Ông Merz và bài toán dẫn dắt châu Âu vượt khủng hoảng trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương

Theo tờ New York Times, vị thủ tướng tiếp theo của Đức Friedrich Merz sẽ bước vào vị trí dẫn dắt đất nước với cơ hội trở thành thủ tướng Đức có ảnh hưởng nhất trên toàn cầu kể từ thời kỳ hoàng kim của đối thủ lâu năm của ông, bà Angela Merkel trong thời kỳ khủng hoảng tài chính.

Có hai lý do cho điều đó. Một là Tổng thống Trump, người đe dọa “từ bỏ” châu Âu về mặt quân sự và đơn phương xúc tiến các cuộc đàm phán với Nga, đã khiến ông Merz ngay lập tức trở thành một đối thủ tiềm tàng trên trường thế giới.

Lý do còn lại là phong cách táo bạo đã đưa ông Merz đến cánh cửa của chức thủ tướng, ngay cả khi đôi khi nó khiến ông bị bạn bè và kẻ thù xa lánh trên đường đi.

Một ngày sau khi ông Merz và đảng Dân chủ Thiên chúa giáo của ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội với tỷ lệ cử tri đi bầu cao và giành được quyền thành lập chính phủ tiếp theo của đất nước, câu hỏi lớn ở Đức là liệu ông có thể mang lại sự thay đổi mạnh mẽ mà cử tri đang khao khát hay không.

Các cuộc khảo sát những người tham gia bỏ phiếu hôm 23/2 đã cho thấy tâm lý lo lắng lan rộng trên toàn quốc về nền kinh tế đang suy yếu của đất nước, bao gồm tăng trưởng trì trệ và chi phí sinh hoạt cao, cũng như sự chia rẽ sâu sắc về vấn đề nóng hổi là di cư vào Đức từ Trung Đông và các nơi khác.

Cuộc khảo sát cũng cho thấy nỗi sợ hãi lan rộng trong người Đức rằng họ dễ bị đe dọa an ninh từ các cường quốc thế giới, theo một trật tự thế giới đang thay đổi.

Ông Merz đã bắt đầu với một lợi thế trong nỗ lực giải quyết những lo lắng đó. Việc phân bổ ghế trong Quốc hội sẽ cho phép ông thành lập liên minh hai đảng với Đảng Dân chủ Xã hội thiên tả và tránh liên minh ba đảng cồng kềnh hoặc mong manh hơn. Merz cho biết ông hy vọng sẽ hoàn tất các cuộc đàm phán liên minh vào dịp lễ Phục sinh, tức là chỉ trong vòng chưa đầy 2 tháng, tương đối nhanh đối với hệ thống chính trị Đức vốn chậm chạp.

Nhưng các nhà phân tích cảnh báo rằng ông có thể cần phải hành động nhanh hơn nữa.

Andrea Römmele, Hiệu trưởng kiêm Giáo sư tại Trường đại học Hertie ở Berlin, cho biết: "Friedrich Merz chỉ có một cơ hội này. Ông ấy phải thành công và ông biết điều đó".

Friedrich Merz là một doanh nhân và là một ứng cử viên lâu năm cho chức thủ tướng. Ông đã sở hữu một gia tài cá nhân khá lớn, từng là luật sư và một nhà vận động hành lang, sau đó là Chủ tịch Hội đồng giám sát công ty con tại Đức của tập đoàn đầu tư tài chính khổng lồ BlackRock, Mỹ.

Vào đầu những năm 2000, ông Merz đã thất bại trong cuộc đua trở thành lãnh đạo Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo với bà Merkel, người đã giành chiến thắng trong bốn nhiệm kỳ làm thủ tướng. Ông trở lại khi bà Merkel tuyên bố sẽ từ chức, nhưng đảng của họ đã phải chịu một thất bại bất ngờ vào năm 2021 trước ông Olaf Scholz và Đảng Dân chủ Xã hội thiên tả.

Ông Merz cam kết sẽ lãnh đạo nền kinh tế lớn nhất châu Âu bằng cách quay trở lại với nguồn gốc bảo thủ của đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) của mình, nới lỏng các hạn chế đối với doanh nghiệp và trấn áp nhập cư.

Là đối thủ lâu năm của cựu thủ tướng Angela Merkel trong đảng CDU, ông Merz đã tấn công chính sách nhập cư mở cửa của bà và khiến bà tức giận vì chấp nhận sự ủng hộ từ đảng cực hữu AfD về vấn đề này trong Quốc hội.

Bà Merkel và ông Merz được cho là đại diện cho hai luồng chính trị khác nhau trong CDU. Ông Merz, một luật sư và nhà kinh doanh đến từ vùng nông thôn Sauerland của miền Tây nước Đức, bảo thủ hơn bà Merkel, một nhà khoa học từ miền Đông Đức.

Nhà hùng biện quyết đoán này đã bày tỏ sự tự tin rằng ông có thể đối phó với Tổng thống Mỹ Donald Trump, nổi tiếng với những quyết định khó đoán, nhưng được ông gắn nhãn là "có thể đoán trước được".

Cam kết sẽ đoàn kết châu Âu trước những thách thức từ cả Nga và Mỹ, ông Merz đã cam kết sẽ làm mọi thứ trong khả năng của mình để tiếp tục mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương tốt đẹp, mà ông cho là rất quan trọng đối với cả hai bên.

Ông cảnh báo rằng nếu mối quan hệ đó "bị phá hủy, nó sẽ không chỉ gây bất lợi cho châu Âu mà còn gây bất lợi cho nước Mỹ". Ông cũng thúc giục châu Âu thể hiện sự đoàn kết khi nói đến vai trò tương lai của NATO và cảnh báo rằng sẽ không thể chấp nhận được "nếu người Mỹ đạt được thỏa thuận với Nga trên đầu người châu Âu, trên đầu Ukraine" trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào trong tương lai.

Nhưng Merz cũng cho biết ông sẽ ưu tiên khẩn cấp đưa châu Âu thoát khỏi mọi sự phụ thuộc vào Washington.

"Ưu tiên tuyệt đối của tôi sẽ là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để từng bước một, chúng ta có thể thực sự giành được độc lập khỏi Mỹ", ông phát biểu sau chiến thắng của đảng mình vào ngày 23/2. Lãnh đạo CDU cũng nhấn mạnh rằng: "Sự khác biệt giữa Mỹ và châu Âu đang trở nên nhiều hơn. Bây giờ nó không chỉ về phòng thủ, mà còn về những quan điểm về dân chủ và xã hội cởi mở".

Ông cảnh báo châu Âu nên chuẩn bị khả năng ông Trump chấm dứt chính sách "chiếc ô an ninh", đồng thời nói rằng Đức cần thảo luận về "chia sẻ vũ khí hạt nhân hoặc ít nhất là an ninh hạt nhân" với các cường quốc như Anh và Pháp.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu thủ tướng tiếp theo của Đức có đưa EU thay đổi thành công hay không. Ông Merz bày tỏ sẵn sàng vạch lộ trình mới cho EU, nhưng theo giới quan sát con đường phía trước còn mờ mịt.

"Đức phải đóng vai trò lãnh đạo trong nỗ lực đó. Chúng ta phải đảm nhận trách nhiệm này và tôi quyết tâm làm điều đó", ông Merz nói.