Thủ tướng Saudi Arabia Mohammed bin Salman Al Saud (phải) tiếp Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa tại Cung điện Al-Salam ở cảng Jeddah bên Biển Đỏ. Ảnh: VCG
Saudi Arabia đã ký Bản ghi nhớ về việc trở thành đối tác đối thoại trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), vốn được thành lập tại Bắc Kinh năm 2001 để đối trong với các thể chế phương Tây. SCO gồm 9 thành viên thường trực: Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Pakistan, Iran, Kazakhstan, Tajikistan, Kyrgyzstan và Uzbekistan. Ai Cập và Qatar có tư cách quan sát viên hoặc đối tác đối thoại.
Quyết định gia nhập SCO của Saudi Arabia được đưa ra chưa đầy ba tuần sau khi Riyadh và Tehran đồng ý nối lại quan hệ ngoại giao do Trung Quốc làm trung gian. SCO đang tìm cách đảm bảo một vị trí đặc quyền cho mình trong trật tự thế giới mới.
Saudi Arabia chiếm một vị trí quan trọng trong thế giới Hồi giáo và Arập. Saudi Arabia là cường quốc hàng đầu trên thị trường năng lượng toàn cầu - chiếm 19% trữ lượng dầu của thế giới, hơn 20% lượng dầu xuất khẩu trên thị trường thế giới. Trữ lượng dầu của nước này đã được xác minh là khoảng 267 tỷ thùng và sản lượng hơn năm triệu thùng mỗi ngày, cả trong nước và nước ngoài.
Khối lượng dự trữ vàng và ngoại hối, theo thống kê của Ngân hàng Trung ương Saudi Arabia, lên tới 693 tỷ USD vào cuối năm 2022. Do đó, đây là một nhân tố quan trọng trên thị trường tài chính và đầu tư toàn cầu. Nhiều nước và tổ chức quốc tế đều tìm cách xây dựng quan hệ đối tác và hợp tác với Saudi Arabia, vì điều này cuối cùng có tác động tích cực đến sức mạnh và ảnh hưởng toàn cầu của họ.
Việc Saudi Arabia gia nhập BRICS cũng sẽ mang lại lợi ích cho các nước thành viên và củng cố vị thế của tổ chức này trên trường thế giới. Ngược lại, Riyadh sẽ được hưởng lợi từ thị trường rộng lớn, cơ hội và nguồn lực đầu tư từ các nước BRICS. Tổ chức này bao gồm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu trên thế giới (chiếm khoảng 41% dân số thế giới).
BRICS là một thị trường khổng lồ có thể hấp thụ xuất khẩu của bất kỳ nền kinh tế nào, chưa kể đến các cơ hội đầu tư lớn. Vào năm 2022, tổng GDP danh nghĩa của các quốc gia BRICS là 24,2 nghìn tỷ USD (chiếm 25% tổng sản lượng thế giới). Chỉ riêng Trung Quốc đã chiếm gần 70% tổng sản lượng của nhóm BRICS.
Trung Quốc, Ấn Độ và các thành viên khác của BRICS là thị trường nhập khẩu dầu mỏ chính từ các nước vùng Vịnh, đồng thời là đối tác thương mại chính của Saudi Arabia. Việc gia nhập BRICS sẽ tăng cường hợp tác kinh tế giữa Riyadh và các nước BRICS, đồng thời sẽ góp phần vào sự tăng trưởng của nền kinh tế Saudi Arabia trong tương lai.
Việc Saudi Arabia gia nhập BRICS sẽ đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa và phát triển kinh tế của nước này, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào phương Tây. Việc gia nhập BRICS sẽ giúp tăng xuất khẩu năng lượng của Saudi Arabia để đổi lấy việc mở cửa thị trường của nước này cho hàng nhập khẩu của Trung Quốc, qua đó giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ các nước phương Tây.
"Nếu Saudi Arabia gia nhập BRICS, đó sẽ là động lực thúc đẩy các nước Trung Đông tăng cường quan hệ với các nước BRICS và làm suy yếu sự can thiệp cũng như ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực", một chuyên gia Trung Quốc nhận định.
Tuy nhiên, việc Riyadh gia nhập BRICS có thể dẫn đến sự xấu đi trong quan hệ với phương Tây, đặc biệt là với Mỹ. Do đó, nước này phải cân nhắc cẩn thận tất cả những ưu và nhược điểm trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, đồng thời cũng tính đến các yếu tố sau:
Mỹ là đối tác thương mại lớn thứ 5 của Saudi Arabia với kim ngạch thương mại hơn 40 tỷ USD. Washington coi Riyadh là đồng minh chiến lược của mình ở vùng Vịnh Ba Tư. Mỹ cũng là nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất và nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Saudi Arabia. Đầu tư của Mỹ vào Saudi Arabia là 800 tỷ USD, trong khi Trung Quốc chỉ là 100 tỷ USD.
Mặt khác, việc Saudi Arabia gia nhập BRICS cũng tiềm ẩn những nguy cơ và thách thức, trong đó quan trọng nhất là sự gia tăng cạnh tranh địa chính trị giữa "phương Tây" và "phương Đông", đứng đầu là BRICS, sẽ tác động tiêu cực đến Riyadh vốn lâu nay được coi là thuộc phe phương Tây.
Để so sánh, vào năm 2022, khối lượng thương mại toàn cầu của các nước G7 lên tới 6,3 nghìn tỷ USD (28,1% tổng xuất khẩu thế giới), trong khi nhập khẩu lên tới 7,6 nghìn tỷ USD (33,5% tổng nhập khẩu thế giới). Trong khi đó khối lượng xuất khẩu thế giới của nhóm BRICS lên tới 4,6 nghìn tỷ USD (20,7% tổng xuất khẩu thế giới) và nhập khẩu 3,9 nghìn tỷ USD (17% tổng nhập khẩu thế giới).