Theo kênh CNN ngày 17/7, bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, nói rằng bà mạnh mẽ lên án việc Nga rút khỏi thỏa thuận bất chấp những nỗ lực dàn xếp của Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.
Trên Twitter, Ngoại trưởng Hà Lan Wopke Hoekstra đã chỉ trích Nga vũ khí hóa lương thực. Ông nói: “Thật đáng thất vọng khi Nga cản trở quá trình gia hạn Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen. Việc gia hạn thỏa thuận là rất quan trọng để ngăn chặn giá lương thực tăng cao và tránh gây bất ổn thị trường”.
Người phát ngôn chính phủ Đức Christiane Hoffmann ngày 17/7 cho biết Đức tiếp tục kêu gọi Nga quay trở lại thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen với Ukraine. Phát biểu với báo giới, bà Hoffmann nói: "Chúng tôi tiếp tục kêu gọi Nga cho phép gia hạn thỏa thuận ngũ cốc". Quan chức Đức nhấn mạnh rằng thỏa thuận này rất quan trọng đối với an ninh lương thực toàn cầu, đồng thời kêu gọi: "Xung đột không nên được tiến hành sau lưng những người nghèo nhất trên hành tinh này".
Theo truyền thông nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ Anadolu và hãng tin Reuters, ngày 17/7, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, một người đóng vai trò quan trọng trong việc dàn xếp thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen, cho biết rằng ông có thể điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin về quyết định này mà không cần đợi chuyến thăm dự kiến vào tháng 8. Tổng thống Erdogan cũng cho biết các ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ và Nga sẽ thảo luận về thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen trong ngày 17/7, đồng thời bày tỏ hy vọng hai bên sẽ đạt được tiến triển về vấn đề này.
Người phát ngôn của Tổng thống Ukraine, ông Serhiy Nykyforov, dẫn lời Tổng thống Volodymyr Zelensky cho hay cần phải làm mọi thứ để tiếp tục sử dụng hành lang xuất khẩu ngũ cốc Biển Đen. Ông Nykyforov dẫn lời Tổng thống Zelensky nêu rõ: "Ngay cả khi không có Liên bang Nga, mọi thứ đều phải được thực hiện để chúng ta có thể sử dụng hành lang Biển Đen... Các công ty, chủ tàu đều tiếp cận chúng tôi. Họ nói rằng họ sẵn sàng, nếu Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục để họ tiến hành hoạt động giao thương thì mọi người cũng sẵn sàng tiếp tục cung cấp ngũ cốc".
Cùng ngày, một người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Anh nhấn mạnh phía Nga cần gia hạn thỏa thuận ngũ cố Biển Đen cũng như cam kết thực thi đầy đủ.
Nhà Trắng cũng nói rằng việc Nga đình chỉ thỏa thuận ngũ cốc sẽ làm trầm trọng thêm an ninh lương thực và gây hại cho hàng triệu người. Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng Adam Hodge cho biết: “Chúng tôi kêu gọi chính phủ Nga ngay lập tức đảo ngược quyết định của mình”.
Trước đó, người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov thông báo: "Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen thực tế chấm dứt hiệu lực ngày hôm nay". Người phát ngôn trên nêu rõ: "Như Tổng thống Nga đã tuyên bố trước đó, thỏa thuận hết hiệu lực vào ngày 17/7. Đáng tiếc phần thỏa thuận liên quan đến Nga vẫn không được thực hiện. Vì vậy hiệu lực của thỏa thuận chấm dứt". Ông Peskov cũng nhấn mạnh ngay khi phần liên quan đến Nga được thực hiện, phía Nga sẽ ngay lập tức quay trở lại thực hiện thỏa thuận.
Theo ông Peskov, quyết định dừng tham gia thỏa thuận ngũ cốc hoàn toàn không liên quan đến vụ tấn công cầu Crimea ngày 17/7 vì trước đó Nga đã nhiều lần đưa ra lập trường về việc gia hạn thỏa thuận này.
Trong khi đó người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, Maria Zakharova ngày 17/7 cũng cho biết nước này đã chính thức thông báo cho Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và Liên hợp quốc về việc không gia hạn thỏa thuận ngũ cốc. Nga sẽ sớm công bố tuyên bố của Bộ Ngoại giao về vấn đề này.
Nông dân thu hoạch lúa mì trên cánh đồng ở gần Melitopol thuộc vùng Zaporizhzhia, Ukraine. Ảnh: AFP/TTXVN
Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen kí kết ngày 22/6/2022 tại Istambul (Thổ Nhĩ Kỳ) với thời hạn 120 ngày sau đó được gia hạn 3 lần. Một phần của thỏa thuận quy định trình tự đưa ngũ cốc từ các cảng do Kiev kiểm soát, phần khác đề cập đến việc xuất khẩu nông sản và phân bón của Nga ra thị trường thế giới vẫn chưa được thực hiện.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov xác nhận phần liên quan đến Nga hoàn toàn không được thực hiện đối với bất kì điều khoản nào trong khi việc vận chuyển lượng thực của Ukraine được đảm bảo. Ngoài ra ngũ cốc từ Ukraine được xuất khẩu không phải sang các nước nghèo nhất mà chủ yếu sang phương Tây.
Theo dữ liệu của Liên hợp quốc, Bộ Nông nghiệp và Hải quan Ukraine ước tính trong giai đoạn thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen có hiệu lực, nước này đã xuất khẩu được lượng ngũ cốc trị giá 9,8 tỷ USD. Trong trường hợp thỏa thuận bị đổ vỡ, Ukraine sẽ thiệt hại tới 500 triệu USD/tháng.