Tên lửa Nga khai hỏa trong cuộc giao tranh với Ukraine. Ảnh: Sputnik
Tờ Washington Post của Mỹ mới đây đã đăng một bài viết về cuộc phản công của Ukraine, dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn 30 quan chức Ukraine và Mỹ, cũng như hơn hai chục sĩ quan và binh sĩ ở tiền tuyến. Dưới đây là những phát hiện chính:
Kết quả: Ukraine chỉ tiến được 20km trong 100 ngày thay vì áp sát Biển Azov theo kế hoạch đã định.
Quân đội Mỹ đã can dự sâu và gần như toàn diện vào việc lập kế hoạch và mô phỏng chiến dịch phản công của Ukraine, tổ chức một loạt 8 cuộc diễn tập mô phỏng về chỉ huy và kiểm soát kéo dài nhiều ngày với các sĩ quan cấp cao của Ukraine để giúp phát triển một kế hoạch chiến đấu chi tiết và khả thi. Tuy nhiên, bất chấp sự hợp tác chặt chẽ, vẫn có những bất đồng và căng thẳng đáng kể giữa Mỹ và Ukraine về chiến lược, chiến thuật tác chiến, tổ chức lực lượng và thời điểm chính xác để phát động chiến dịch phản công.
Lầu Năm Góc thường xuyên và liên tục thúc đẩy cuộc phản công quy mô lớn của Ukraine bắt đầu vào giữa tháng 4 để ngăn Nga có thêm thời gian đáng kể nhằm củng cố rộng rãi các vị trí phòng thủ, mở rộng chiến hào dọc theo toàn bộ chiến tuyến và tăng cường binh lực ở các vùng chiếm đóng. Ngược lại, Ukraine liên tục do dự về mốc thời gian đầy tham vọng này, khẳng định lực lượng của mình chưa được chuẩn bị, huấn luyện hoặc trang bị đầy đủ để tiến hành thành công một cuộc tấn công lớn như vậy nếu không nhận thêm vũ khí từ phương Tây và hoàn thành các chương trình trình huấn luyện chiến đấu quan trọng cho các lữ đoàn mới thành lập. Cuộc phản công cuối cùng đã không bắt đầu cho đến đầu tháng 6/2023.
Các nhà chỉ huy quân sự Mỹ tự tin rằng một cuộc tấn công trực diện trên diện rộng, được cơ giới hóa mạnh mẽ, tập trung dọc theo một trục phía Nam duy nhất hướng thẳng tới bờ biển có thể đạt được bước đột phá quyết định nếu được hỗ trợ đúng cách. Họ khuyến khích Ukraine có thể xuyên thủng hệ thống phòng thủ nhiều lớp của Nga bằng cách tiến hành một cuộc tấn công binh chủng hợp thành trên bộ.
Ukraine cuối cùng đã quyết định chia nhỏ lực lượng của mình và tấn công dọc theo ba trục riêng biệt, khiến lực lượng của họ bị kéo căng và dàn trải, vì tin rằng điều đó sẽ buộc Nga phải dàn quân dọc theo một chiến tuyến mở rộng.
Ukraine nhanh chóng từ bỏ hoàn toàn các cuộc tấn công cơ giới hóa quy mô lớn dựa chủ yếu vào xe bọc thép do phương Tây cung cấp sau khi chịu tổn thất nặng nề bất ngờ với những chiếc xe tăng Bradley do Mỹ cung cấp và xe tăng Leopard do Đức chế tạo trong những ngày đầu xung quanh các khu vực giao tranh như Robotyne. Những tổn thất đáng ngạc nhiên đã góp phần khiến Ukraine chuyển hướng dần dần dựa chủ yếu vào các cuộc tấn công của bộ binh với vũ khí hạng nhẹ thay vì mạo hiểm với các phương tiện chiến đấu bổ sung.
Các cuộc tập trận mô phỏng mở rộng đã kết luận rằng trong một kịch bản lý tưởng nếu cuộc phản công diễn ra chính xác theo đúng kế hoạch, lực lượng tập trung của Ukraine có thể áp sát Biển Azov trong 60-90 ngày, cắt đứt đường tiếp cận và tiếp tế của quân đội Nga dọc theo cây cầu quan trọng nối Nga với Crimea. Tuy nhiên, sau hơn 100 ngày giao chiến, Ukraine chỉ tiến được tổng cộng khoảng 19 km, trong khi Biển Azov vẫn nằm ngoài tầm với và Nga vẫn kiểm soát khu vực này.
Tư lệnh quân sự hàng đầu của Ukraine gần đây đã thừa nhận một cách dứt khoát rằng cuộc chiến về cơ bản đã đi vào “bế tắc”, hoàn toàn khác xa với những dự đoán táo bạo, lạc quan về chiến thắng quyết định trước lực lượng Nga do các quan chức Ukraine đưa ra hồi đầu năm khi họ lên kế hoạch phản công.
Những nguyên nhân chính
Ukraine và Mỹ đã đánh giá thấp các công sự và hệ thống phòng thủ rộng lớn của Nga, vốn được bảo vệ bởi hơn 70% bãi mìn trên khắp mặt trận dài gần 1000 km, khiến việc điều động thiết giáp trở nên vô cùng khó khăn.
Việc thiếu sức mạnh không quân đã ngăn cản lực lượng Ukraine áp đảo lực lượng phòng thủ của Nga, vì các máy bay chiến đấu MiG cũ kỹ của Ukraine đã thất thế lớn trước các máy bay phản lực Su vượt trội của Nga và Mỹ đã không cung cấp F-16 theo yêu cầu.
Cùng với đó, các lữ đoàn Ukraine mới thành lập thiếu nhân lực và kinh nghiệm chiến đấu, với 70% đơn vị cơ giới chủ chốt không có kinh nghiệm trước cuộc phản công. Bên cạnh đó, Mỹ và Ukraine có sự chia rẽ chiến lược, khi Mỹ thúc đẩy một cuộc tấn công thiết giáp tập trung vào trục Nam Zaporizhzhia trong khi Ukraine quyết định phân tán lực lượng trên ba mặt trận nhằm đánh bại các lực lượng Nga.
Ngoài ra, đã có sự đánh giá quá cao về việc Ukraine có thể áp dụng tác chiến binh chủng hợp thành kiểu phương Tây nhanh, với kỳ vọng rằng những tháng huấn luyện của NATO có thể thay đổi chiến thuật quân sự kiểu Liên Xô.
Ukraine cũng thiếu năng lực tên lửa tầm xa đủ để tấn công hiệu quả cơ sở hạ tầng chỉ huy và mạng lưới hậu cần của Nga ở phía sau tiền tuyến.
Ở phía ngược lại, Nga đã thể hiện khả năng huy động lực lượng, cơ động và củng cố các vị trí để đối phó với các hoạt động và cuộc tấn công của Ukraine. Việc trì hoãn nhiều tháng trong việc phát động phản công đã giúp Nga có nhiều thời gian để củng cố rộng rãi các vị trí phòng thủ kiên cố ở các khu vực trọng điểm.
Phương Tây đã viện trợ cả phương tiện bọc thép hiện đại cho Ukraine nhưng không lật ngược được tình thế trên chiến trường. Ảnh: Reuters
Mỹ đổ lỗi do Ukraine
Từ quan điểm của Mỹ, Ukraine đã không thực hiện cuộc phản công một cách đúng đắn và không chú ý đến lời khuyên có thể dẫn đến thành công lớn hơn. Các quan chức quân sự Mỹ đã dự đoán trước những tổn thất nặng nề trong chiến dịch nhưng cho rằng cuối cùng sẽ có thêm nhiều binh sĩ Ukraine thiệt mạng nếu Kiev không tiến hành một cuộc tấn công mang tính quyết định, vì xung đột sẽ kéo dài.
Các quan chức quân sự Mỹ cũng chỉ trích mạnh mẽ việc Ukraine dàn trải lực lượng của mình trên ba trục tấn công thay vì tập trung lực lượng dọc theo mũi nhọn phía nam mà họ coi là chiến lược nhất. Họ tin rằng Tướng Zaluzhnyi (Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine) lẽ ra phải huy động thêm binh lính và trang thiết bị đặc biệt để cắt đứt cây cầu nối đất liền của Nga tới Crimea.
Mỹ cũng cáo buộc Ukraine đã thất bại trong các chiến thuật quân sự cơ bản, bao gồm cả việc không tận dụng hoạt động trinh sát mặt đất để lập sơ đồ đầy đủ các bãi mìn của Nga trước khi tiến quân. Các bãi mìn dày đặc cuối cùng đã làm giảm bớt các cuộc tấn công cơ giới mà các quan chức Mỹ cho rằng có thể xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Nga. Họ cho rằng nếu trinh sát thích hợp và sử dụng các biện pháp ngụy trang như tạo màn khói để che giấu các hoạt động di chuyển thì tổn thất về phương tiện và nhân mạng có thể đã giảm bớt.
Ngoài ra, Lầu Năm Góc đổ lỗi cho việc Ukraine tiếp tục cung cấp nguồn lực xung quanh Bakhmut khi cần những lữ đoàn và vũ khí đó để tiếp viện cho mặt trận phía Nam. Các chỉ huy Mỹ ngày càng thất vọng trước việc Ukraine từ chối thay đổi cách tiếp cận mặc dù liên tục cảnh báo họ rằng những nỗ lực rải rác trên toàn mặt trận sẽ không tạo ra được đột phá về mặt tác chiến.
Nhìn chung, các nhà lãnh đạo quân sự Mỹ có vẻ nghi ngờ rằng nhiều tháng lập kế hoạch chi tiết và cung cấp vũ khí tiên tiến của NATO đã không dẫn đến một cuộc phản công quyết định như họ đã hình dung nếu lời khuyên của họ được tuân theo.
Ukraine cũng bày tỏ sự thất vọng với Mỹ
Các quan chức quân sự Ukraine phản đối các khẳng định của Mỹ và cho rằng chính Mỹ đã không hiểu được động lực chiến trường hiện đại. Họ nói rằng chiến tranh cơ động kiểu phương Tây dựa vào xe bọc thép đã lỗi thời trước hệ thống phòng thủ nhiều lớp và máy bay không người lái cảm tử của Nga.
Ukraine cáo buộc các quốc gia phương Tây không cung cấp hỏa lực không quân trong khi yêu cầu họ hy sinh binh sĩ trong các cuộc tấn công trực diện. Phó Thủ tướng Ukraine Olha Stefanishyna nói: “Họ muốn chúng tôi tiếp tục cuộc phản công, muốn chúng tôi thể hiện những tiến bộ vượt bậc trên tiền tuyến. Nhưng chúng tôi không có máy bay chiến đấu, nghĩa là họ muốn chúng tôi chịu tổn thất binh lính của mình".
Kiev cũng bảo vệ lập trường về lực lượng tập trung xung quanh Bakhmut vì hai bên sườn phải được bảo vệ cho cuộc phản công. Việc dàn trải chiến tuyến một phần cũng mang tính chiến lược theo quan điểm của Ukraine - phân tán nhằm làm suy yếu sức mạnh của quân đội Nga. Các tướng lĩnh Ukraine cho rằng các quan chức phương Tây đã phớt lờ việc xung đột đã phát triển như thế nào với các công nghệ như máy bay không người lái cỡ nhỏ.
Cuối cùng, các chỉ huy của Ukraine cảm thấy họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc áp dụng các chiến thuật phản công chậm hơn, thận trọng hơn để tránh tổn thất không kiểm soát được đối với các lữ đoàn đã suy kiệt của họ. Họ coi lời khuyên của Mỹ là không thực tế về những gì hệ thống phương Tây có thể đạt được trước một lực lượng mạnh như Nga. Ukraine cho rằng họ đã tránh được thất bại thảm hại, trong khi phương Tây đã đánh giá thấp khả năng phục hồi của Nga.