Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trong cuộc gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 16 tại Kazan (Nga) ngày 22/10/2024. Ảnh: ANI/TTXVN
Trong bối cảnh xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn, các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga ngày càng siết chặt. Tuy nhiên, một sự kiện đáng chú ý đã xuất hiện, trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận gay gắt: mối quan hệ thương mại giữa Ấn Độ và Nga. Theo trang tin Oilprice.com mới đây, khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) liên tục gây áp lực, cáo buộc New Delhi “tiếp nhiên liệu cho cuộc chiến Nga ở Ukraine”, Ấn Độ đã thẳng thắn phản bác, chỉ ra sự “tiêu chuẩn kép” của chính phương Tây.
Cụ thể, New Delhi cáo buộc EU "tiêu chuẩn kép" khi chỉ trích họ nhưng bản thân lại duy trì giao thương với Moskva. Đáng chú ý nhất là mặt hàng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG).
Trong nỗ lực cắt giảm nguồn thu của Nga, tháng trước, EU đã cấm nhập khẩu các sản phẩm dầu mỏ tinh chế có nguồn gốc từ dầu thô của Nga. Lệnh cấm này áp dụng cho các sản phẩm đó đến từ bất kỳ quốc gia thứ ba nào, bao gồm cả Ấn Độ. EU đã trừng phạt Nayara Energy, một nhà máy lọc dầu của Ấn Độ do tập đoàn năng lượng khổng lồ Rosneft của Nga sở hữu một phần.
Nayara Energy nhanh chóng phản bác, gọi động thái này là "đạo đức giả". Nayara Energy cho biết trong một tuyên bố vào cuối tháng 7: "Trong khi nhiều nước châu Âu tiếp tục nhập khẩu năng lượng của Nga thông qua nhiều nguồn khác nhau, họ lại có lý do chính đáng khi trừng phạt một tài sản của Ấn Độ vì xử lý dầu thô của Nga, loại dầu được sử dụng rộng rãi bởi 1,4 tỷ người dân Ấn Độ và các doanh nghiệp trong nước".
Theo tờ Economic Times (Ấn Độ), lượng LNG nhập khẩu từ Nga của EU đã tăng 9% kể từ năm 2022 lên mức kỷ lục. Cụ thể, chỉ riêng trong năm 2024, EU đã nhập 17,8 triệu tấn LNG từ Nga, tăng hơn 2 triệu tấn so với năm trước. Chuyên gia phân tích khí đốt Jan-Eric Fähnrich của Rystad Energy nhận định, đây là “mức kỷ lục” đối với khối này. Mặc dù tổng kim ngạch nhập khẩu của EU từ Nga đã giảm mạnh 86% kể từ khi chiến sự ở Ukraine nổ ra – chủ yếu do các lệnh trừng phạt đối với dầu mỏ, than đá và khí đốt qua đường ống – thì LNG lại là một ngoại lệ đáng chú ý.
Ấn Độ cũng chỉ ra rằng, kể từ tháng 1/2022, khối này đã mua hàng hóa trị giá 297 tỷ euro từ Nga, bao gồm dầu mỏ, khí đốt, sắt, thép, niken và phân bón. Ngay cả Mỹ cũng duy trì một số hoạt động thương mại với Nga, với tổng kim ngạch nhập khẩu đạt 24,51 tỷ USD kể từ khi chiến sự ở Ukraine bùng phát.
Những ngày gần đây, chính quyền Trump đã chỉ trích Ấn Độ vì sự phụ thuộc quá lớn vào dầu nhập khẩu từ Nga , cũng như việc nước này lâu nay vẫn mua thiết bị quân sự của Nga. Hôm 6/8, Nhà Trắng đã áp thuế bổ sung 25% lên hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ sang Mỹ - tăng gấp đôi mức thuế 25% hiện hành đã có hiệu lực vào đầu tháng này - như một "hình phạt" cho việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu của Nga.
Khi nhìn vào bức tranh toàn cảnh, quỹ đạo thương mại giữa phương Tây và Nga đã có sự thay đổi rõ rệt. Dữ liệu của Cơ quan thống kê EU (Eurostat) cho thấy, tổng kim ngạch nhập khẩu của EU từ Nga đã giảm 86% kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra. Trong quý I/2025, khối này chỉ nhập khẩu 8,74 tỷ euro hàng hóa Nga, giảm đáng kể so với mức 30,58 tỷ euro trong cùng kỳ năm 2021. Lượng dầu nhập khẩu từ Nga của châu Âu đã giảm xuống chỉ còn 1,48 tỷ euro trong quý I/2025, chỉ bằng một phần nhỏ so với mức 14,06 tỷ euro của 4 năm trước.
Tương tự, dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ cho thấy tổng lượng hàng nhập khẩu từ Nga đã giảm từ 14,14 tỷ USD trong nửa đầu năm 2021 xuống còn 2,5 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025. Hàng loạt mặt hàng như palladium, uranium và plutonium làm giàu đều ghi nhận mức giảm đáng kể.
Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu của Ấn Độ từ Nga lại tăng vọt. Theo tờ The Business Standard của Ấn Độ, kim ngạch này đã tăng từ 8,25 tỷ USD vào năm 2021 lên tới 65,7 tỷ USD vào năm 2024. Động lực chính cho sự tăng trưởng này là dầu thô, với kim ngạch nhập khẩu tăng từ 2,31 tỷ USD lên 52,2 tỷ USD. Các mặt hàng khác như than đá và phân bón cũng ghi nhận mức tăng gấp nhiều lần.
Có thể thấy, phương Tây đang rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”. Một mặt, họ muốn trừng phạt Nga, mặt khác, họ lại phụ thuộc vào một số mặt hàng chiến lược như LNG, phân bón và kim loại. Sự phụ thuộc này khiến họ không thể cắt đứt hoàn toàn quan hệ thương mại với Nga.
Ngược lại, Ấn Độ đã tận dụng cơ hội này để củng cố an ninh năng lượng của mình với giá ưu đãi. Mặc dù phải đối mặt với áp lực nặng nề, New Delhi vẫn duy trì quan điểm rằng việc mua dầu mỏ từ Nga là một quyết định kinh tế hợp lý và không vi phạm các lệnh trừng phạt quốc tế.
Rõ ràng những con số không biết nói dối. Chúng cho thấy một thực tế phức tạp: các quyết định chính trị thường bị chi phối bởi lợi ích kinh tế, và trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đầy biến động, mỗi quốc gia đều phải tự tìm lời giải cho “bài toán” của riêng mình. Có lẽ, câu chuyện của Ấn Độ và phương Tây là một minh chứng rõ ràng nhất cho sự phức tạp và khó đoán của các mối quan hệ quốc tế ngày nay.