Gánh nặng bệnh RSV ngày càng rõ nét
RSV (Respiratory Syncytial Virus) có hai phân nhóm chính là RSV-A và RSV-B, gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới như viêm tiểu phế quản, viêm phổi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm virus này khiến hơn 3,6 triệu ca nhập viện và 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, trong đó gần một nửa là trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi.
Hội nghị khoa học “Vai trò của vắc-xin RSV trong việc bảo vệ trẻ sơ sinh và người cao tuổi” đã quy tụ nhiều chuyên gia y tế trong nước và quốc tế chia sẻ về nguy cơ dịch bệnh do RSV gây ra. Ảnh: BTC
Tại Việt Nam, RSV được ghi nhận là nguyên nhân hàng đầu gây viêm đường hô hấp cấp tính ở trẻ dưới 1 tuổi. Đối với nhóm người từ 60 tuổi trở lên, trong vòng 5 năm, RSV đã gây khoảng 4,6 triệu ca viêm đường hô hấp cấp tính, với hơn 178.000 trường hợp viêm phổi. Gánh nặng này càng nghiêm trọng với người có bệnh nền mạn tính như tim mạch, phổi hoặc tiểu đường.
PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết: “RSV là nỗi lo thường trực của các bậc cha mẹ có con nhỏ, bởi diễn tiến bệnh thay đổi rất nhanh, có thể từ sốt nhẹ sang suy hô hấp, thậm chí phải thở máy”.
Theo các bác sĩ, có năm dấu hiệu cảnh báo trẻ sơ sinh nhiễm RSV mà phụ huynh cần đưa đi khám ngay. Trẻ có thể sốt cao kéo dài nhiều giờ liền khó hạ, thở nhanh gấp kèm tiếng khò khè và rít khi hít vào hoặc lồng ngực co rút mạnh mỗi nhịp thở. Ngoài ra, những trường hợp ho nặng, dai dẳng khiến trẻ mệt lả, cùng với biểu hiện bỏ bú, bú kém hoặc tím tái do thiếu oxy, đều là chỉ báo nguy hiểm cần xử trí y tế khẩn cấp.
Các chuyên gia cảnh báo, khi xuất hiện một trong các dấu hiệu trên, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám sớm để ngăn biến chứng nặng. Không chỉ ở trẻ nhỏ, RSV còn được ví như “tác nhân bị lãng quên” đối với người cao tuổi.
PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thúy chia sẻ tại hội nghị khoa học. Ảnh: BTC
Các nghiên cứu quốc tế cho thấy, tỷ lệ tử vong do RSV tương đương với cúm, song mức độ gây viêm phổi nặng, nhập viện và thời gian điều trị thường dài hơn. Người trên 65 tuổi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có nguy cơ nhập viện do RSV cao gấp hơn 4 lần so với người khỏe mạnh cùng độ tuổi.
Tiêm vaccine để phòng ngừa chủ động
Điểm nguy hiểm của RSV là khả năng tái nhiễm nhiều lần do miễn dịch tự nhiên suy giảm, trong khi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Người bệnh chủ yếu được chăm sóc hỗ trợ, nâng cao thể trạng nhưng vẫn có nguy cơ để lại các di chứng dài hạn như khò khè tái phát, hen suyễn hoặc suy giảm chức năng phổi kéo dài suốt 10 năm đầu đời.
PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh nhận định: “Cách tốt nhất để giảm gánh nặng RSV là dự phòng chủ động. Điều này không chỉ bao gồm các biện pháp vệ sinh hằng ngày như rửa tay, che miệng khi ho, vệ sinh đồ dùng mà quan trọng hơn là triển khai các giải pháp vaccine cho những nhóm nguy cơ cao. Việc bảo vệ từ giai đoạn thai kỳ giúp trẻ nhận được kháng thể từ mẹ, đồng thời chủ động phòng ngừa cho người cao tuổi để giảm nguy cơ biến chứng nặng".
TS.BS Bulent Nuri Taysi khuyến nghị nên tiêm vaccine RSV để chủ động phòng ngừa bệnh. Ảnh: BTC
WHO khuyến nghị các quốc gia sớm đưa dự phòng RSV vào chương trình y tế, bao gồm miễn dịch thụ động cho phụ nữ mang thai để bảo vệ trẻ ngay từ trong bụng mẹ. Song song đó, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo phòng ngừa RSV cho người từ 75 tuổi trở lên và cân nhắc cho nhóm 60 - 74 tuổi có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch.
TS.BS Bulent Nuri Taysi, Giám đốc cấp cao phụ trách vaccine và thuốc kháng virus cho thị trường mới nổi châu Á của Pfizer nhấn mạnh: “Ngay sau khi chào đời, khi hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, được xem là giai đoạn nền tảng để bảo vệ sức khỏe trẻ. Phần lớn sự bảo vệ của trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm ở giai đoạn này đến từ kháng thể thụ động mà trẻ nhận từ mẹ trong thai kỳ. Việc chuẩn bị và bảo vệ sớm, từ thai kỳ đến sau sinh, thông qua theo dõi sức khỏe, chăm sóc hô hấp, vệ sinh và tuân thủ hướng dẫn y tế có ý nghĩa quan trọng, đó là vừa giảm nguy cơ biến chứng nặng, tử vong, vừa củng cố sức khỏe hô hấp lâu dài cho trẻ. Ở người cao tuổi, các biện pháp dự phòng phù hợp cũng góp phần giảm nguy cơ nhập viện và nhu cầu chăm sóc dài hạn”.
Trước thực tế RSV gây gánh nặng đáng kể cả ở trẻ sơ sinh lẫn người cao tuổi, Việt Nam được khuyến nghị đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cho phụ huynh, người chăm sóc và nhân viên y tế. Các giải pháp phòng ngừa từ sớm, đặc biệt là vaccine được xem là chìa khóa nhằm giảm tỷ lệ biến chứng, tử vong và tạo nền tảng sức khỏe cộng đồng bền vững.