Xây dựng môi trường an toàn hơn trước thiên tai

Mô hình về phòng, chống thiên tai hiệu quả

Trong công tác ứng phó, phòng, chống thiên tai những năm qua, các địa phương đã chú trọng triển khai theo phương châm “4 tại chỗ” gắn với việc đề cao vai trò của lực lượng xung kích phòng, chống thiên tai cấp xã. Từ thực tiễn công tác phòng, chống thiên tai và tổng kết đánh giá từ địa phương, thời gian qua đã có một số mô hình điển hình về phòng, chống thiên tai đã và đang phát huy hiệu quả.

Đội xung kích nữ tại thôn Thai Dương Thượng Tây (xã Hải Dương, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế) được coi là mô hình phụ nữ tham gia trực tiếp vào công tác ứng phó cũng như khắc phục hậu quả thiên tai hiệu quả.

Mỗi khi có thông tin về thiên tai, chị Toàn, đội trưởng đội xung kích cùng với các chị em trong đội trực tiếp cầm loa tay thông báo về tình hình, diễn biến của bão, mưa lũ, hướng dẫn người dân sơ tán, chằng chống, dọn dẹp nhà cửa, di dời người và tài sản đến nơi an toàn. Ngoài ra, đội xung kích còn được trang bị các kỹ năng về sơ cứu khi có người bị thương, dạy bơi cho trẻ nhỏ.

Nhờ mô hình này, nhiều năm qua, người dân ở đây luôn có ý thức, chủ động phối hợp với đội trong công tác ứng phó với thiên tai, từ đó giảm thiểu thiệt hại ở mức thấp nhất. Đây được đánh giá là mô hình xung kích phòng, chống thiên tai hoạt động hiệu quả, nhiệt tình, trách nhiệm.

Mô hình phòng, chống thiên tai tại cơ sở theo phương châm “4 tại chỗ” như tại xã Phương Mỹ, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh. Đây là khu vực “rốn lũ” điển hình của miền Trung với khoảng 200 hộ dân hàng năm đều bị ngập sâu, khoảng 50% các hộ dân đều có nhà vượt lũ với tầng trên có thể đảm bảo vượt mức lũ lịch sử cao nhất; mỗi hộ có 1-2 chiếc thuyền để đi lại trong lũ. Các hộ dân đều dự trữ lương thực, thuốc men, chất đốt, nước sạch; vật nuôi được di chuyển lên núi khi có cảnh báo ngập lụt; điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi, mùa vụ cho phù hợp với tình hình thiên tai. Xã đã có hệ thống loa truyền thông không dây, máy phát điện phục vụ người dân sạc đèn pin, điện thoại… đảm bảo liên lạc, thông tin kịp thời. Hệ thống loa phát thanh, còi hú báo động hoạt động tối đa, giúp người dân nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng phó.

Xã Tân Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình là khu vực “rốn lũ” với 150 hộ dân. Khi có cảnh báo về mưa lũ, người dân chủ động chuẩn bị ứng phó từ sớm, dự trữ lương thực, nhu yếu phẩm. Các hộ dân đều xây dựng nhà phao để chống lũ. Do vậy, trong các đợt mưa lũ vừa qua, hai địa phương nêu trên đều không bị thiệt hại về người mặc dù nước ngập sâu trong thời gian kéo dài.

Ngoài ra, mô hình nhà an toàn chống lũ, bão với tổng số trên 34.000 nhà đã được xây dựng, trong đó hỗ trợ xây dựng theo Quyết định 48/2014-TTg ngày 28/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ là trên 19.000 nhà; hỗ trợ xây dựng từ Hội Chữ thập đỏ 10.000 nhà… Các mô hình nhà này đã đáp ứng được tốt công tác phòng, chống mưa, lũ cho nhân dân.

Thực hiện Chiến lược phòng, chống thiên tai

Theo Văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai, năm 2021, năm được xem là thiệt hại do thiên tai thấp nhất trong vòng 20 năm qua. Vậy nhưng cả nước vẫn xảy ra 9 cơn bão, 3 áp thấp nhiệt đới trên biển Đông, 139 trận động đất nhẹ, 326 trận mưa đá, dông lốc, sét; 174 trận mưa lớn, lũ cục bộ, trong đó 9 trận lũ ống, lũ quét, 163 vụ sạt lở bờ sông, 11 đợt nắng nóng và 19 đợt không lạnh, gió mùa Đông Bắc. Tính đến ngày 10/1/2021, thiên tai đã làm 108 người chết, mất tích, 95 người bị thương; 306 nhà sập đổ hoàn toàn, 8.953 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 374.672 con gia súc, gia cầm bị chết, cuốn trôi; 176.590 ha lúa, rau màu và 14.146 ha cây trồng bị thiệt hại; 298 km đê, kè, kênh mương hư hỏng, sạt lở; 511km đường giao thông sạt lở... Ước tính giá trị thiệt hại hơn 5.244 tỷ đồng.

Trước tình hình thiên tai khó lường và phức tạp, ngày 17/3/2021, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định 379/QĐ-TTg về Chiến lược Quốc gia phòng chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn 2050. 

Vụ trưởng Vụ Kiểm soát an toàn thiên tai, Tổng cục Phòng, chống thiên tai Tăng Quốc Chính cho biết, mục tiêu của Chiến lược đến năm 2030 là giảm thiệt hại do thiên tai gây ra (giảm 50% thiệt hại về người do lũ quét, sạt lở đất so với giai đoạn 2011-2020. Thiệt hại về kinh tế do thiên tai không vượt quá 1,2% GDP). Hệ thống pháp luật, chính sách về phòng, chống thiên tai được hoàn thiện bảo đảm đồng bộ, thống nhất; tổ chức, lực lượng làm công tác phòng, chống thiên tai được kiện toàn theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả. 100% tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đảm bảo các yêu cầu theo phương châm “4 tại chỗ”. Năng lực theo dõi giám sát, dự báo, cảnh báo, phân tích thiên tai ngang tầm với các quốc gia hàng đầu trong khu vực. Người dân được bảo đảm an toàn trước thiên tai nhất là bão, lũ, sạt lở đất, lũ quét...

Để cụ thể hóa Chiến lược này, Tổng cục phòng, chống thiên tai đã phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện tuyên truyền, phổ biến các nội dung Chiến lược trên các phương tiện truyền thông; giới thiệu, phổ biến tại Hội nghị Phòng chống thiên tai năm 2021; tham mưu cho Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai có văn bản hướng dẫn các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố triển khai xây dựng kế hoạch thực hiện Chiến lược. Đồng thời, Tổng cục phòng, chống thiên tai tổ chức xây dựng kế hoạch thực hiện Chiến lược của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và khung giám sát đánh giá thực hiện Chiến lược; xây dựng và triển khai các Nghị định, Thông tư, cơ chế chính sách để từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu; triển khai các hoạt động, củng cố nâng cấp duy tu bảo dưỡng công trình phòng, chống thiên tai...

Thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống thiên tai, các cấp, các ngành đã vận dụng sáng tạo, triển khai các giải pháp phòng, chống thiên tai phù hợp với điều kiện tự nhiên và khả năng ứng phó đối với từng vùng, trong đó tập trung các giải pháp: nâng cao khả năng dự báo, cảnh báo kịp thời tình hình thiên tai đến khu vực bị ảnh hưởng, đến các tổ chức, người dân để chủ động ứng phó; rà soát, diễn tập phương án ứng phó thiên tai, nhất là các loại thiên tai thường xuyên xuất hiện như: bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, sạt lở bờ sông, bờ biển,…

Mới đây, tại Hội nghị tổng kết công tác Phòng, chống thiên tai, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phó Trưởng ban thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai Lê Minh Hoan yêu cầu, những người làm công tác phòng, chống thiên tai và các bộ, ngành, địa phương liên quan phải xây dựng được một “bức tranh tổng thể về thiên tai”, từ đó có cái nhìn toàn diện hơn, cụ thể hơn. Mỗi cán bộ làm công tác phòng, chống thiên tai cần có niềm đam mê, nhiệt huyết, tinh thần trách nhiệm cao với nghề, trên cơ sở đó, có giải pháp ứng phó, tái thiết sau thiên tai, huy động các nguồn lực xã hội xây dựng, cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai được hiệu quả. Thêm vào đó, ngành phòng, chống thiên tai luôn xác định lấy phòng là chính, chống là để xử lý, “phòng” là phải tìm ra những giải pháp căn cơ, lâu dài hơn để con cháu chúng ta trong tương lai được sống trong môi trường an toàn hơn trước thiên tai.

Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai cần tập trung tổ chức triển khai đồng bộ, thống nhất, có hiệu lực, hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với công tác phòng, chống thiên tai đặc biệt trong điều kiện dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Ban Chỉ đạo về phòng, chống thiên tai nâng cao nhận thức, năng lực phòng tránh, ứng phó thiên tai trong cộng đồng và truyền thông như phối hợp và triển khai hoạt động thông tin, truyền thông về tình hình thiên tai; hướng dẫn, tuyên truyền cộng đồng chủ động ứng phó, đặc biệt trong các tình huống thiên tai khẩn, chú trọng các đối tượng dễ bị tổn thương trong thiên tai như người già, phụ nữ, trẻ em.

Cùng với đó, Tổng cục Phòng, chống thiên tai, Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai cùng với các bộ, ngành, địa phương nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo, theo dõi, giám sát thiên tai bảo đảm kịp thời, đủ độ tin cậy; huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực cho phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Tổng cục Phòng, chống thiên tai nâng cao vai trò, năng lực quản lý nhà nước trên cơ sở củng cố, kiện toàn lực lượng làm công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai từ Trung ương đến cơ sở.

Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống thiên tai tăng cường mở rộng đối tác hợp tác để ứng dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực quản lý thiên tai; xây dựng chương trình khoa học công nghệ trọng điểm quốc gia về phòng, chống thiên tai cho các khu vực như đã đề cập trong Chiến lược Quốc gia phòng chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn 2050, trong đó tập trung đặc biệt vào khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, khu vực miền Trung, khu vực miền núi phía Bắc.