Phim Việt cần cú hích để thoát khỏi lối mòn

Những “điểm nghẽn” cố hữu

Trong vài năm gần đây, phim Việt Nam đã xuất hiện tại nhiều Liên hoan phim quốc tế như Cannes, Berlin hay Venice. Tuy nhiên, theo đánh giá của Cục Điện ảnh (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), mỗi năm Việt Nam có khoảng 35 - 40 phim ra rạp, nhưng thị phần trong nước chỉ đạt khoảng 25%. Điều đó phản ánh một thực tế, khán giả vẫn chưa thực sự bị chinh phục bởi phim Việt.

Nguyên nhân chủ yếu nằm ở kịch bản. Nhiều phim Việt bị phê bình rập khuôn, dễ đoán, thiếu sự sáng tạo. Các nhà nghiên cứu điện ảnh cho rằng, khâu biên kịch vốn là “xương sống” của một bộ phim chưa được đầu tư đúng mức.

Mặt khác, nghề biên kịch ít được coi trọng, hiếm nơi đào tạo bài bản, thù lao thấp khiến nhân lực giỏi không gắn bó lâu dài. Không ít nhà sản xuất vì thế buộc phải mua kịch bản nước ngoài hoặc làm lại từ format phim ngoại. Đây là giải pháp ngắn hạn để đảm bảo doanh thu, nhưng làm mất đi bản sắc và sự sáng tạo của điện ảnh Việt.

Bên cạnh kịch bản, chất lượng sản xuất cũng là một điểm yếu rõ rệt. Ngôn ngữ điện ảnh chưa được sử dụng nhuần nhuyễn; ánh sáng, kỹ xảo, dựng phim nhiều khi còn sơ sài; diễn xuất chưa đạt độ tự nhiên, thuyết phục. Chính vì vậy, khi đặt cạnh các phim Hàn Quốc, Nhật Bản hay Hollywood - vốn được sản xuất trong quy trình công nghiệp chặt chẽ, phim Việt thường bị so sánh bất lợi.

Ngoài ra, thị hiếu khán giả ngày càng cao cũng tạo thêm áp lực cho phim Việt. Có thể thấy, sự bùng nổ của nền tảng OTT phổ biến như Netflix, Disney+, VieON, FPT Play, Galaxy Play, TV360... giúp người xem dễ dàng tiếp cận kho phim ngoại phong phú và chất lượng. Trong khi đó, phim truyền hình Việt bị phàn nàn lê thê, mô típ lặp lại, diễn xuất gượng gạo. Không ít tác phẩm phòng vé trong nước thất bại vì nội dung mỏng, nhân vật thiếu logic.

Các nhà chuyên môn đánh giá, điểm nghẽn của điện ảnh Việt không chỉ nằm ở thiếu kịch bản hay mà còn ở hệ sinh thái sản xuất chưa chuyên nghiệp. Khi biên kịch yếu, nhà sản xuất không có nền tảng để đầu tư, đạo diễn bị giới hạn sáng tạo, còn diễn viên thiếu vai diễn giàu nội tâm để phát huy khả năng. Đây là vòng luẩn quẩn khiến nhiều tác phẩm Việt chỉ dừng lại ở mức giải trí ngắn hạn, khó để lại dấu ấn nghệ thuật và càng khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Đào tạo cho tài năng trẻ

Chính vì những điểm yếu cố hữu này, các cuộc thi tìm kiếm tài năng và các lớp đào tạo đạo diễn, biên kịch được kỳ vọng như một cách “bổ sung sức mạnh” cho điện ảnh Việt. Trên thực tế, nhiều cuộc thi phim ngắn trong nước đã phát hiện ra các gương mặt trẻ đầy tiềm năng. Song, chỉ các giải thưởng thôi là chưa đủ. Để biến một ý tưởng thành phim hoàn chỉnh, nhà làm phim cần được đào tạo bài bản, tiếp cận hệ thống kiến thức và kỹ năng sản xuất chuyên nghiệp.

Trong bối cảnh đó, những khóa đào tạo ngắn hạn có sự tham gia của chuyên gia quốc tế trở thành cơ hội quan trọng. Mới đây, Dự án phim ngắn CJ 2025 do CJ Cultural Foundation và CJ CGV Việt Nam phối hợp cùng Học viện Điện ảnh Hàn Quốc (KAFA) đã tổ chức khóa huấn luyện chuyên sâu cho 5 đạo diễn trẻ xuất sắc. Chương trình có sự cố vấn của các tên tuổi như đạo diễn Phan Đăng Di, Phạm Ngọc Lân, Shin Ah Ga, nhà sản xuất Kim Jee Yeon và đạo diễn hình ảnh Choi Ju Young.

Trong 5 ngày, các đạo diễn trẻ được góp ý trực tiếp cho kịch bản, học cách dẫn dắt diễn xuất, tổ chức sản xuất, xử lý hình ảnh. Đạo diễn hình ảnh Choi Ju Young chia sẻ: “Nếu các bạn đủ nỗ lực và đam mê, mọi thử thách đều có thể biến thành một phim ngắn xuất sắc mà các bạn có thể tự hào”. Đạo diễn Shin Ah Ga cũng ấn tượng trước “năng lượng tích cực và tình yêu điện ảnh mãnh liệt” của các bạn trẻ.

Những kinh nghiệm thực tiễn này bổ sung đúng vào các “khoảng trống” mà phim Việt còn yếu: Kịch bản, sản xuất, kỹ thuật. Đạo diễn trẻ Nguyễn Duy Anh (dự án Made in Vietnam) thừa nhận: “Tôi hình dung rõ hơn con đường tiếp theo cho phim của mình nhờ những góp ý sâu sát từ giảng viên”.

Dự án CJ cũng chứng minh hiệu quả lâu dài, các đạo diễn từng trưởng thành từ chương trình như Phạm Thiên Ân, Phạm Ngọc Lân, Dương Diệu Linh đã có phim dài tranh giải và thắng giải ở Cannes, Berlin, Venice. Hơn 60 phim ngắn từ dự án cũng đã được chọn chiếu tại nhiều Liên hoan phim quốc tế uy tín.

Tuy nhiên, ngay cả những dự án này cũng mới chỉ là bước khởi đầu. Một khóa đào tạo ngắn hạn, dù hiệu quả vẫn chưa đủ để giải quyết tận gốc điểm yếu của điện ảnh Việt. Các nhà chuyên môn cho rằng, phim Việt vẫn cần nhiều hơn những chương trình dài hạn, cơ chế hỗ trợ cho biên kịch, chính sách khuyến khích sản xuất và phát hành chuyên nghiệp, cùng một hệ sinh thái điện ảnh bài bản.

Theo bà Min Hee-Kyung, đại diện CJ Cultural Foundation, mục tiêu dài hạn của chương trình là xây dựng môi trường nuôi dưỡng tài năng điện ảnh độc đáo, kết hợp sức trẻ của đạo diễn Việt với kinh nghiệm đào tạo quốc tế. Đây là định hướng mà điện ảnh Việt cần nhân rộng, không chỉ dừng lại ở một vài lớp học hay dự án, mà phải thành một chiến lược toàn diện.