Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, “con đường mòn Hồ Chí Minh trên biển” gắn với những con tàu không số, những chiến sĩ dũng cảm và những chiến công thầm lặng. Trong số đó, có một người được đồng đội thán phục trìu mến gọi bằng cái tên "La Văn Cầu" trên biển.
Đó là anh Phan Hải Hồ, người đã khẩn thiết đề nghị đồng đội chặt đứt hẳn một phần chân bị thương dập nát của mình, tiếp tục chiến đấu suốt đêm để phá vòng vây của tàu địch cho tới khi bị ngất vì mất quá nhiều máu. Đặc biệt, anh còn vinh dự được kết nạp Đảng chính thức ngay trong trận đánh ác liệt không cân sức vào thời khắc quả cảm đó.
Cũng như lớp lớp thanh niên, trai tráng cùng thời, năm 1962, Phan Hải Hồ rời thôn Địch Lễ A, xã Nam Vân, huyện Nam Trực (nay thuộc thành phố Nam Định) lên đường thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng với Tổ quốc. Anh được nhận vào Đoàn 125 (Bộ tư lệnh Hải quân), đơn vị chịu trách nhiệm huấn luyện và cử những con tàu không số chở vũ khí đạn dược vào tiếp viện cho chiến trường miền Nam. Năm 1964, sau một khóa huấn luyện, anh tình nguyện xin đi B và từ đó gắn chặt cuộc đời mình với con tàu huyền thoại mang mật danh 69. Ngày 21/3/1966, sau 3 chuyến đi an toàn, anh và 15 đồng đội được lệnh xuất phát chở 72 tấn vũ khí vào Vãm Lũng, xã Tân An, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau.
Trên đường đi, tàu 69 bị tàu chiến và máy bay địch theo dõi nên phải quay trở về hai lần. Ngày 15/4/1966, tàu được lệnh tiếp tục lên đường. Tối 23/4/1966, vượt qua nhiều hiểm nguy, tàu cập bến ở Cà Mau. Sau khi bốc dỡ và chuyển hàng hóa đến nơi an toàn, các thủy thủ phát hiện chân vịt tàu bị hỏng. Mất hàng tháng trời loay hoay giữa rừng đước trong sự truy lùng gắt gao của địch, mọi người mới sửa xong chân vịt của con tàu nặng hàng trăm tấn với chỉ một cái đốc nổi làm bằng thân cây đước và vài chiếc đèn khò thô sơ.
Anh “La Văn Cầu” cùng vợ, con và các cháu. |
Đoàn tàu 69 của ta đang ở trong rừng đước, địch cho tàu ém ở các cửa biển, chặn lối ra. Mấy lần, ông Hồ cùng các đồng đội của mình tìm cách trở về miền Bắc nhưng không thành. Đêm 31/12/1966 rạng sáng mồng 1/1/1967, nhận định rằng bọn địch đang bận bịu đón Tết Dương lịch, có thể chểnh mảng việc canh phòng, hơn nữa tin báo cho biết tình hình ngoài cửa vàm yên tĩnh, ban chỉ huy Đoàn 962, đơn vị "bến" chuyên tiếp nhận các con tàu không số từ miền Bắc, quyết định tổ chức để tàu 69 bất ngờ rời nơi ẩn nấp.
Theo lời kể của bác Nguyễn Hữu Phước, Thuyền trưởng tàu 69, hiện sinh sống tại thành phố Cần Thơ; bác Đỗ Duy Huyễn, nguyên y tá tàu 69, hiện sinh sống tại xã Hải Bắc, huyện Hải Hậu (Nam Định) và các đồng đội khác, 17 giờ hôm đó, tàu 69 lặng lẽ khởi hành quay trở về miền Bắc. Mọi việc ban đầu có vẻ suôn sẻ. Tuy nhiên, đến khi cách bờ khoảng 5 km, vị trí phía sau báo cho thuyền trưởng có 1 tàu cao tốc của địch đuổi theo. Chúng chủ quan chạy cách tàu ta 50 m và soi đèn vào tàu.
Tàu 69 buộc phải dùng toàn bộ hỏa lực gồm 3 khẩu B41, 2 khẩu 12 ly 7, 1 khẩu DKZ. Tàu 69 tiêu diệt gọn mục tiêu. Tuy nhiên, một số anh em trên tàu 69 cũng bị thương. Cán bộ chỉ huy tàu họp chớp nhoáng và quyết định cho tàu 69 quay trở lại nơi xuất phát vì nếu đi tiếp sẽ bị địch bắt và tiêu diệt. Toàn bộ vũ khí đạn dược được chuyển lên boong tàu sẵn sàng chiến đấu. Đến 22 giờ 30, địch dùng 2 máy bay thả pháo sáng từ Rạch Dấp đến Vàm Lũng. Chúng điều 5 tàu cao tốc trang bị hỏa lực mạnh để truy đuổi. Chúng dàn 3 chiếc bên trái cách tàu ta khoảng 1 km, 2 chiếc khác bám sát sau cũng ở cự ly khoảng 1 km. Súng 12 ly 7 và B41 của ta bắn buộc địch giãn ra. Cuộc chiến đấu diễn ra rất ác liệt. Nhằm ngăn không cho tàu 69 quay lại vàm, địch gọi thêm tàu chắn ở các cửa Rạch Gốc và Bồ Đề, đồng thời nã pháo lớn trước mũi tàu 69. Tàu địch bao vây xung quanh và nhả đạn không tiếc...
Trong cuộc chiến đấu không cân sức đó, chân phải của báo vụ 2 Phan Hải Hồ bị dính đạn. Mảnh đạn găm vào chân khiến máu chảy lênh láng. Xương chân anh dập nát, chỉ còn lớp da dính ngoài. Tuy vậy, anh vẫn tiếp tục ôm súng bắn trả địch. Thấy chiếc chân gãy làm mình vướng víu, anh đề nghị y tá Đỗ Duy Huyễn lấy dao chặt đi. Đồng chí y tá vì thương đồng đội nên không làm. Sau đó, anh Hồ nói với Thuyền phó: "Anh giúp tôi chặt chiếc chân này. Vướng quá. Khó chiến đấu". Sau 2 lần đề nghị, đồng chí Thuyền trưởng quyết định cho cắt. Anh Huyễn vào trong lấy con dao làm bếp. Ngay dưới bệ pháo, dưới làn đạn xối xả của địch, đồng chí chính trị viên tàu dùng dao cắt rời phần chân bị nát của người đồng đội. Máu chảy đầy boong tàu. Sau đó, Phan Hải Hồ được y tá ga-rô để cầm máu. Trong khi được "phẫu thuật" bằng con dao làm bếp, Phan Hải Hồ tiếp tục dũng cảm dùng súng 12 ly 7 tấn công địch.
Tàu càng vào gần bờ, bọn địch càng bắn mạnh. Chỉ còn một chân, Phan Hải Hồ vẫn lê đi, điểm từng loạt đạn rất chuẩn. Nhìn anh Hồ đau đớn nhưng không nao núng, chính trị viên tàu 69 Tăng Văn Huyễn cảm động, nói to: "Nhân danh Bí thư Chi bộ, tôi tuyên bố từ giờ phút này, đồng chí đảng viên dự bị Phan Hải Hồ trở thành đảng viên chính thức của Đảng". Mặc máy bay địch quần thảo trên trời, thả bom, bắn rốc két, các thủy thủ cuối cùng cũng đưa được tàu 69 lọt vào cửa vàm, thoát khỏi vòng vây của địch. Phan Hải Hồ và các chiến sĩ bị thương trên tàu được đồng đội đưa vào quân y viện điều trị. Ở đây, anh phải trải qua 3 lần phẫu thuật cắt chân và nhiều lần bị hôn mê bất tỉnh vì quá đau đớn. Vì thành tích trong trận đánh đêm 31/12/1967, anh được cấp trên tuyên dương, tặng Huân chương Chiến sỹ giải phóng hạng Ba.
Điều trị vết thương ổn định, anh xin về Đoàn 962 công tác. Tại đơn vị mới, anh được phân công làm trợ lý chính trị của Đoàn 962 và thư ký riêng cho Đoàn trưởng Bông Văn Dĩa, người sau này được tặng thưởng danh hiệu "Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam". Tháng 10/1975, anh được cấp trên cho ra Bắc an dưỡng tại Đoàn 586 thuộc Quân khu 3 đóng tại Lý Nhân (Hà Nam). Sau một quá trình chiến đấu, rèn luyện trong quân đội, anh được tặng thưởng nhiều Huân, Huy chương các loại và Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng (năm 2006).
Tháng 4/1977, anh xin giải ngũ về với gia đình. Tuy vậy, cuộc sống của anh cũng không mấy "xuôi chèo mát mái". Nhiều lần, vết thương cũ tái phát, rò rỉ tủy, anh phải nằm viện hàng tháng trời, rất tốn kém cho gia đình. Thấy gia đình anh quá khó khăn, nhiều người khuyên anh đi khám lại thương tật để được hưởng mức trợ cấp cao hơn. Những lần như vậy, anh chỉ mỉm cười cảm ơn và tự bảo mình: "Mình không nên đòi hỏi điều gì. Đất nước còn nhiều khó khăn và mình còn may mắn hơn nhiều đồng đội – những người mãi mãi không được chứng kiến ngày đất nước thống nhất".
Hiện tại, sau một ca tai biến mạch máu não, anh bị liệt, không đi lại được và phải gắn chặt với chiếc xe lăn. Tuy nhiên, qua những câu nói ngắt quãng hết sức khó khăn, chúng tôi biết anh vẫn ấp ủ một mong ước cuối cùng của đời mình là được gặp lại các đồng đội tàu 69 xưa tại lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập đường Hồ Chí Minh trên biển vào cuối tháng 10 này tại thành phố Hải Phòng.
Hữu Chiến