Brussels tung quỹ quốc phòng khổng lồ, hợp tác cùng Anh và Canada, thúc đẩy sản xuất vũ khí quy mô lục địa – bước ngoặt đưa châu Âu thoát khỏi cái bóng của Mỹ (trong ảnh: Xe tăng Leopard 2 của Đức). Ảnh: AFP/TTXVN
Theo trang tin EU Global (euglobal.news), châu Âu đang trải qua một sự thay đổi chiến lược sâu sắc, nơi mà an ninh quốc gia giờ đây không chỉ phụ thuộc vào binh sĩ mà còn vào năng lực của dây chuyền sản xuất. "Lục địa già" đang nhận ra rằng các nhà máy chính là "tiền tuyến mới" trong bối cảnh làn sóng xâm nhập gần đây của thiết bị bay không người lái (UAV) trên bầu trời.
UAV phơi bày lỗ hổng tốn kém
Các sự kiện gần đây đã thúc đẩy sự thay đổi trên. Việc các sân bay ở Đan Mạch phải đóng cửa sau khi phát hiện UAV, cùng hàng loạt vụ xâm nhập bị coi là "các cuộc tấn công hỗn hợp một cách đáng ngờ", đã cho thấy những lỗ hổng tốn kém mà các UAV giá rẻ gây ra.
Việc ứng phó đòi hỏi các hệ thống phòng thủ trị giá hàng triệu đô la Mỹ (USD), bao gồm radar, thiết bị gây nhiễu và hệ thống phòng không. Bài học rút ra rất rõ ràng: Châu Âu phải nhanh chóng mở rộng hệ thống phòng thủ và công nghiệp hóa quốc phòng của mình.
Trước bối cảnh đó, Liên minh châu Âu (EU) cuối cùng đã hành động mạnh mẽ. Quỹ quốc phòng SAFE (Hành động An ninh vì châu Âu) trị giá 150 tỷ euro đánh dấu một bước ngoặt quyết định, chấm dứt thói quen cũ là dựa vào bên ngoài để để đảm bảo an ninh cho châu Âu, đặc biệt là Mỹ.
Nhưng nhiệm vụ này được coi là quá lớn đối với riêng EU, bằng chứng là Brussels đã mở cửa quỹ này cho cả Anh và Canada vì nhu cầu cấp thiết. Động thái trên phản ánh quan điểm của Đức, quốc gia thúc đẩy cạnh tranh rộng rãi hơn để tối ưu hóa ngân sách.
Bên cạnh đó, Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) cũng vừa phê duyệt 7,1 tỷ euro cho các công nghệ lưỡng dụng theo sáng kiến TechEU, kết hợp vệ tinh, an ninh mạng và vật liệu tiên tiến với an ninh năng lượng và tái thiết Ukraine. Brussels đang chủ động làm mờ ranh giới giữa các dự án dân sự và quân sự, coi quốc phòng là động lực cho khả năng phục hồi kinh tế.
Mô hình sản xuất toàn châu Âu
Ý tưởng hợp tác sản xuất vũ khí quy mô lục địa đang nhanh chóng trở thành chuẩn mực mới. Đề xuất của Romania về việc hợp tác sản xuất UAV với Ukraine là một ví dụ điển hình. Kiev có kinh nghiệm chiến trường dày dạn; Romania nằm gần biên giới của một cuộc xung đột. Các khoản trợ cấp của EU sẽ kết hợp chuyên môn đó với năng lực công nghiệp, tạo ra một mô hình sản xuất vũ khí toàn châu Âu.
Tuy nhiên, động thái này cũng làm dấy lên những tranh cãi nội bộ. Giới phê bình cảnh báo về việc trợ cấp có thể chảy vào các công ty được ưu ái, cùng nguy cơ quy định đấu thầu bị xói mòn. Các nghị sĩ Đức đã bày tỏ lo ngại về việc các hợp đồng lớn được trao mà không có cạnh tranh công khai, lo ngại về lãng phí và chủ nghĩa thân hữu.
Ngoài ra, Pháp và Đức, ở vị trí trung tâm của động thái này, có những ưu tiên khác nhau. Paris muốn có một lá chắn bảo vệ cho các tập đoàn quốc gia hàng đầu của mình, trong khi Berlin thúc đẩy cạnh tranh rộng rãi hơn.
Thoát khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ
Ẩn sau những tranh cãi là một toan tính chiến lược lớn: Sự phụ thuộc của châu Âu vào vũ khí Mỹ không thể tiếp tục mãi mãi. Cuộc chiến ở Ukraine đã phơi bày điều này, và chính sách của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ 2 đang khiến các nhà lãnh đạo châu Âu lo ngại.
Nếu châu Âu không xây dựng một nền tảng công nghiệp quốc phòng vững chắc – sản xuất UAV, đạn dược và hệ thống phòng không quy mô lớn – họ có nguy cơ bị đặt vào thế nguy hiểm, nơi an ninh bị nước ngoài quyết định.
Sự thay đổi này đã thể hiện rõ ràng trên thực tế: Các nhà máy đạn dược ở Đông Âu đang tăng gấp đôi công suất. Các công ty Bắc Âu đang chạy đua thiết kế hệ thống chống UAV. Các xưởng đóng tàu Pháp đang quá tải đơn hàng.
Thông điệp từ Brussels rất rõ ràng: Châu Âu không thể tự vệ bằng lời lẽ hoa mỹ; họ cần thợ cơ khí, kỹ sư và dây chuyền lắp ráp.
Nếu thành công, châu Âu có thể đạt được điều đã lảng tránh trong nhiều thập kỷ: một nền kinh tế quốc phòng với quy mô lục địa thực sự, giải phóng châu Âu khỏi sự phụ thuộc quá mức vào Washington và mang lại nhiều tự do chiến lược hơn.