Cảng container hàng hóa ở Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN
Theo đài phát thanh quốc tế DW (Đức) ngày 20/10, trong bối cảnh tranh chấp thương mại leo thang với Mỹ, Trung Quốc đang thể hiện sự kiên định rõ rệt. Đáng chú ý, mức thuế quan càng cao, sự tự tin của Bắc Kinh dường như càng tăng lên, đi kèm với việc tích cực tìm kiếm và mở rộng những đối tác thương mại mới.
Mối quan hệ kinh tế sâu sắc: Ai phụ thuộc ai?
Cuộc chiến thương mại đã đặt ra câu hỏi liệu dòng chảy tự do của các mặt hàng được giao dịch lẫn nhau như đất hiếm, điện thoại thông minh, đậu nành và vi mạch có nguy cơ trở thành nạn nhân của cuộc chiến giành quyền thống trị địa chính trị hay không.
Theo các chuyên gia, nếu toàn bộ hoạt động thương mại giữa hai cường quốc thế giới bị chấm dứt, nền kinh tế Mỹ sẽ gặp khó khăn hơn so với nền kinh tế Trung Quốc. Scott Kennedy thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington D.C. cho rằng mức độ phụ thuộc lẫn nhau giữa hai bên "vẫn còn khá cao", và "bất chấp những lo ngại về an ninh kinh tế, cả hai bên vẫn được hưởng lợi đáng kể từ thương mại".
Tuy nhiên, cán cân thương mại đang nghiêng hẳn về phía Trung Quốc. Trong thập kỷ qua, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã tăng từ 295 tỷ USD lên 382 tỷ USD. Năm 2024, Trung Quốc xuất khẩu hàng hóa trị giá 526 tỷ USD sang Mỹ - gấp hơn ba lần lượng hàng nhập khẩu. Hàng hóa Trung Quốc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người Mỹ, với điện thoại thông minh và máy tính là hai mặt hàng nhập khẩu có tổng trị giá lên tới 127 tỷ USD. Bất kỳ mức thuế quan mới nào cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng Mỹ.
Christina Otte từ cơ quan đầu tư nước ngoài do nhà nước Đức điều hành, Germany Trade & Invest (GTAI), lập luận rằng Mỹ có khả năng phụ thuộc vào Trung Quốc nhiều hơn so với chiều ngược lại. Bà nhận định: "Mặc dù Mỹ vẫn là thị trường quan trọng đối với hàng hóa Trung Quốc, nhưng tầm quan trọng của thị trường này đã giảm dần kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Trump".
Phản ứng đáp trả bằng thuế quan và hạn chế xuất khẩu
Việc Tổng thống Trump áp thuế 100% đã khiến Bắc Kinh tức giận. Không giống như châu Âu, Trung Quốc đang phản ứng một cách thách thức và cam kết "chiến đấu đến cùng". Các quan chức Trung Quốc đã cảnh báo rằng "đe dọa áp thuế cao không phải là cách đúng đắn để đối phó với Trung Quốc" và kêu gọi Washington "điều chỉnh cách tiếp cận".
Bắc Kinh đã trả đũa bằng cách áp đặt thuế quan đối kháng và hạn chế xuất khẩu các mặt hàng chiến lược, bao gồm cả khoáng sản đất hiếm. Đất hiếm là vật liệu thiết yếu cho xe điện, chất bán dẫn và công nghệ quốc phòng. Mỹ phụ thuộc vào nhập khẩu hơn 90% nguồn cung đất hiếm, trong đó hơn 80% đến từ Trung Quốc. Bắc Kinh kiểm soát khoảng 60% sản lượng đất hiếm toàn cầu và gần 90% công suất tinh chế.
Mâu thuẫn không chỉ giới hạn ở khoáng sản. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, kể từ tháng 5, Trung Quốc đã không mua bất kỳ hạt đậu nành nào từ Mỹ. Năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu đậu nành của Mỹ sang Trung Quốc đạt gần 13 tỷ USD. Giờ đây, Trung Quốc đã chuyển sang mua từ Brazil và Argentina.
Việc tẩy chay đậu nành và hạn chế đất hiếm là phản ứng của Bắc Kinh đối với việc Washington thắt chặt kiểm soát xuất khẩu chip, lần đầu tiên được áp dụng vào năm 2022 để hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ tiên tiến và trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc.
Chiến lược thị trường mới và thoái vốn
Theo Bloomberg, Trung Quốc đã thành công trong việc chuyển hướng hàng xuất khẩu từng hướng tới Mỹ sang các khu vực khác. Báo cáo của Bloomberg chỉ ra rằng từ tháng 9/2024 đến tháng 9/2025, lượng hàng hóa vận chuyển đến châu Phi đã tăng 56% - đến Đông Nam Á tăng 16%, đến EU tăng 14% và đến Mỹ Latinh tăng 15%.
Chuyên gia Otte lưu ý rằng: "Mỹ hiện xếp sau ASEAN và gần ngang bằng với EU. Trong nửa đầu năm 2025, thương mại song phương (Mỹ - Trung) đã giảm hơn 10% so với cùng kỳ năm trước". Các công ty Trung Quốc cũng đang "mở rộng sản xuất tại các quốc gia như Malaysia để tiếp tục cung cấp gián tiếp cho thị trường Mỹ".
Ngoài ra, Trung Quốc đang cắt đứt quan hệ tài chính với Mỹ. Theo dữ liệu từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, lượng trái phiếu kho bạc Mỹ mà Trung Quốc nắm giữ đã giảm từ 1,3 nghìn tỷ USD năm 2013 xuống còn 765 tỷ SUSD trong năm nay. Trung Quốc hiện xếp sau Nhật Bản và Anh trong số các quốc gia nắm giữ trái phiếu Mỹ.
Bất chấp sự rút lui chậm chạp này, chuyên gia Kennedy nhấn mạnh rằng thương mại vẫn đóng vai trò quan trọng, đặc biệt khi "Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào nguồn cung cấp của Mỹ trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, chip hiệu suất cao và chất bán dẫn", và các sản phẩm của Trung Quốc vẫn gắn chặt với chuỗi cung ứng của Mỹ.
Trong bối cảnh căng thẳng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến sẽ gặp nhau vào cuối tháng này tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC ở Gyeongju, Hàn Quốc, với hy vọng giảm bớt căng thẳng. Chuyên gia Kennedy vẫn tỏ ra lạc quan, nhấn mạnh rằng mối quan hệ Mỹ - Trung "khá bền vững". Ông dùng thuật ngữ "Chimerica" để mô tả mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau này (mối quan hệ cộng sinh, chủ yếu mang tính kinh tế và chính trị, giữa Trung Quốc và Mỹ), khẳng định nó có thể "bị tổn thương nhưng chưa chết hẳn - và sẽ không dễ dàng biến mất".