TP Hồ Chí Minh trong nhiệm kỳ mới - Bài 1: Đổi mới mô hình tăng trưởng, kiến tạo động lực chuyển đổi xanh - số

Bài 1: Đổi mới mô hình tăng trưởng, kiến tạo động lực chuyển đổi xanh - số

Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần thứ nhất đặt trọng tâm “đổi mới mô hình tăng trưởng”, chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang chiều sâu, dựa vào tăng năng suất, chất lượng và năng lực sáng tạo của con người Sài Gòn - TP Hồ Chí Minh. Đây là giai đoạn bản lề để Thành phố kiến tạo động lực chuyển đổi xanh - số, hội nhập sâu với chuỗi giá trị toàn cầu và nâng tầm năng lực cạnh tranh quốc tế.

Kiến tạo mô hình kinh tế bền vững

Trong nhiệm kỳ mới, TP Hồ Chí Minh xác lập mục tiêu phát triển kinh tế nhanh và bền vững trên nền tảng cơ cấu lại nền kinh tế, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế tri thức làm động lực. Thành phố triển khai chuyển đổi và tái cấu trúc các khu công nghiệp, khu chế xuất theo hướng sinh thái - công nghệ cao, phát triển các ngành công nghiệp chiến lược như công nghiệp hỗ trợ, vật liệu mới, công nghệ sinh học, sản phẩm - thiết bị năng lượng tái tạo đạt chuẩn quốc tế. Song song đó là thu hút các tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực bán dẫn, linh kiện điện tử, chip; hình thành các trung tâm R&D, trung tâm nghiên cứu y sinh và các nền tảng sản phẩm công nghệ mới.

Ở nấc thang công nghệ cao hơn, Thành phố định hướng nuôi dưỡng các lĩnh vực tương lai như AI, công nghệ lượng tử, robot, không gian vũ trụ, hydrogen xanh, công nghệ gen và dược phẩm cao cấp. Không chỉ nhằm “đi cùng” mà hướng tới “đi trước” trong các chuỗi công nghệ toàn cầu, qua đó mở ra biên tăng trưởng mới, nâng tỷ trọng giá trị gia tăng nội địa.

Theo PGS.TS Trần Hoàng Ngân, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP Hồ Chí Minh, điểm mấu chốt của đổi mới mô hình tăng trưởng là dịch chuyển trọng tâm từ vốn - đất đai sang năng suất - tri thức - công nghệ. "Một khi khi năng suất lao động và năng lực đổi mới trở thành thước đo, TP Hồ Chí Minh sẽ thoát khỏi trần tăng trưởng cũ và mở ra không gian phát triển mới của một siêu đô thị thông minh", PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho biết. 

Một trọng tâm nữa trong nhiệm kỳ mới là TP Hồ Chí Minh tập trung tái cấu trúc chuỗi cung ứng hàng hóa - dịch vụ theo chuẩn hiện đại. Cụ thể, TP Hồ Chí Minh sẽ tận dụng quy mô thị trường nội địa, gắn thương mại trong nước với xuất nhập khẩu và tham gia sâu vào mạng lưới phân phối - chuỗi giá trị toàn cầu. Thành phố quy hoạch các khu mậu dịch tự do thế hệ mới, trung tâm logistics thông minh, cụm cảng trung chuyển quốc tế và sân bay hàng hóa; tổ chức lại hệ thống cảng vệ tinh, cảng dọc sông Sài Gòn và các cảng ICD theo chuỗi logistics liên vùng hiệu quả.

Ngoài ra, đối với trục biển - cảng, TP Hồ Chí Minh định hướng phát triển cụm cảng - logistics thông minh tại Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ theo mô hình siêu cảng số, vận hành bằng dữ liệu lớn, kết nối đa phương thức. “Nếu đi đúng hướng số hóa logistics và chuẩn xanh, cụm cảng này không chỉ giảm chi phí chuỗi cung ứng mà còn là nam châm FDI thế hệ mới, gắn TP Hồ Chí Minh với vai trò ‘hub’ thương mại - tài chính của ASEAN. Để làm được điều này, TP Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh số hóa hệ thống logistics, áp dụng chuẩn xanh trong quản lý cảng và vận hành chuỗi cung ứng", TS.Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế nhận định. 

Một trụ cột khác là xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế TP Hồ Chí Minh để thu hút đầu tư, phát triển thị trường tài chính hiện đại, kết nối toàn cầu. Thành phố kỳ vọng áp dụng mô hình tài chính số, ngân hàng thông minh, tài chính xanh, tài sản số và Fintech, tích hợp hạ tầng số tài chính với nền tảng thanh toán điện tử, giao dịch tài sản số, công nghệ chuỗi khối, quản trị dữ liệu lớn. Chuyên gia tài chính Nguyễn Minh Đức cho rằng, trung tâm tài chính một khi được hình thành sẽ giúp doanh nghiệp nội có cơ hội tiếp cận nguồn vốn dài hạn với chi phí hợp lý, nâng tiêu chuẩn minh bạch và quản trị rủi ro, đồng thời tạo “bệ phóng” cho các dịch vụ tài chính thế hệ mới.

Phát triển đa cực - siêu kết nối

Trong nhiệm kỳ mới, TP Hồ Chí Minh đã đặt mục tiêu định hình không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối. Các trục động lực gồm trục Đông - Tây kéo dài từ cụm cảng Cái Mép - Thị Vải; trục công nghệ cao phía Đông (Thủ Đức - Dĩ An - Tân Uyên) và trục thương mại - logistics liên quốc gia kết nối sân bay, cảng biển với hành lang logistics nội địa và các trung tâm tài chính. Cực tăng trưởng được hiệu chỉnh theo ba mũi nhọn: trung tâm tài chính, cực đổi mới sáng tạo phía Đông, cực logistics Tây Bắc, tạo “tam giác động lực” cho toàn vùng.

TS.Võ Kim Cương, chuyên gia quy hoạch đô thị TP Hồ Chí Minh cho rằng, TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu phát triển mô hình đa trung tâm nhằm giúp giảm tải khu lõi và lan tỏa cơ hội phát triển cho toàn vùng. Ở đó, mỗi trung tâm cần chức năng rõ ràng, không trùng lặp; kết nối bằng hạ tầng số và giao thông thông minh để tạo mạng lưới đô thị tích hợp có sức cạnh tranh quốc tế. Để làm được điều này, Thành phố cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai và giá trị gia tăng từ đất dành cho phát triển hạ tầng, đồng thời thu hút mạnh mẽ vốn tư nhân, vốn nước ngoài thông qua các mô hình PPP.

Đối với giao thông, Thành phố ưu tiên hoàn thiện các dự án vành đai, cao tốc, đường sắt đô thị, đường sắt chuyên dùng liên vùng, cùng tuyến đường sắt vận chuyển hàng hóa kết nối Cái Mép - Thị Vải với Bình Dương, giảm ùn tắc và phát thải. Hệ thống đường ven biển, đường thủy nội địa được đầu tư đồng bộ để tăng năng lực vận chuyển hàng hóa, hành khách và du lịch. Tầm nhìn là hình thành mạng lưới hạ tầng tích hợp, thông minh, gia tăng tỷ lệ vận tải xanh.

Trên bình diện đô thị, Thành phố đặt mục tiêu hoàn chỉnh Khu đô thị mới Thủ Thiêm trước năm 2030; khởi công giai đoạn 2 Khu đô thị Phú Mỹ Hưng; đẩy nhanh Khu đô thị biển Cần Giờ; đồng thời thúc đẩy các dự án nâng cấp Vũng Tàu, Hồ Tràm, Phú Mỹ. Chuỗi đô thị thông minh xanh kết nối TP Hồ Chí Minh - Dĩ An - Thuận An - Thủ Dầu Một - Bến Cát - Phú Mỹ được định vị như “xương sống” mới của không gian phát triển vùng, gắn với các nút giao vành đai - cao tốc, TOD quanh ga metro và trục sông Sài Gòn.

Hạ tầng số trở thành nền tảng điều hành, TP Hồ Chí Minh ứng dụng IoT và AI trong quản lý năng lượng, nước, môi trường; triển khai hệ thống ITS để điều hành giao thông theo thời gian thực; sử dụng dữ liệu lớn tối ưu vận hành đô thị. Không gian ven sông được quy hoạch lại theo hướng vừa khai thác kinh tế - du lịch, vừa tạo công viên, mảng xanh, tiện ích công cộng, bảo tồn cảnh quan tự nhiên; phát triển mô hình “làng trong phố - phố trong làng” ở vành đai nông nghiệp - sinh thái, gắn định hướng “tựa núi, giữ rừng”, “bám sông, hướng biển”.

Mặt khác, trong chiến lược hạ tầng giai đoạn 2025 - 2030, Thành phố cũng ưu tiên liên kết vùng qua các trục đối ngoại như Quốc lộ 13, các cao tốc kết nối trung tâm đô thị - công nghiệp - cảng biển -hàng không - tài chính; phát triển mạng lưới đường sắt đô thị theo định hướng TOD; xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao chở khách và tuyến vận tải hàng hóa Bàu Bàng - Đồng Nai - Cái Mép - Thị Vải; gia tăng vai trò vận tải thủy nội địa và ven biển; nâng cấp, mở rộng sân bay Côn Đảo phục vụ du lịch - thương mại; phát triển hạ tầng số - giao thông xanh, ứng dụng AI, IoT, dữ liệu lớn trong quản trị logistics, chuỗi cung ứng và điều phối dòng vốn - năng lượng. 

TS.Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia cho biết, để đạt được các mục tiêu đề ra trong nhiệm kỳ mới, TP Hồ Chí Minh cần đồng bộ thể chế - hạ tầng - nhân lực. Khi thể chế đủ mở để thí điểm, hạ tầng đủ thông minh để kết nối và nhân lực đủ trình độ để đổi mới, TP Hồ Chí Minh có thể trở thành hạt nhân tài chính xanh và đổi mới sáng tạo của ASEAN trong thập kỷ tới. Ngoài ra, TP Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh cơ chế thử nghiệm (sandbox) ở các lĩnh vực chuyển đổi số, tài chính số, đô thị xanh. “Sandbox sẽ tạo không gian chính sách an toàn cho sáng tạo, giúp Thành phố vừa nhanh, vừa chắc, vừa có khả năng nhân rộng mô hình thành công ra toàn vùng”, TS.Trần Du Lịch cho biết.

Bài 2: Từ đầu tàu kinh tế đến trung tâm tài chính quốc tế khu vực