Thả bóng để theo dõi hướng và tốc độ của gió tại Trạm Khí tượng nông nghiệp Lạng Sơn, Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Lạng Sơn. Ảnh minh họa: Anh Tuấn/TTXVN
Các hoạt động, nghiên cứu của Viện đã bám sát các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, phục vụ đắc lực cho công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực tài nguyên môi trường và phát triển bền vững kinh tế-xã hội của đất nước. Thông qua việc thực hiện các đề tài nghiên cứu, công trình, dự án lớn, các chương trình mục tiêu quốc gia, Viện đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Nhiều công trình khoa học ứng dụng thành công vào thực tiễn
Nhân kỷ niệm 45 năm ngày thành lập (18/3/1977-18/3/2022), Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thắng, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cho biết, Viện đã chủ trì 2 Chương trình nghiên cứu trọng điểm Nhà nước là Chương trình “Cân bằng nước và tài nguyên nước mặt Việt Nam”, “Khí tượng thủy văn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng các khu vực và lãnh thổ”.
Bên cạnh đó, thực hiện hơn 400 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, trong đó có trên 50 đề tài thuộc các Chương trình cấp Nhà nước, các kết quả nghiên cứu đều có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, được ứng dụng vào thực tế tại các đơn vị trong và ngoài Bộ Tài nguyên và Môi trường, góp phần nâng cao chất lượng dự báo, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Điển hình như quy hoạch mạng lưới trạm khí tượng thủy văn Việt Nam; nghiên cứu về khí tượng nhiệt đới và bão; gió mùa; phân vùng khí hậu nông nghiệp Việt Nam; tài nguyên nước mặt đồng bằng sông Cửu Long; ứng dụng các thông tin khí hậu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và phòng tránh thiên tai ở Việt Nam; ứng dụng và phát triển các công nghệ mới trong giám sát và dự báo năng suất và sản lượng nông nghiệp, cơ cấu cây trồng; phân vùng bão, xác định nguy cơ bão, nước dâng do bão và phân vùng gió cho các vùng ở sâu trong đất liền khi bão mạnh, siêu bão đổ bộ; xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu; công bố “Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng” Việt Nam lần đầu tiên năm 2009 phục vụ xây dựng Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của các bộ, ngành và địa phương; kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng cập nhật năm 2012, 2016 và năm 2020; xây dựng và hoàn thành “Đánh giá khí hậu quốc gia năm 2020”...
Bên cạnh đó, việc nghiên cứu dự báo bằng phương pháp số trị và ra các bản tin dự báo và thông báo là một bước phát triển của Viện khi đã chuyển giao một số mô hình số trị để dự báo thời tiết và bão, dự báo khí hậu, dự báo thủy văn và hải văn cho các địa phương để cùng áp dụng vào nghiệp vụ dự báo khí tượng thủy văn. Các kịch bản “nguy cơ sóng thần cho các vùng biển Việt Nam” được chuyển giao để đưa vào nghiệp vụ báo tin động đất, cảnh báo sóng thần. Nhiều sản phẩm nghiên cứu về tài nguyên khí hậu, đặc điểm khí tượng thủy văn tỉnh đã được chuyển giao cho các tỉnh để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh như: Điện Biên, Sơn La, khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên... Đồng thời, chuyển giao các kết quả và hai hệ thống cảnh báo tự động mưa lớn của dự án “Phân vùng nguy cơ lũ quét cho các tỉnh miền núi phía Bắc” cho 14 tỉnh miền núi phía Bắc.
Ý thức được biến đổi khí hậu và tác động của biến đổi khí hậu ngày một gia tăng là một hiểm họa vô cùng to lớn, Viện đã nỗ lực nghiên cứu về biến đổi khí hậu, góp phần nâng cao hiểu biết, tác động về biến đổi khí hậu cũng như giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu. Song song với nghiên cứu khoa học, Viện đã tăng cường công tác điều tra khảo sát thực nghiệm tại một số vùng trọng điểm phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng phục vụ các công trình trọng điểm Nhà nước như: Điều tra khảo sát khí tượng thủy văn biển vùng thềm lục địa và quần đảo Trường Sa phục vụ thăm dò và khai thác dầu khí; Điều tra khảo sát khí hậu, khí tượng nông nghiệp ở Tây Nguyên, Tây Bắc, đồng bằng sông Cửu Long; Điều tra khảo sát thủy văn ở các hệ thống sông lớn như sông Hồng - Thái Bình và sông Cửu Long; Điều tra khảo sát và nghiên cứu môi trường vùng hồ Hòa Bình và các vùng công nghiệp quan trọng như Thái Nguyên, Nghi Sơn, Dung Quất.
Phó Giáo sư Nguyễn Văn Thắng chia sẻ thêm: Ngay từ khi khởi công xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình, Viện đã tham gia đo đạc thủy văn phục vụ xây dựng hồ chứa và từ đó đến nay tiến hành đều đặn việc đo đạc và xử lý tài liệu thủy văn, địa hình sông hồ và chất lượng nước hồ. Những kết quả này đã phục vụ trực tiếp cho công tác xây dựng và vận hành Nhà máy thủy điện Hòa Bình và đánh giá tác động của hồ đến môi trường sinh thái vùng hồ và vùng hạ du.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đánh giá, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu là đơn vị nghiên cứu khoa học, đào tạo hàng đầu cả nước trong lĩnh vực khí tượng thủy văn, môi trường và biến đổi khí hậu. Các kết quả nghiên cứu khoa học của Viện đã cung cấp các luận cứ khoa học, thực tiễn cho việc hoàn thiện các chủ trương, chính sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch về quản lý tài nguyên, môi trường và khí hậu; nâng cao hiệu quả công tác dự báo khí tượng thủy văn, phòng, chống thiên tai.
Nỗ lực thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 10 của Ban Bí thư
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Thắng, trước những thách thức ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu toàn cầu, cùng với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đất nước hướng tới kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững, cũng như đảm bảo quốc phòng, an ninh cũng như từng bước thực hiện Chỉ thị 10-CT/TW ngày 25/9/2021 của Ban Bí thư về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khí tượng thủy văn đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” và Chiến lược phát triển ngành Khí tượng Thủy văn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, tận dụng sự phát triển công nghệ 4.0, đưa trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ mới vào trong các nghiên cứu khí tượng thủy văn, biến đổi khí hậu và môi trường với việc dự báo các hiện tượng cực đoan gây tác động lớn như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, gió mạnh, nắng nóng, hạn hán. Dự báo chi tiết đến quy mô đô thị với các hạn dự báo từ cực ngắn đến mùa và nội mùa; xây dựng và triển khai công nghệ dự báo tác động hướng tới lĩnh vực kinh tế chủ chốt như: nông nghiệp, xây dựng, giao thông, du lịch, năng lượng, sức khỏe...
Thời gian tới, Viện đẩy mạnh các nghiên cứu cơ bản về chế độ thủy văn và ứng dụng công nghệ mới trong nghiên cứu dự báo thủy văn hải văn; các nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ mới trong kiểm soát ô nhiễm không khí, quản lý nước thải và chất thải rắn, quản lý rủi ro môi trường và sức khỏe môi trường ở các quy mô khác nhau, từ đô thị, nông thôn, khu vực cho đến quốc gia; tăng cường các nghiên cứu tác động, rủi ro, tổn thất và dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu, giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu dựa vào tự nhiên với huy động nguồn lực; giải pháp kinh tế biến đổi khí hậu tận dụng thách thức để phát triển carbon thấp, phục vụ mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 như cam kết của Chính phủ tại COP26.
Cùng với đó, Viện tiếp tục nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trình độ cao theo hướng đồng bộ, cân đối về cơ cấu trên từng chủ đề trọng tâm nghiên cứu cũng như chất lượng đào tạo tiến sĩ; đẩy mạnh hợp tác trong nước và quốc tế, kế thừa và phát huy các kết quả đã đạt được, khắc phục các khó khăn, quyết tâm phấn đấu để Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành một Viện nghiên cứu khoa học hàng đầu, có vị thế và uy tín cao ở trong nước cũng như trên trường quốc tế.