Trong đó, việc trồng cây tre và trồng cây mét dọc hai bên bờ sông được xem là hướng đi phù hợp, phát huy hiệu quả rõ rệt, vừa góp phần giảm thiểu sạt lở, vừa tạo nền tảng cho phát triển sinh kế bền vững.
Thực tế triển khai tại các xã ven sông Lam cho thấy, tre là loại cây có khả năng thích nghi tốt, bộ rễ ăn sâu và lan rộng, giúp giữ đất hiệu quả, giảm tác động của dòng chảy khi lũ về. Ảnh tư liệu: truyenhinhnghean.vn
Nằm dọc sông Lam, nhiều địa phương của tỉnh Nghệ An thường xuyên chịu tác động trực tiếp của thiên tai, nhất là trong mùa mưa bão. Những năm gần đây, cùng với diễn biến thời tiết ngày càng cực đoan, mực nước sông dâng cao, dòng chảy mạnh đã gây xói lở nghiêm trọng tại nhiều đoạn bờ sông, đe dọa đất sản xuất, nhà cửa và hạ tầng dân sinh của người dân khu vực này. Bên cạnh yếu tố tự nhiên, sự thay đổi dòng chảy do vận hành các công trình thủy điện ở thượng nguồn cũng làm gia tăng nguy cơ sạt lở, tạo áp lực lớn đối với công tác bảo vệ bờ sông và ổn định đời sống nhân dân.
Trong điều kiện nguồn lực đầu tư cho các công trình kè cứng còn hạn chế, việc tìm kiếm giải pháp phòng, chống sạt lở phù hợp với thực tiễn địa phương trở thành yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở đó, Hội Nông dân tỉnh Nghệ An đã phát động phong trào trồng tre, mét dọc bờ sông, khe suối và các khu vực xung yếu, coi đây là giải pháp sinh thái hiệu quả nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và đất đai sản xuất.
Chủ trương này nhanh chóng nhận được sự đồng thuận của chính quyền các cấp và sự hưởng ứng tích cực của hội viên nông dân. Việc trồng tre không chỉ góp phần củng cố bờ sông, hạn chế sạt lở mà còn phát huy vai trò chủ thể của người dân trong bảo vệ môi trường sống, từng bước hình thành các “vành đai xanh” tự nhiên, phù hợp với điều kiện sinh thái của địa phương.
Thực tế triển khai tại các xã ven sông Lam cho thấy, tre là loại cây có khả năng thích nghi tốt, bộ rễ ăn sâu và lan rộng, giúp giữ đất hiệu quả, giảm tác động của dòng chảy khi lũ về. So với các giải pháp công trình, trồng tre có chi phí thấp, kỹ thuật đơn giản, dễ nhân rộng, phù hợp với điều kiện sản xuất của người dân nông thôn.
Tại xã Yên Xuân, một trong những địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của sạt lở bờ sông, phong trào trồng tre, mét đã mang lại những chuyển biến tích cực. Trước đây, mỗi đợt mưa lớn kéo dài đều khiến người dân sống ven sông lo lắng khi nhiều diện tích đất sản xuất, thậm chí đất ở bị nước cuốn trôi. Một số đoạn bờ sông đã được đầu tư kè, song chưa thể triển khai đồng bộ trên toàn tuyến.
Từ định hướng của chính quyền địa phương và Hội Nông dân tỉnh, người dân Yên Xuân đã chủ động trồng tre, mét dọc hai bên bờ sông. Chỉ sau một thời gian ngắn, các bụi tre bén rễ, sinh trưởng ổn định, tạo thành dải cây xanh liên tục, góp phần giảm sóng, giữ đất và hạn chế tình trạng sạt lở. Nhờ đó, người dân phần nào yên tâm hơn mỗi khi mùa mưa bão đến.
Theo chia sẻ của nông dân Nguyễn Văn Dũng xã Yên Xuân cho biết: Trước đây có những đoạn bờ sông bị sạt lở nghiêm trọng, đất sập thành từng mảng lớn, nước lũ đục ngầu gây ảnh hưởng trực tiếp đến nhà cửa và ao đầm nuôi trồng thủy sản. Việc trồng tre, mét đã góp phần cải thiện tình trạng này, giúp giữ đất và bảo vệ sản xuất lâu dài.
Hàng trăm cây tre được trồng dọc hai bên bờ sông Lam để chống sói lở. Ảnh tư liệu: truyenhinhnghean.vn
Ông Võ Văn Phong, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Nghệ An cho biết: “Nghệ An là tỉnh thường xuyên bị ảnh hưởng bởi mưa lũ. Tỉnh cũng có hệ thống sông ngòi chằng chịt. Nếu làm đê chắn sóng, chống sạt lở sẽ tốn khá nhiều tiền. Tuy nhiên việc trồng tre chắn sóng, chống sói mòn, sạt lở 2 bên bờ sông có chi phí thấp, dễ làm. Qua đó bảo vệ hiệu quả đất sản xuất nông nghiệp, công trình giao thông, thủy lợi và là phương án quan trọng ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, ổn định đời sống, sản xuất của người dân. Bên cạnh đó việc trồng tre, mét còn tạo ra cảnh quán sáng, xanh, sạch đẹp tại các vùng quê.
Hiện nay trên phạm vi toàn tỉnh Nghệ An, phong trào trồng tre ứng phó với biến đổi khí hậu đang được triển khai ngày càng rộng rãi. Trong hai năm qua, Hội Nông dân tỉnh Nghệ An đã trồng được 34.415 cây tre nhằm chống sạt lở bờ sông. Cùng với đó, Hội đã xây dựng 1.010 mô hình bảo vệ môi trường thích ứng với biến đổi khí hậu, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện môi trường sống tại khu vực nông thôn.
Theo đánh giá của các cấp Hội, bên cạnh hiệu quả phòng, chống thiên tai, tre còn mang lại giá trị kinh tế thiết thực cho người dân. Khi phát triển ổn định, tre cho măng – nguồn thực phẩm quen thuộc, đồng thời cung cấp nguyên liệu cho xây dựng, sản xuất đồ gia dụng, thủ công mỹ nghệ và các sản phẩm mây tre đan có giá trị kinh tế. Việc phát triển rừng tre, mét vì vậy không chỉ góp phần bảo vệ bờ sông mà còn mở ra hướng sinh kế bền vững cho người dân ven sông Lam.
Từ những kết quả bước đầu, chủ trương trồng tre bảo vệ bờ sông được kỳ vọng sẽ tiếp tục được duy trì và nhân rộng, trở thành một trong những giải pháp lâu dài của Nghệ An trong chiến lược ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững.