Người dân đeo khẩu trang trên đường phố Kuala Lumpur ngày 17/12. Ảnh: Reuters
Trong một bài bình luận đăng trên trang Nikkei Asia Review, Bilahari Kausikan – cựu Bí thư Thường trực Bộ Ngoại giao Singapore – lưu ý những người hy vọng năm 2021, Đông Nam Á sẽ có một tương lai tươi sáng hơn có thể sẽ phải thất vọng, vì khu vực vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức chưa được tháo gỡ.
Đông Nam Á được cho là khu vực xử lý đại dịch COVID-19 tốt hơn các khu vực khác và chỉ đứng sau Đông Bắc Á. Tuy nhiên, tốt hơn không phải là không có sai sót. Virus SARS-CoV-2 vẫn phơi bày những thất bại nặng nề trong cách xử lý đại dịch tại một số quốc gia như Indonesia, Malaysia và Philippines.
Bên cạnh đó, những quốc gia khác thuộc ASEAN được cho là “dập dịch” tốt cũng không hề giảm bớt nguy cơ về một làn sóng lây nhiễm thứ hai. Theo Kausikan, việc ngăn không cho người dân tự mãn và duy trì kỷ luật xã hội sẽ là những thách thức nghiêm trọng trong năm 2021 đối với các quốc gia này, đặc biệt là vì chúng ta không thể mãi khép kín với nhau và với thế giới.
Một vài quốc gia ASEAN có thể phát triển vào năm tới. Nếu đại dịch buộc quá trình kỹ số hóa phải tăng tốc, những nền kinh tế phát triển hơn như Singapore có thể giành lợi thế không chỉ trong khu vực mà trên toàn cầu. Một số quốc gia Đông Nam Á cũng có thể hưởng lợi sau khi các công ty rời khỏi Trung Quốc và những nơi khác do tình hình đại dịch.
Tuy nhiên, những khả năng trên đều không chắc chắn. Phần lớn điều này sẽ phụ thuộc vào khả năng của các chính phủ trong việc thích ứng nhanh chóng để thúc đẩy môi trường kinh doanh, lấp đầy những khoảng trống trong cơ sở hạ tầng và phát triển hệ sinh thái của các ngành công nghiệp hỗ trợ. Không chỉ vậy, các chính phủ còn phải ngăn chặn “chủ nghĩa dân tộc kinh tế - nổi lên trong đại dịch và khiến mối quan hệ giữa các thành viên ASEAN thêm căng thẳng.
Về mối quan hệ giữa các quốc gia trong khối khu vực với Mỹ và Trung Quốc, Kausikan dự báo sẽ không thay đổi nhiều. Chính quyền sắp tới của Tổng thống đắc cử Joe Biden được cho là sẽ nói nhiều hơn về vai trò trung tâm của ASEAN, ít quan điểm tiêu cực hơn về các hiệp định thương mại đa phương như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Mỹ sẽ tiếp tục phản đối Trung Quốc ngang ngược trên Biển Đông và sông Mekong cũng như gây sức ép về thương mại và công nghệ lên quốc gia châu Á. Tuy nhiên, ASEAN sẽ chỉ là công cụ trong những nỗ lực này. Việc chính quyền mới của ông Biden tập trung vào việc xây dựng lại các mối quan hệ đồng minh sẽ khiến ASEAN trở thành mối quan tâm thứ yếu, trừ khi ASEAN có thể tập hợp ý chí chính trị để hành động tập thể ủng hộ các mục tiêu của Mỹ.
Theo cựu quan chức Singapore, các nước ASEAN cũng không nên quá nóng vội nếu như chính quyền của ông Biden không ưu tiên nhiều cho khu vực như mong đợi. Phần lớn các thành viên ASEAN hiểu rằng sự hiện diện của Mỹ trong khu vực vẫn là một nhân tố không thể nào thay thế trong cân bằng chiến lược, và sự cân bằng này là điều kiện cần thiết trong mối quan hệ với Trung Quốc.