Đây là chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng góp phần củng cố quan hệ hợp tác giữa hai tổ chức quan trọng hàng đầu ở Đông Nam Á và vùng Vịnh, thúc đẩy hợp tác, củng cố tin cậy chính trị, nâng cao hiệu quả hợp tác giữa Việt Nam - Saudi Arabia.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Tạo sức sống mới cho hợp tác ASEAN - GCC
Với dân số gần 700 triệu người ở các nước ASEAN và 60 triệu người ở khu vực vùng Vịnh, tập hợp nhiều nền kinh tế mới nổi, ASEAN, GCC đã và đang là những tổ chức khu vực phát triển năng động và đầy triển vọng, đồng thời cũng là những tâm điểm tăng trưởng của thế giới.
Cũng có nét tương đồng như ASEAN, Hội đồng hợp tác Vùng Vịnh (GCC) là tổ chức khu vực quan trọng hàng đầu ở Trung Đông gồm 6 quốc gia thành viên ở khu vực vùng Vịnh là Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Qatar, Bahrain, Kuwait và Oman. Tổng diện tích các quốc gia thành viên là 2,67 triệu km2. GCC được thành lập tháng 5/1981, có trụ sở chính tại Thủ đô Riyadh của Saudi Arabia.
Về kinh tế, với lợi thế về trữ lượng dầu lửa và khí đốt (4/6 nước GCC là thành viên OPEC, trong đó Saudi Arabia và UAE có vai trò lãnh đạo trong tổ chức này), các nước GCC có nền kinh tế rất phát triển (GDP đạt khoảng 2.000 tỷ USD năm 2022), thu nhập bình quân đầu người ở mức cao (trung bình khoảng 38.447 USD/năm). Với tốc độ tăng trưởng kinh tế như hiện tại, tổng GDP của GCC được dự báo đạt 6.000 tỷ USD vào năm 2050.
Với nguồn thu lớn từ dầu khí, các nước GCC sở hữu các Quỹ đầu tư lớn hàng đầu thế giới như Cơ quan đầu tư UAE (tài sản ước tính 850 tỷ USD), PIF (Saudi Arabia, tài sản ước tính khoảng 603 triệu USD), QIA (Qatar, tài sản ước tính 170 tỷ USD) và là đối tượng tranh thủ của nhiều nước trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư.
Thời gian gần đây, các nước GCC đang đẩy mạnh thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh, chuyển đổi năng lượng thích ứng với biến đổi khí hậu, đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ và đang dành nhiều nguồn lực tài chính để hiện thực hóa các mục tiêu này.
Trong bối cảnh đó, các nước GCC cơ bản thực thi đường lối đối ngoại ôn hòa, đẩy mạnh chính sách Hướng Đông, quan tâm đến hợp tác với các nước Đông Nam Á và triển khai các chính sách tạo thuận lợi cho việc phát triển quan hệ hai bên.
ASEAN đang xem xét mở rộng sự hợp tác lớn hơn với các nước GCC, nhằm tranh thủ nguồn lực xây dựng Cộng đồng, thúc đẩy phục hồi, phát triển bền vững.
ASEAN và GCC thiết lập quan hệ từ năm 1990. Hội nghị Bộ trưởng ASEAN - GCC đầu tiên được tổ chức vào tháng 6/2009 tại Manama, Bahrain, và đã thông qua Tầm nhìn chung ASEAN - GCC. Mối quan hệ giữa hai tổ chức khu vực trong những năm gần đây đã đạt được tiến triển với việc tất cả sáu thành viên GCC đều ký Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) với ASEAN. Bộ trưởng Ngoại giao của cả hai tổ chức đã gặp nhau hằng năm bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc.
Hội nghị Cấp cao sắp tới ở Riyadh sẽ là lần đầu tiên các Nhà Lãnh đạo của các quốc gia thành viên ASEAN và GCC gặp nhau.
Theo giới bình luận thời sự quốc tế, Hội nghị Cấp cao ASEAN - GCC sẽ đưa mối quan hệ hợp tác giữa hai tổ chức khu vực này lên một mức độ cao mới, đáp ứng nhu cầu cả hai bên.
Bà Sharon Seah, thành viên cấp cao và điều phối viên của Trung tâm Nghiên cứu ASEAN tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS-Yusof Ishak) có trụ sở tại Singapore, bày tỏ tin tưởng tại Hội nghị Cấp cao, các nhà lãnh đạo sẽ thông qua kế hoạch hành động trong giai đoạn tới đây, nhằm tạo bước phát triển mới cho mối quan hệ hợp tác hai bên.
“Hai bên sẽ mở rộng mối liên kết sang hợp tác thương mại, đầu tư và trong lĩnh vực năng lượng. Chúng ta thực sự đang nói về thời kỳ chuyển đổi sang năng lượng sạch do biến đổi khí hậu. Đây là mối quan tâm chung của cả hai”, bà Sharon Seah nhận định, đồng thời cho rằng: “Có thể có sự quan tâm đến việc phát triển ngành công nghiệp thực phẩm halal, và phát triển các tiêu chuẩn trong lĩnh vực này”.
Đại sứ Việt Nam tại Saudi Arabia Đặng Xuân Dũng cho rằng: “Những văn kiện dự kiến đạt được tại Hội nghị Cấp cao sẽ tạo thêm cơ sở và đà thúc đẩy nâng tầm quan hệ giữa hai khối, đặc biệt là trong các lĩnh vực hợp tác còn nhiều tiềm năng như kinh tế, thương mại, văn hóa và giao lưu nhân dân”.
Là thành viên nòng cốt của ASEAN, Việt Nam luôn phát huy tinh thần chủ động, tích cực và có trách nhiệm, đóng góp hiệu quả vào tăng cường quan hệ giữa ASEAN và GCC, qua đó góp phần thúc đẩy quan hệ Việt Nam - GCC và quan hệ song phương giữa Việt Nam và từng nước thành viên GCC.
Năm 2018, Việt Nam đã đảm nhận vai trò điều phối quan hệ ASEAN - GCC, thúc đẩy tổ chức và cùng Kuwait, nước Chủ tịch GCC năm 2018, đồng chủ trì thành công Cuộc họp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN -GCC (New York, ngày 27/9/20218) bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 73.
Tất cả 6 nước thành viên GCC đều là đối tác hợp tác ưu tiên của Việt Nam ở khu vực Trung Đông, với quan hệ trải rộng trong nhiều lĩnh vực gồm chính trị, ngoại giao, thương mại, đầu tư, ODA, lao động…
Quan hệ giữa Việt Nam và các nước thành viên GCC phát triển rất tích cực. Việt Nam và 4 nước GCC (Saudi Arabia, Kuwait, Qatar, UAE) đã mở Đại sứ quán ở nhau. Kim ngạch thương mại giữa Việt Nam với các nước khu vực đạt 12,5 tỷ USD. Tổng vốn đầu tư trực tiếp (FDI) của các nước GCC vào Việt Nam đạt hiện đạt khoảng 1 tỷ USD.
Một số quỹ đầu tư, tập đoàn trong khu vực đang đầu tư gián tiếp vào Việt Nam, song số liệu không được thống kê đầy đủ. Hiện có khoảng 11.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại các nước GCC. Việt Nam đang triển khai đàm phán Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện (CEPA) với UAE.
Với thực tiễn hợp tác sâu rộng giữa Việt Nam với GCC, cũng như xu hướng nâng tầm quan hệ giữa ASEAN - GCC, việc Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN - GCC sẽ thể hiện sự tham gia chủ động, tích cực, đóng góp trách nhiệm của Việt Nam vào những chủ đề trọng tâm của Hội nghị, các nội dung hợp tác khu vực và các đối tác nhằm tạo sức sống mới cho quan hệ ASEAN - GCC.
Xung lực mới cho quan hệ Việt Nam - Saudi Arabia
Nằm trong dòng chảy chung của quan hệ hợp tác giữa ASEAN - GCC, mối quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa Việt Nam và Saudi Arabia trong 24 năm qua có những bước tiến quan trọng.
Trao đổi đoàn các cấp giữa hai nước được tăng cường. Saudi Arabia thể hiện sự coi trọng và mong muốn đẩy mạnh hợp tác toàn diện với Việt Nam, coi Việt Nam là đối tác ưu tiên trong triển khai chính sách đối ngoại hướng Đông. Trao đổi thương mại giữa hai nước năm 2022 đạt trên 2,7 tỷ USD, tăng 32,4% so với năm 2021. Mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam bao gồm: điện thoại các loại và linh kiện, hàng dệt may, gỗ và sản phẩm gỗ, hạt điều, gạo, máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác. Việt Nam nhập các sản phẩm chủ yếu như: chất dẻo nguyên liệu, hóa chất, khí đốt hóa lỏng.
Nhiều tập đoàn, công ty lớn của Saudi Arabia đang thực hiện các dự án đầu tư tại Việt Nam như Tập đoàn Zamil Steel, Tập đoàn Sabic thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn Sabic Việt Nam. Quỹ Phát triển Saudi Arabia đã và đang cấp vốn vay ưu đãi cho 13 dự án với tổng trị giá hơn 181 triệu USD. Khoảng 4.000 - 5.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Saudi Arabia.
Trong bối cảnh này, việc Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm Saudi Arabia sẽ góp phần củng cố tin cậy chính trị, làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác, nâng tầm quan hệ song phương đi vào thực chất, hiệu quả trên mọi mặt: chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, đầu tư, lao động..., hướng đến kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2024.
Đặc biệt, chuyến thăm được kỳ vọng sẽ đạt được những kết quả hợp tác song phương cụ thể trong lĩnh vực thương mại, đầu tư nhằm thu hút đầu tư vào các lĩnh vực tăng trưởng xanh, cơ sở hạ tầng, năng lượng, công nghiệp, công nghệ cao..., tạo điều kiện cho hàng nông sản của Việt Nam thâm nhập thị trường Saudi Arabia, cũng như Saudi Arabia tăng cường tiếp nhận lao động có tay nghề cao của Việt Nam.
Đại sứ Việt Nam tại Saudi Arabia Đặng Xuân Dũng bày tỏ tin tưởng chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ tạo xung lực mới thúc đẩy quan hệ giữa hai nước, đồng thời mở ra nhiều khía cạnh hợp tác mới trong thời gian tới.
“Các hoạt động của Thủ tướng Chính phủ tập trung vào thúc đẩy quan hệ đầu tư, kinh tế, lao động… Trong khuôn khổ chuyến công tác, dự kiến một số Bản ghi nhớ sẽ được ký kết, góp phần tăng cường quan hệ hợp tác song phương trên những lĩnh vực cụ thể... Các bộ, ngành, doanh nghiệp hai bên sẽ có nhiều dịp làm việc, kết nối với nhau một cách hiệu quả, thực chất, nhất là thông qua Diễn đàn doanh nghiệp song phương và các cuộc tiếp xúc”, Đại sứ Đặng Xuân Dũng chia sẻ.