'Ván cược' chống dịch khó đoán ở Mexico

Tuy nhiên, ở Mexico, công tác phòng, chống dịch chỉ mới dừng lại ở việc ban bố tình trạng y tế khẩn cấp từ ngày 30/3 và khuyến cáo người dân thực hiện các biện pháp y tế phòng dịch, bất chấp số ca nhiễm bệnh và tử vong tăng mạnh từng ngày.     

Nhiều chuyên gia gọi cách chống dịch của Chính phủ Mexico là “một mình một kiểu”, bản thân Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador cũng phải hứng chịu không ít chỉ trích do những phản ứng được cho là “hạ thấp mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh”, dẫn đến việc thiếu các hành động quyết liệt để ngăn chặn sự lây lan.

Mexico ghi nhận ca bệnh đầu tiên vào ngày 28/2 và cho tới thời điểm ngày 2/5, khi dịch COVID-19 đã ở giai đoạn 3 (cấp độ đại dịch), số ca mắc COVID-19 lên đến 20.739 người. Trong khi đó, số ca tử vong là 1.972 người và 15.446 trường hợp nghi ngờ mắc bệnh. Đáng chú ý, tỉ lệ tử vong do COVID-19 tại Mexico là cao nhất tại châu Mỹ, tới 9,5%, trong bối cảnh trên 70% dân số nước này mắc các bệnh về cao huyết áp, tiểu đường, tim mạch và béo phì.

Trước đó, khi dịch COVID-19 bước vào giai đoạn lây lan cộng đồng từ ngày 24/3, Chính phủ Mexico tăng cường các biện pháp bảo vệ những người dễ bị tổn thương, dừng tất cả các sự kiện tập trung trên 100 người và đình chỉ các hoạt động không cần thiết trong mọi lĩnh vực kinh tế-xã hội. Tại những nơi công cộng, người dân được khuyến cáo giữ khoảng cách tối thiểu 1,5m đối với những người xung quanh. Trong vòng 1 tuần qua, số ca nhiễm bệnh đã tăng bình quân 4 con số, nhưng cơ quan chức năng vẫn không đưa ra các biện pháp mạnh ngoài việc khuyến cáo người dân thực hiện giãn cách xã hội cho tới ngày 30/5. 

Chiến lược của Chính phủ Mexico cho tới nay là áp dụng các biện pháp cụ thể và cần thiết theo diễn biễn của tình hình dịch bệnh. Số ca nhiễm virus SARS-CoV-2 thực tế ở Mexico vẫn là một dấu hỏi, khi chính phủ không áp dụng xét nghiệm đại trà để khoanh vùng dịch mà chỉ đưa ra ước tính số ca nhiễm dựa trên phương pháp dịch tễ học Sentinel, phương pháp do Mỹ, Tổ chức Y tế liên Mỹ (PAHO) và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phát triển năm 2006. Theo phương pháp này, số ca có thể mắc bệnh sẽ bằng số ca bệnh xác định hiện tại nhân với hệ số 8,2.

Hiện tại, các trường hợp xét nghiệm dương tính với virus SARC-CoV-2 ở Mexico là người dân, theo ứng dụng số trên điện thoại thông minh về chẩn đoán bệnh, thấy mình có triệu chứng mắc bệnh, sau đó tự đến bệnh viện để làm xét nghiệm. Có tới 85% bệnh nhân có triệu chứng nhẹ đều tự cách ly tại gia theo khuyến cáo của cơ quan y tế. Với việc các bệnh nhân nhẹ tự cách ly tại gia thì khả năng kiểm soát dịch tại Mexico là rất khó.

Sở dĩ, cơ quan y tế khuyến cáo người bệnh tự cách ly bởi lo ngại xảy ra tình trạng “vỡ trận” tại các bệnh viện. Hệ thống y tế Mexico hiện chỉ đáp ứng được hơn 11.000 giường bệnh điều trị và thiếu hụt nghiêm trọng về đội ngũ bác sỹ và y tá. Bộ trưởng Y tế Mexico, Jorge Alcocer Varela cho biết mạng lưới y tế nước này thiếu gần 7.000 bác sỹ và trên 23.000 y tá để đối phó với COVID-19. Trước tình hình này, chính phủ đã kêu gọi đội ngũ bác sỹ và y tá nghỉ hưu cũng chung tay chống dịch và cho phép các cơ quan chức năng ký hợp đồng thuê bác sỹ nước ngoài.

Bên cạnh sự thiếu hụt về nguồn nhân lực, Mexico đang tìm các nguồn cung vật tư và thiết bị y tế để đảm bảo công tác chăm sóc và chữa trị cho các bệnh nhân. Thứ trưởng Y tế, Hugo López-Gatell, người phát ngôn của chính phủ về dịch COVID-19, dự báo khoảng 250 nghìn người dân sẽ mắc bệnh, 50% trong số này sẽ cần chăm sóc y tế, khoảng 10.500 trường hợp cần chăm sóc tích cực và số ca tử vong sẽ lên đến gần 8.000 người.

Chiến lược phòng-chống dịch tại Mexico đang thể hiện sự bất nhất giữa chính quyền liên bang và bang. Một mặt, chính quyền liên bang chỉ dừng lại ở mức khuyến cáo người dân nên ở nhà, tránh di chuyển tới những khu vực có tỉ lệ lây nhiễm cao và luôn khẳng định đeo khẩu trang hay găng tay ra đường không có tác dụng phòng chống dịch. Mặt khác, chính quyền nhiều bang đã áp dụng các biện pháp mạnh như bắt buộc người dân ra đường phải sử dụng khẩu trang, tổ chức xét nghiệm trên diện rộng đối với người dân và ban bố lệnh cách ly bắt buộc đối với các khu vực có tỉ lệ lây nhiễm cao.

Mặc dù dự báo đỉnh dịch sẽ diễn ra vào tuần tới và kéo dài trong vòng 3 tuần, Chính phủ Mexico vẫn lạc quan sẽ dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp y tế tại các địa phương có số ca bệnh được kiểm soát và đưa cuộc sống quay trở lại bình thường vào ngày 17/5 tới; trong khi đó, tất cả các hoạt động kinh tế-xã hội tại các địa phương còn lại sẽ được mở lại vào ngày 1/6.

Quan điểm cũng như chiến lược phòng chống dịch COVID-19 của chính phủ Mexico đó là: vừa chống dịch, vừa đảm bảo giảm thiểu thiệt hại kinh tế. Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador khẳng định sẽ không áp dụng các biện pháp mạnh như cách ly bắt buộc, giới nghiêm hay đóng cửa biên giới vì cho rằng kinh tế sẽ rơi vào suy thoái và làm tổn thương tới tầng lớp dân nghèo. Ở Mexico, 52,4 triệu người dân sống trong tình trạng nghèo đói (chiếm gần 42% tổng dân số), trong đó, 15% thuộc diện nghèo cùng cực. 

Những số liệu kinh tế mới nhất cho thấy Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này đã sụt giảm 2,4% trong quý I/2020, mức giảm kỷ lục từ năm 2009 đến nay và đây là quý thứ ba liên tiếp kinh tế Mexico tăng trưởng âm. Các thể chế tài chính trong và ngoài nước dự báo đại dịch COVID-19 sẽ khiến trên 1 triệu người Mexico mất việc làm và GDP của nền kinh tế lớn thứ hai  khu vực Mỹ Latinh sẽ tăng trưởng âm từ 4-7% trong năm nay. Điều đó đang tạo sức ép to lớn đối với Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador trong bối cảnh cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở nước này đang đến gần, song song với đó là tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về vấn đề phế truất tổng thống vào tháng 6/2021. 

Kết quả các cuộc khảo sát và thăm dò dư luận gần đây cho thấy tỉ lệ ủng hộ của người dân đối với Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador đang giảm dần, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 hiện nay, từ mức trên 63% xuống còn 47%. Trước  cuộc bầu cử liên bang giữa kỳ vào ngày 6/6/2021 -  bầu mới toàn bộ 500 ghế tại hạ viện, 15 thống đốc bang và 2.000 thị trưởng, cũng như cuộc trưng cầu dân ý, Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador và Chính phủ Mexico được cho đang “đặt cược” vào các biện pháp chống dịch hiện nay để giành sự ủng hộ của cử tri.

Điều mà Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador quan ngại nhất hiện nay là các biện pháp phục hồi kinh tế. Đại dịch COVID-19 đang tác động mạnh tới nền kinh tế Mexico trong bối cảnh giá dầu giảm mạnh, thất thu từ du lịch và khả năng suy thoái của nền kinh tế Mỹ, đối tác thương mại số một của nước này. Ước tính, khoảng 3 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ của Mexico đang bị ảnh hưởng bởi COVID-19 và điều này có nghĩa là khoảng 28 triệu người lao động - chiếm 47% lực lượng lao động của Mexico - bị mất hoặc giảm thu nhập. Trong khi đó, biện pháp hỗ trợ của chính phủ được cho là chưa đủ khi đưa ra chương trình cấp 3 triệu khoản tín dụng siêu nhỏ (khoảng 1.100 USD) đối với mỗi doanh nghiệp, với điều kiện các doanh nghiệp không được giảm lương hay sa thải nhân viên.

Trước cuộc khủng hoảng do COVID-19 gây ra, Chính phủ Mexico đã công bố kế hoạch 25,6 tỷ USD phục hồi tăng trưởng sau ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 dựa trên 3 trụ cột chính, gồm tăng cường đầu tư công cho phát triển kinh tế và xã hội, tạo thêm nhiều việc làm mới và tiếp tục chính sách “thắt lưng buộc bụng”. Nhiều ý kiến cho rằng Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador cũng đang “đặt cược” vào khả năng Mexico sẽ hồi phục mạnh mẽ nhờ việc tiết kiệm ngân sách, thay vì đưa ra các gói kích thích tài chính và tiền tệ lớn để giải cứu nền kinh tế trong cuộc khủng hoảng COVID-19.

Có thể thấy tác động chính trị và kinh tế của đại dịch COVID-19 cùng với cuộc bầu cử sắp tới đang tạo áp lực chi phối chiến lược chống virus SARS-CoV-2 của Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador. Trong bối cảnh chính phủ vẫn lo ngại yếu tố kinh tế thì câu trả lời cho sự thành công của chiến lược phòng-chống đại dịch COVID-19 hiện nay tại Mexico cũng trở nên khó đoán.