Ra mắt sách 'Khu tập thể – Tìm lại giấc mơ thiên đường'

Cùng với lễ ra mắt, chương trình còn có buổi tọa đàm với sự tham gia của các diễn giả uy tín, những người gắn bó lâu năm với nghiên cứu về đô thị, văn hóa và kiến trúc: TS. Trần Hậu Yên Thế – Giảng viên Khoa Nghệ thuật và Thiết kế, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội; PGS.TS Nguyễn Văn Huy – Nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam; TS.KTS Lê Phước Anh – Trưởng Khoa Kiến trúc, Đô thị và Khoa học bền vững, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội; TS. Phạm Thị Thủy Chung – Viện Dân tộc học và Tôn giáo học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam.

Chương trình do nhà văn – kiến trúc sư Nguyễn Trương Quý dẫn dắt, đã mang đến những cuộc trao đổi sâu sắc  xoay quanh những câu hỏi lớn: Các thuật ngữ “chuồng cọp”, “an toàn”, “đô thị mới”, “không gian công cộng”, “kinh tế thị trường”, “hoài niệm”… phản ánh điều gì về cách chúng ta nhìn nhận khu tập thể hôm nay; Sự hoài niệm có làm tăng giá trị của khu tập thể – và ở mức độ nào;     Nghệ thuật có thể là giải pháp hồi sinh di sản khu tập thể, hay đã khiến chúng ta “mỹ hóa” ký ức về nó; Trải nghiệm về khu tập thể trong các gia đình tác giả cho thấy điều gì về ký ức và sự nối tiếp giữa các thế hệ; Từ góc nhìn học thuật và đô thị, điều gì cần được phản biện hoặc bổ sung trong cách chúng ta đang nói về khu tập thể; Người Việt có thực sự phù hợp với lối sống khu tập thể, hay chính khu tập thể đã làm thay đổi cách sống đô thị của chúng ta.

Cuốn sách “Khu Tập Thể - Tìm Lại Giấc Mơ Thiên Đường” là công trình tập thể do TS. Trần Hậu Yên Thế và PGS. TS. Đinh Hồng Hải đồng chủ biên, với sự tham gia của nhiều tác giả uy tín như Nguyễn Trần Đức Anh, Lê Phước Anh, Trần Huy Ánh, Phạm Thị Ngọc Bích, Phạm Thị Thuỷ Chung, Vũ Hiệp, Nguyễn Văn Huy, Nguyễn Vũ Hoàng, Phạm Long, Đinh Phạm Mai Phương, Phạm Minh Quân, Nguyễn Trương Quý, Dương Tất Thành và Trần Thị Quỳnh Trang.  

Được xuất bản bởi Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Giáo dục Hà Nội tổ chức bản thảo), cuốn sách đã tái hiện không gian khu tập thể (KTT), nơi lưu giữ văn hóa và đời sống của người thị dân. Khu tập thể, sau cùng, không chỉ là nơi cư trú, mà còn là một không gian di sản với khả năng thích ứng và biến đổi đặc trưng của người Việt. Nó tích lũy nhiều giá trị đời sống, tạo nên vẻ đẹp riêng và là nơi bao dung biết bao phận người.

Qua ba phần chính: “Di Sản Lịch Sử”, “Đô Thị Nhân Văn” và “Giấc Mơ Thiên Đường”, cuốn sách không chỉ tái hiện hành trình từ những ngôi nhà mơ ước thời kỳ hậu chiến tranh, với các yếu tố như “xí máy”, “chuồng cọp” hay “hàng SIDA”, mà còn phân tích giá trị nhân văn, cộng đồng và sáng tạo trong không gian sống đô thị.

Lời đầu sách của PGS.TS.KTS. Nguyễn Hồng Thục nhấn mạnh: "Khu tập thể, đối với cư dân của nó – những người trong cuộc, đã trở thành một ký ức tập thể của tuổi trẻ, tình người và chốn đi về trong tâm tưởng". Cuốn sách mang đến cái nhìn đa chiều, từ lịch sử kiến trúc đến văn hoá cư trú, góp phần bảo tồn di sản đô thị Việt Nam trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng.

Phần 1 với tiêu đề "Di sản lịch sử": Trình bày quá trình hình thành và phát triển của mô hình khu tập thể tại Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội trong giai đoạn từ những năm 1930 đến cuối thế kỷ XX. Phần này quy tụ nhiều bài viết và câu chuyện thực tế về đời sống tại khu tập thể như: ngôi nhà mơ ước với những xí máy riêng, chuồng cọp có người ở, hàng SIDA ở khu tập thể Kim Liên,... Những câu chuyện giản dị, đời thường ấy đã phản ánh rõ nét bối cảnh kinh tế - xã hội, chính sách nhà ở với mô hình sinh hoạt cộng đồng của thời kỳ bao cấp.

Phần hai với tiêu đề "Đô thị nhân văn": Tập hợp các bài viết, nghiên cứu và ghi chép về đời sống tinh thần, văn hoá ứng xử, nếp sống cộng đồng và tình làng nghĩa xóm của cư dân khu tập thể. Những thước phim điện ảnh về khu tập thể, ánh đèn hoa lấp loáng trên tầng tập thể cũ hay phong trào Nhà Ánh sáng những năm 30 của thế kỷ trước,... được tái hiện sinh động, khắc hoạ “chất người”, tính cộng đồng cao tại những khu nhà tập thể xưa.

Phần ba với tiêu đề "Giấc mơ thiên đường": Những góc nhìn đương đại về việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị khu tập thể giữa lòng đô thị hiện đại, nơi “làng trong phố” vẫn tồn tại, giao thoa giữa hoài niệm và sáng tạo. Phần này mở ra cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại, giữa khu tập thể với chung cư hiện đại, giữa ký ức cộng đồng và khát vọng kiến tạo một đô thị nhân văn, bền vững trong tương lai.

Bên cạnh đó, cuốn sách “Khu tập thể – Tìm lại giấc mơ thiên đường” đã sưu tầm, tuyển chọn nhiều tranh, ảnh tư liệu và câu chuyện thực tiễn sinh động về đời sống tại các khu tập thể nổi tiếng ở Hà Nội như: Khu tập thể Kim Liên, Văn Chương, Khương Thượng, Thành Công,... Mỗi hình ảnh, mỗi câu chuyện là một mảnh ghép ký ức, góp phần tái hiện không gian sống, văn hóa sinh hoạt và tinh thần cộng đồng của người dân đô thị trong thời kỳ bao cấp, một giai đoạn giàu cảm xúc và nhân văn trong lịch sử phát triển của Thủ đô.