Cảng Quốc tế Lạch Huyện, Hải Phòng. Ảnh minh họa: Đức Nghĩa/TTXVN phát
Nhằm giải quyết thực trạng trên Bộ Giao thông Vận tải đã giao Cục Đường thuỷ Nội địa Việt Nam nghiên cứu giải pháp, cơ chế thúc đẩy dịch vụ vận tải thủy kết nối các khu vực kinh tế trọng điểm với các cảng biển khu vực Hải Phòng. Và tuyến đường thuỷ nội địa kiểu mẫu kết nối từ các cảng khu vực Hải Phòng với các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang… đã được lựa chọn để triển khai.
Theo số liệu của Cục Đường thủy nội địa Việt Nam xung quanh tỉnh Bắc Ninh hiện có 56 khu công nghiệp. Lượng hàng hóa khu vực này chiếm khoảng 65-68% lượng hàng hóa thông qua cảng Hải Phòng, khoảng 4 triệu Teus/năm. Nhu cầu vận chuyển tăng cao dự báo sẽ vượt quá khả năng đáp ứng của hệ thống đường bộ hiện tại. Trong khi tỉnh Bắc Ninh có kết nối đường thủy nội địa thuận lợi đến các cảng biển Hải Phòng thông qua các tuyến sông Đuống, sông Thái Bình, sông Kinh Thầy, sông Cấm.
Đáng chú ý hiện sà lan có trọng tải 128 Teus có thể hoạt động thông suốt với chiều dài toàn tuyến khoảng 120km từ cảng biển Hải Phòng thông qua các tuyến sông Cấm - sông Kinh Thầy - sông Thái Bình - sông Đuống đến cảng cạn - ICD Tân Cảng Quế Võ.
Cục Đường thủy nội địa Việt Nam cho biết, tỷ lệ đảm nhận của vận tải container bằng đường thủy nội địa đi, đến cảng biển Hải Phòng chưa đến 2% tổng lượng container thông qua cảng biển Hải Phòng. Trong khi sử dụng container trong vận tải đang phát triển do mang lại hiệu quả cao, kết nối đa phương thức tàu biển, ô tô, tàu hỏa và phương tiện thủy nội địa.
Theo dự báo của Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu khu vực Bắc Ninh - Bắc Giang - Thái Nguyên chiếm tới 40% tổng sản lượng hàng xuất nhập khẩu khu vực phía Bắc. Đây là một thị trường đầy tiềm năng cho ngành logistics đường thủy phát triển.
Cục trưởng Cục Đường thủy nội địa Việt Nam Bùi Thiên Thu cho biết, từ năm 2020, Cục đã chủ trương phát triển tuyến vận tải đường thủy kiểu mẫu từ ICD Tân Cảng Quế Võ đến cảng biển Hải Phòng, hình thành một hệ thống vận tải thủy thuận lợi. Theo đó, tại 2 đầu Bắc Ninh, Hải Phòng đã có cơ sở hạ tầng cảng đường thủy - cảng cạn ICD ban đầu, thuận lợi cho việc khai thác, phát triển vận tải container trên tuyến.
Cụ thể, tại huyện Quế Võ (Bắc Ninh), Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đã đầu tư ICD Quế Võ, cảng thủy nội địa và hệ thống kho bãi với diện tích hiện nay là 9,6ha (giai đoạn mở rộng là 100ha). Về quy mô, ICD Quế Võ có cảng thủy với 650m cầu tàu, năng lực tiếp nhận sà lan trọng tải tối đa 160 Teus; được trang bị 5 cẩu bờ Liebherr sức nâng 45 tấn, tầm với 30m. Tân cảng Quế Võ là địa điểm thông quan cho hàng hóa xuất nhập khẩu với đầy đủ chức năng như: Dịch vụ depot container rỗng, vận chuyển xếp dỡ sà lan, dịch vụ hải quan, soi chiếu, kiểm hóa.
Tại khu vực Hải Phòng, bến cảng Lạch Huyện (TC-HICT) có bến chuyên dụng cho phương tiện cập làm hàng. Tại TC-HICT với 41ha có 750m cầu cảng chính đón tàu 132.000 DWT và 150m bến phương tiện chuyên dụng, 2 cẩu bờ có thể tiếp nhận cùng lúc 2 phương tiện 160 Teus. Ngoài ra, cảng Tân Cảng - 128 Hải Phòng với 2ha có 422m cầu; trong đó có 1 bến và 1 cẩu bờ có thể dành riêng để tiếp nhận phương tiện.
Các chuyên gia đường thủy cho rằng hoạt động của ICD Quế Võ và các cảng sông khác như Tri Phương, Dabaco sẽ gắn liền với hoạt động vận chuyển container bằng sà lan trên tuyến đường thủy nội địa sông Cấm - sông Kinh Thầy - sông Đuống. Với lợi thế về kết nối giao thông thuận lợi cả đường thuỷ và đường bộ, sự kết hợp này đảm bảo đem lại cho các doanh nghiệp trong khu vực giải pháp logistics ổn định, bền vững, thân thiện với môi trường và xã hội. Bên cạnh đó, với việc sử dụng dịch vụ sà lan và làm thủ tục thông quan, giao nhận hàng hoá tại cảng sông gần nhà máy còn giúp các doanh nghiệp chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất do thời gian giao nhận ngắn hơn và giảm thiểu rủi ro xảy ra đối với hàng hóa.
Đặc biệt với năng lực vận tải lớn và những chính sách ưu đãi hợp lý, vận chuyển sà lan sẽ đem lại cho khách hàng lựa chọn hoàn hảo để từng bước cắt giảm chi phí logistics. Theo tính toán của các doanh nghiệp trong ngành, việc sử dụng dịch vụ sà lan trước mắt có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm được ít nhất 10% chi phí logistics so với đường bộ hiện nay…
Ngoài ra còn các chính sách khác như phí hạ tầng cảng biển đối với hàng hóa xuất nhập khẩu được vận chuyển bằng đường thủy tại khu vực Hải Phòng được miễn 50% từ 1/1/2023 sẽ thu hút nhiều hơn nữa khách hàng sử dụng loại hình này.
Theo Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, để hình thành tuyến này, sẽ cần cải tạo, nâng cấp hệ thống luồng tuyến đường thủy với đầy đủ biển báo hiệu, thiết bị phụ trợ đảm bảo giao thông thông suốt trên các tuyến sông kết nối từ ICD Quế Võ đến cảng biển Hải Phòng.
Cùng với đó, hình thành đội tàu là những phương tiện vận chuyển container bằng đường thủy với trọng tải đến 128 Teus. Các ICD, cảng, bến thủy nội địa, kho bãi hiện đại, có khả năng tiếp nhận sà lan chở container, là đầu mối giao thông kết hợp phương thức thủy - bộ, đồng thời là điểm thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu.
Hiện, Bộ Giao thông Vận tải đang triển khai thực hiện đầu tư dự án xây mới, nâng tĩnh không cầu Đuống. Dự kiến sau khi cầu Đuống hoàn thành, sẽ nâng chiều dài toàn tuyến là 220km, kết nối thuận lợi từ cảng Hải Phòng về Bắc Ninh, Hà Nội, Vĩnh Phúc và Phú Thọ. Như vậy, hạ tầng kết nối tại khu vực Bắc Ninh, Hải Phòng thuận lợi cho vận tải container đường thủy nội địa.
Tuy nhiên, để Cảng cạn Tân Cảng - Quế Võ nói riêng và các cảng trên tuyến đường thuỷ nội địa sông Cấm - sông Kinh Thầy - sông Đuống hoàn thành sứ mệnh hỗ trợ và giảm tải cho các tuyến giao thông đường bộ thì bên cạnh nỗ lực của các doanh nghiệp kinh doanh cảng, kinh doanh vận tải và nỗ lực thúc đẩy của Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, rất cần sự chung tay góp sức, vào cuộc mạnh mẽ, quyết liệt của các bộ, ngành, địa phương trong việc tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động của lĩnh vực này phát triển; tháo gỡ các điểm nghẽn cả về hạ tầng lẫn cơ chế, chính sách…
Theo Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Logistics Hải Phòng Lê Mạnh Cương, nhà nước cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh vận tải thủy tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi nhằm phát triển đóng mới các phương tiện sà lan vận chuyển cỡ lớn để có thể chở được nhiều container/chuyến, tăng hiệu quả kinh doanh. Cùng với đó là cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư xây dựng các bến cảng thủy nội địa, kho bãi đồng bộ nằm ngoài đê trên các tuyến sông theo quy hoạch giao thông thủy để tạo ra các điểm trung chuyển, kết nối thu gom tập kết hàng hóa.
Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Xuân Sang cho biết, để phát triển vận tải thủy, giải pháp đặt ra là phát triển kết cấu hạ tầng, kết nối với cảng biển cửa ngõ, cảng biển quan trọng của các vùng kinh tế trọng điểm, cảng cạn, đẩy mạnh phát triển các tuyến vận tải container, tuyến vận tải sông biển (VR-SB), phát triển đội tàu chuyên dùng (container, lái mũi, cabin nâng hạ, sà lan khớp nối mềm…), đưa tàu trọng tải lớn vào sâu trong nội địa.
Bộ Giao thông Vận tải cũng nghiên cứu phát triển phương tiện thủy nội địa chuyên dùng, chở container phù hợp với đặc thù kết cấu hạ tầng (luồng tuyến, tĩnh không cầu…) đường thủy nội địa theo từng khu vực và tuyến vận tải ven biển.
Cùng với đó, khuyến khích, hỗ trợ đầu tư phát triển hệ thống cảng theo cụm, kết nối thuận lợi tối đa với đường bộ, cảng cạn, tạo điều kiện hình thành các cảng đầu mối có quy mô lớn có công nghệ bốc xếp hiện đại, tiến tới hình thành các trung tâm logistics đường thủy nội địa và tham gia vận tải đa phương thức.