ đại học.  

Chủ trương tách chuyển các chi bộ sinh viên về đảng bộ bộ phận đã tạo cơ hội để các Đảng ủy bộ phận, Ban Giám hiệu các Trường thuộc gần gũi hơn với sinh viên, quan tâm hơn đến công tác đoàn, hội. Từ đó nhiều sinh viên mong muốn được đứng vào hàng ngũ của Đảng.  

Những sinh viên có thành tích học tập, nghiên cứu giỏi, xuất sắc hoặc tham gia tích cực các hoạt động của đoàn, hội, cộng đồng được phát hiện, theo dõi và bồi dưỡng để kết nạp vào hàng ngũ của Đảng. 

Những buổi phỏng vấn kết nạp Đảng đối với sinh viên đồng thời cũng là cơ hội để lãnh đạo Đảng ủy đại học lắng nghe tâm tư nguyện vọng, kiến nghị của sinh viên và ghi nhận để biến thành những hành động của Đại học.

Hoạt động của Đoàn thanh niên, Hội sinh viên cũng được định hướng để đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo. Đội ngũ đảng viên sinh viên ngày càng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Cùng với đó là chính sách thu hút nhân tài. Đây vừa là mục tiêu nhưng cũng vừa là nhiệm vụ và giải pháp đảm bảo cho các sản phẩm khoa học, công nghệ tiên tiến ra đời, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thực tiễn.  

Nghị quyết chuyên đề cũng định hướng khả năng đóng góp và ảnh hưởng của các sản phẩm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo do ĐHBKHN, do con người ĐHBKHN phát triển, cho đất nước và cho cộng đồng.

Với những định hướng như vậy, ĐHBKHN cung cấp nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học thực sự có chất lượng, góp phần hiện thực hóa chủ trương đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, tự cường.

Trân trọng cảm ơn ông!