Tên lửa được phóng thử từ Hệ thống tên lửa chiến thuật lục quân (ATACMS). Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Báo The Kyiv Post ngày 19/11 cho biết đây chính là kiểu tấn công tầm xa bằng vũ khí tiên tiến mà lâu nay phương Tây lo ngại rằng nếu cho phép Ukraine sử dụng, Moskva sẽ “leo thang”. Tuy nhiên, cho đến lúc này, Điện Kremlin hoàn toàn im lặng.
Trong một bước leo thang đáng chú ý chống lại Liên bang Nga, Mỹ đã cho phép Ukraine sử dụng một loại tên lửa đất đối đất tầm xa tiên tiến để tấn công lãnh thổ Liên bang Nga.
Cụ thể, vào hôm 18/11, bốn quả tên lửa chiến thuật lục quân ATACMS đã được Ukraine phóng đi, mỗi quả mang đầu đạn nửa tấn, hướng đến các mục tiêu gần thành phố Voronezh.
Bộ Tổng tham mưu Quân đội Ukraine (AGS) và Bộ Quốc phòng Liên bang Nga đều xác nhận loại tên lửa tiên tiến của Mỹ đã được sử dụng, tấn công khu vực miền Tây của Liên bang Nga cách biên giới Ukraine hơn 200 km.
Ngoài việc đảo ngược chính sách suốt chín tháng của Nhà Trắng và Lầu Năm Góc — vốn hạn chế cung cấp vũ khí tiên tiến cho Ukraine để hy vọng thúc đẩy Liên bang Nga ngồi vào bàn đàm phán — các tên lửa được Ukraine sử dụng lần này còn là biến thể hiện đại hơn so với các loại ATACMS trước đây Mỹ từng cấp cho Ukraine.
Theo các nguồn tin địa phương và giới phân tích quân sự, trong số những mục tiêu bị tập kích vào khoảng 14 giờ 30 ngày 18/11 theo giờ Moskva có thể có khu vực huấn luyện Pogonovo ở phía Nam Voronezh, nơi được cho là tập trung binh sĩ và thiết bị quân sự của Liên bang Nga.
Cơ sở huấn luyện hiện đại này là nơi lực lượng mặt đất của Liên bang Nga thực hiện các bài diễn tập cơ động và bắn đạn thật.
Trong bài đăng vào sáng 19/11, hãng tin độc lập Sota của Liên bang Nga cho biết sân bay quân sự Baltimor ở ngoại ô phía Nam Voronezh cũng bị tập kích.
Bộ Quốc phòng Liên bang Nga cho biết bốn tên lửa ATACMS được phóng từ tỉnh Kharkiv của Ukraine và khẳng định lực lượng phòng không đã bắn hạ toàn bộ, không gây thương vong dân sự hay quân sự.
Tuyên bố của Điện Kremlin ca ngợi các kíp chiến đấu vận hành hệ thống phòng thủ S-400 và Pantsyr đã bắn hạ những tên lửa này, đồng thời nói rằng mảnh vỡ rơi xuống đã làm hư hại một trại trẻ mồ côi, một viện dưỡng lão và một khu nhà dân.
Tuy nhiên, chưa có nguồn độc lập xác nhận thông tin này.
Tuyên bố của AGS Ukraine nói rằng các đợt tấn công “đã đánh trúng mục tiêu thành công” nhưng không nêu chi tiết, do việc đánh giá thiệt hại vẫn đang tiếp tục. AGS cho biết các cuộc tấn công bằng ATACMS vào lãnh thổ Liên bang Nga “sẽ còn tiếp tục”.
Khoảng cách bay thẳng từ địa điểm phóng khả dĩ ở tỉnh Kharkiv đến các mục tiêu quanh Voronezh vào khoảng 220–240 km, tùy khu vực bị tấn công.
Theo các nguồn mở, Mỹ sản xuất hai biến thể ATACMS: mẫu MGM-140A cũ với tầm bắn 165 km (nay đã ngừng sử dụng), và các mẫu hiện đại vẫn đang trong biên chế với tầm 270–300 km.
Kể từ khi Nhà Trắng do đảng Dân chủ lãnh đạo đảo ngược chính sách nhiều năm, cấm Ukraine dùng ATACMS tấn công mục tiêu trong lãnh thổ Liên bang Nga, những lần được xác nhận Ukraine sử dụng ATACMS gồm: kho đạn ở Bryansk, sở chỉ huy quân sự ở Kursk, một trận địa S-400 ở Kursk, và các vị trí phòng không quanh Bryansk.
Các cuộc tấn công này (chưa đến 30 tên lửa) diễn ra trong giai đoạn 11/2024–1/2025, ở tầm bắn dưới 160 km.
Cuộc tấn công bằng bốn tên lửa hôm 18/11 — được Nhà Trắng và Lầu Năm Góc dưới thời chính quyền đảng Cộng hòa cho phép — là lần đầu tiên Ukraine dùng loại ATACMS hiện đại có tầm bắn đến 300 km, về cơ bản mở rộng gấp đôi khu vực lãnh thổ của Liên bang Nga nằm trong tầm tấn công so với loại cũ.
Đợt tấn công tầm xa này cũng đánh dấu sự đảo ngược thực tế đối với chính sách “xoa dịu Liên bang Nga” kéo dài chín tháng của Tổng thống Mỹ Donald Trump, bao gồm lệnh cấm Ukraine tấn công lãnh thổ Liên bang Nga bằng vũ khí Mỹ.
Trong chiến dịch tranh cử và những tháng đầu nhiệm kỳ, ông Trump tuyên bố mối quan hệ cá nhân “thân thiết” với Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin sẽ giúp nhanh chóng chấm dứt xung đột Nga–Ukraine.
Điện Kremlin trong suốt cuộc chiến nhiều lần cảnh báo rằng việc Ukraine sử dụng tên lửa đất đối đất do Mỹ sản xuất là mối đe dọa nghiêm trọng đối với Liên bang Nga, vì những vũ khí này có thể mang đầu đạn hạt nhân hoặc dùng để tấn công bất ngờ nhằm phá hủy năng lực hạt nhân Liên bang Nga.
Tuy nhiên, tuyên bố của Bộ Quốc phòng Liên bang Nga về vụ tấn công ở Voronezh không đề cập điều gì liên quan leo thang từ phía Mỹ.
Xem video của Bộ Quốc phòng Liên bang Nga ghi lại hình ảnh được cho là các lực lượng của nước này đã phá hủy hai bệ phóng tên lửa do Mỹ sản xuất của Ukraine ngay sau khi chúng phóng loạt tên lửa tầm xa ATACMS vào thành phố Voronezh ở Tây Nam Liên bang Nga.
Trong bài viết hôm 18/11 về vụ tấn công ATACMS, blogger quân sự nổi tiếng Liên bang Nga Aleksandr Sladkov (có hơn 750.000 người theo dõi) nói rằng “việc tất cả tên lửa Mỹ đều bị bắn hạ” chứng minh ưu thế của phòng không Liên bang Nga trang bị tên lửa đánh chặn S-400 và hệ thống Pantsyr.
Hệ thống S-400 là tổ hợp phòng không tiên tiến, theo nhà sản xuất, có khả năng bắn hạ tên lửa đạn đạo như ATACMS và gây nguy hiểm cho mọi loại máy bay có người lái và thiết bị bay không người lái (UAV).
Tuy nhiên, trên thực địa, các thiết bị bay không người lái của Ukraine vẫn thường xuyên đánh trúng và phá hủy các hệ thống S-400, gần đây nhất là trong cuộc tấn công kết hợp hạ loạt trận địa phòng không quanh cảng Novorossiysk hôm 16/11.
Hệ thống phòng không Pantsyr là phương tiện cơ động có pháo tự động và tên lửa tầm ngắn, thiết kế chủ yếu để bắn hạ thiết bị bay không người lái tốc độ thấp.
Trước tuyên bố của Bộ Quốc phòng Liên bang Nga, trong gần bốn năm xung đột Nga–Ukraine chưa từng ghi nhận, thậm chí chưa từng nghe Liên bang Nga tuyên bố rằng Pantsyr bắn hạ thành công tên lửa đạn đạo vốn bay với tốc độ gấp năm lần tốc độ âm thanh.
Hình ảnh mảnh vỡ tên lửa ATACMS lan truyền trên mạng xã hội Liên bang Nga và thậm chí trên truyền thông nhà nước Liên bang Nga hôm 18/11 đã làm suy yếu tuyên bố của Moskva rằng toàn bộ số tên lửa bắn vào Voronezh đều bị tiêu diệt.
Video do RIA Novosti đăng ngày 18/11 cho thấy phần mảnh vỡ của một tên lửa ATACMS Mỹ được cho là tìm thấy trong khu rừng gần Voronezh, và được diễn giải rằng phần động cơ còn nguyên vẹn là bằng chứng phòng không Liên bang Nga đã bắn hạ tên lửa.
Tuy nhiên, nếu ATACMS mang đầu đạn bom chùm — loại tiêu chuẩn để tấn công tập trung quân hoặc sân bay — thì nó không lao xuống mục tiêu và nổ, mà tách đầu đạn ở độ cao nhất định để rải bom chùm.
Thông thường, sau khi rải bom chùm, phần động cơ vẫn bay tiếp theo quỹ đạo và rơi xuống mặt đất.
Các báo cáo chưa xác thực trên mạng xã hội Liên bang Nga nói rằng người dân ở Voronezh nhìn thấy các đám mây tròn, giống như các đám mây xuất hiện khi tên lửa hoặc rocket lớn đạt độ cao tối ưu trước khi rải bom chùm.
Hãng tin độc lập Astra đăng video cho thấy bốn đám mây trên bầu trời Voronezh, có thể giống với hiện tượng rải bom chùm của tên lửa lớn, nhưng đoạn video này không đủ kết luận.
Báo The Kyiv Post đánh giá tuyên bố của RIA Novosti/Bộ Quốc phòng Liên bang Nga rằng toàn bộ ATACMS của Mỹ đều bị bắn hạ mà không gây thiệt hại, và nhận định tuyên bố đó “nhiều khả năng là không chính xác và chắc chắn mang tính đánh lạc hướng”.