Sếu đầu đỏ và câu chuyện bảo tồn sự sống

Sếu đầu đỏ (Grus antigone) từ lâu đã được xem là biểu tượng của sự may mắn, tình yêu và tái sinh trong văn hóa Á Đông. Ở Việt Nam, hình ảnh loài chim quý hiếm này gắn với vùng đất Đồng Tháp Mười, nơi tiếng sếu từng vang lên giữa sương sớm như bản nhạc của mùa no ấm. Nhưng những năm gần đây, sếu đầu đỏ gần như biến mất khỏi bầu trời phương Nam. Sự biến mất ấy không chỉ là mất mát của một loài chim mà còn là lời cảnh tỉnh về sự tổn thương của hệ sinh thái.

Chính trong nỗi mong manh đó, hành trình mười năm của nhiếp ảnh gia Nguyễn Trường Sinh trở thành một thông điệp bền bỉ. Ông không chỉ đi tìm vẻ đẹp mà tìm cách gìn giữ phần ký ức thiên nhiên đang phai nhạt. Từ Tràm Chim (Đồng Tháp) đến hồ Tonlé Sap (Campuchia), từ Myanmar đến Australia, ông theo dấu loài sếu đầu đỏ, chứng nhân của những biến đổi trong môi trường sống hoang dã.

Bộ sách ảnh Sếu đầu đỏ "Mong đợi ngày sếu trở về” do Nhà xuất bản Thông tấn phát hành, gồm 372 trang khổ lớn, in màu toàn bộ, chọn lọc từ hơn 100.000 bức ảnh chụp suốt một thập kỷ. Đây là công trình ảnh đầu tiên tại Việt Nam phản ánh toàn diện đời sống, hành vi và sinh cảnh của loài chim cao quý này. Tác giả còn tham khảo hàng chục tài liệu quốc tế của BirdLife International, ICF, IUCN, WCS để đảm bảo tính khoa học, biến nghệ thuật nhiếp ảnh thành một công cụ nghiên cứu và bảo tồn.

Tiến sĩ Mahendra Shrestha, Phó Giám đốc Hội Sếu quốc tế (ICF) nhận định: “Những bức ảnh của Nguyễn Trường Sinh không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn là tư liệu quý cho công tác bảo tồn quốc tế. Khi môi trường sống của sếu bị thu hẹp, đó cũng là lúc con người đánh mất một phần bản sắc của chính mình”.

Còn TS. Vũ Ngọc Long, nguyên Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam chia sẻ: “Tác phẩm này không chỉ nói về sếu mà nói về đạo đức sinh thái, về sự gắn kết giữa con người và tự nhiên. Mỗi bức ảnh là một tiếng chuông về trách nhiệm của chúng ta đối với Trái đất”.

Những nhận định ấy cho thấy giá trị lớn nhất của “Mong đợi ngày sếu trở về” không nằm ở nghệ thuật mà ở tinh thần gìn giữ sự sống, nơi nhiếp ảnh trở thành một hình thức hành động xã hội, khơi dậy tình yêu và nhận thức sinh thái trong cộng đồng.

Triển lãm cùng tên, tổ chức tại Đường Sách TP Hồ Chí Minh từ ngày 22 - 26/10, trưng bày 56 bức ảnh khổ lớn, như 56 nhịp thở của thiên nhiên Việt Nam. Mỗi bức ảnh là một mảnh ghép của hành trình: Có khi sếu đứng kiêu hãnh giữa đồng cỏ xanh, có khi bay lạc giữa tầng mây, hay lặng lẽ cúi đầu tìm mồi trong hoàng hôn loang ánh nước. Người xem không chỉ “ngắm ảnh” mà còn “đọc ảnh”, đọc những câu chuyện về sự sống, về mất mát và niềm hy vọng hồi sinh.

Bà Đoàn Thị Tiến đến từ Bắc Ninh xúc động nói: “Nhìn những bức ảnh về sếu đầu đỏ, tôi thấy như nghe lại âm thanh quan họ quê mình, cũng là âm thanh của ký ức. Bảo tồn loài chim quý hay gìn giữ di sản văn hóa đều cần chung một điều: Tình yêu và niềm tin rằng những giá trị ấy sẽ trở lại nếu chúng ta thật lòng gìn giữ”.

Từ câu chuyện đó, triển lãm không chỉ là một không gian nghệ thuật mà là nơi con người soi chiếu lại mối quan hệ của mình với tự nhiên, mối quan hệ đã từng hòa hợp, nay cần được hàn gắn.

Ông Đỗ Minh Chánh, nhân viên Vườn quốc gia Tràm Chim chia sẻ: “Sếu đầu đỏ từng là niềm tự hào của Tràm Chim. Giờ đây, mỗi mùa sếu về chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Hy vọng công trình của anh Sinh sẽ khiến nhiều người nhận ra rằng: Để sếu trở về, chúng ta phải khôi phục đồng cỏ và nguồn nước, không chỉ vì chim mà vì chính con người”.

Dòng chữ cuối cùng trong sách ảnh viết: “Chỉ khi đồng cỏ được hồi sinh, khi con người còn biết yêu thương và gìn giữ, tiếng kêu sếu mới có thể trở lại trên bầu trời Việt Nam”. Đó không chỉ là lời nhắn của một nghệ sĩ mà còn là tiếng gọi của tự nhiên gửi đến con người hôm nay - hãy yêu thiên nhiên như yêu chính văn hóa của mình. Bởi giữ sếu cũng là giữ lại phần hồn của đất Việt, phần nhân văn nhất trong bản hòa âm của sự sống.