Đảm bảo quyền lợi cho thí sinh khi điều chỉnh phương thức tuyển sinh đại học năm 2026

Nhiều thí sinh còn đăng ký nguyện vọng tràn lan

Từ thực tế trong kỳ tuyển sinh đại học năm 2025, ông Nguyễn Tiến Thảo, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết: Số lượng nguyện vọng thí sinh đăng ký quá lớn, gần 150 nghìn thí sinh đã đăng ký tới 7,6 triệu nguyện vọng - một con số khổng lồ, vừa làm hệ thống lọc ảo quá tải, vừa gây lãng phí nguồn lực. Thực tế cho thấy, nhiều thí sinh đăng ký nguyện vọng mang tính cảm tính, thiếu cân nhắc kỹ.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai lọc ảo và xét tuyển, có khoảng 16 trường đại học phát sinh sai sót kỹ thuật liên quan đến nhập điểm, xác định điểm sàn và thuật toán xét tuyển, ảnh hưởng gần 1.000 thí sinh. Các trường đã xử lý kịp thời để đảm bảo quyền lợi cho các em, nhưng vấn đề này cũng đặt ra yêu cầu cần tăng cường kiểm soát quy trình và nâng cao tính minh bạch trong vận hành hệ thống.

Trước những bất cập hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến về việc giới hạn số lượng nguyện vọng của thí sinh đăng ký xét tuyển đại học năm 2026. Ba phương án đưa ra gồm: giữ nguyên không giới hạn, giới hạn tối đa 5 hoặc 10 nguyện vọng.

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, chủ trương không hạn chế nguyện vọng trước đây nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho thí sinh nhưng thực tế lại gây khó khăn khi các em không xác định rõ ưu tiên. Việc hạn chế số lượng nguyện vọng sẽ giúp giảm số lần lọc ảo, xử lý dữ liệu nhẹ nhàng hơn, đồng thời nâng cao trách nhiệm thí sinh.

Bày tỏ ý kiến về vấn đề này, ông Vũ Duy Hải, Trưởng ban Tuyển sinh - Hướng nghiệp, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, vẫn nên cho thí sinh chủ động trong việc đăng ký số lượng nguyện vọng bởi điều này không ảnh hưởng nhiều đến hệ thống xét tuyển, lại tăng khả năng trúng tuyển của thí sinh, tránh được những rủi ro đáng tiếc. Đại học Bách khoa Hà Nội là đơn vị hỗ trợ 65 đại học phía Bắc lọc ảo. Về mặt kỹ thuật, số lượng nguyện vọng của thí sinh không gây khó khăn nhiều cho hệ thống, vấn đề nằm ở số lượng phương thức xét tuyển. Theo ông Vũ Duy Hải, thay vì xem xét giới hạn nguyện vọng của thí sinh, các trường nên xem xét việc giảm phương thức xét tuyển, nhất là những phương thức không hiệu quả.

Đồng quan điểm trên, ông Phạm Thái Sơn, Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc giới hạn nguyện vọng không thực sự cần thiết. Áp đặt một mức giới hạn cứng có thể tạo ra sự méo mó trên thị trường giáo dục. Nếu chỉ cho phép 5 hay 10 nguyện vọng, phần lớn thí sinh sẽ ưu tiên nộp vào các trường tốp trên. Điều này có thể khiến các trường địa phương hoặc những trường đang trong quá trình xây dựng thương hiệu gặp khó khăn hơn trong tuyển sinh. Chính sách như vậy vô hình trung sẽ làm giảm tính cạnh tranh công bằng giữa các cơ sở đào tạo.

Điều quan trọng hơn là tăng cường công tác tư vấn hướng nghiệp, giúp học sinh hiểu được năng lực bản thân và những ngành nghề xã hội đang quan tâm, mức lương như thế nào và học ngành đó có khó khăn gì… Từ đó, các em sẽ có lựa chọn đúng đắn và không còn phải đăng ký nguyện vọng tràn lan.

Cần đảm bảo công bằng khi xét tuyển bằng học bạ

Cùng với việc lấy ý kiến về số lượng nguyện vọng đăng ký xét tuyển, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng lấy ý kiến các trường đại học, cao đẳng về việc bỏ hoặc tiếp tục duy trì phương thức xét tuyển bằng học bạ Trung học Phổ thông trong kỳ tuyển sinh năm 2026. Năm 2025, xét học bạ chiếm tỉ lệ cao nhất với 42,4%, tuy nhiên phương thức này gây nhiều tranh luận về sự công bằng và chất lượng đầu vào.

Trên thực tế, vài năm gần đây, một số trường đại học tốp đầu đã bỏ phương thức xét học bạ Trung học Phổ thông hoặc giảm chỉ tiêu xét tuyển bằng phương thức này. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội bỏ hai phương thức là xét học bạ Trung học Phổ thông và xét tuyển kết hợp điểm thi năng khiếu với điểm học bạ, điểm thi tốt nghiệp hoặc điểm đánh giá năng lực. Điểm học bạ chỉ còn là điều kiện dự tuyển riêng với các ngành sư phạm vào trường. Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Kinh tế Quốc dân cũng bỏ phương thức xét tuyển bằng học bạ.

Ông Lê Anh Đức, Trưởng phòng Đào tạo, Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết: Từ năm 2024, trường đã bỏ phương thức xét tuyển bằng học bạ bởi nhiều năm qua, hầu hết học sinh giỏi ở các trường chuyên (nhóm đủ điều kiện xét tuyển bằng học bạ vào Đại học Kinh tế Quốc dân) đều đủ điều kiện xét tuyển bằng chứng chỉ quốc tế hoặc điểm thi riêng. Việc bỏ xét học bạ làm giảm tỉ lệ ảo do một thí sinh có thể dùng nhiều phương thức.

Ông Nguyễn Đức Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ủng hộ phương án bỏ xét tuyển bằng học bạ và cho rằng, điểm học bạ tại các trường phổ thông khác nhau, có sự không đồng nhất. Mặt khác, mỗi trường đại học lại quy đổi điểm học bạ theo cách riêng. Điều đó dễ dẫn đến việc xét tuyển bằng học bạ không đảm bảo công bằng, khách quan. Thời gian qua, phương thức mà Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tuyển sinh khá tốt là xét kết quả thi Đánh giá năng lực (SPT) do nhà trường tổ chức và xét điểm tốt nghiệp Trung học Phổ thông. Các kỳ thi đó thể hiện rất rõ năng lực của học sinh, bảo đảm sự công bằng trong xét tuyển.

Bà Nguyễn Thị Mỹ Lộc, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng nhìn nhận: Việc bỏ xét tuyển đại học bằng học bạ là xu hướng cần thiết nhằm nâng cao tính công bằng và minh bạch trong tuyển sinh. Hiện nay, với gần 3.000 trường Trung học Phổ thông trên cả nước, cách ra đề, chấm điểm, mức độ đánh giá khác nhau nên điểm học bạ không phản ánh chuẩn xác năng lực học sinh, thậm chí còn tồn tại tình trạng “làm đẹp học bạ”, mà đến nay chưa thực sự kiểm soát được. Nếu tiếp tục dựa nhiều vào học bạ, kết quả tuyển sinh sẽ khó đảm bảo sự công bằng giữa các vùng miền, các nhóm học sinh. Do đó, phương thức thi tuyển, vốn có tính chuẩn hóa cao hơn vẫn là lựa chọn hợp lý để đánh giá thực chất năng lực.

Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Giao thông Vận tải Nguyễn Thanh Chương, cần có sự đánh giá kỹ lưỡng trước khi quyết định bỏ xét tuyển học bạ, bởi đây là kênh quan trọng, phản ánh kết quả học tập của học sinh trong suốt 3 năm Trung học Phổ thông. Tùy từng ngành, từng trường có thể áp dụng phương thức này cho phù hợp. Với những ngành đặc thù như Kiến trúc, bắt buộc phải có môn năng khiếu; trong khi nhiều ngành khác, việc xét tuyển bằng học bạ vẫn khả thi. Thực tế hiện nay, nhiều trường vẫn dành một tỷ lệ nhỏ chỉ tiêu cho phương thức này nhằm mở rộng cơ hội cho thí sinh. Do đó, thay vì bỏ hẳn, cần có lộ trình điều chỉnh, bảo đảm cân bằng giữa các phương thức tuyển sinh và tạo thêm cơ hội học tập cho người học.