Sông băng Aletsch ở Thuỵ Sĩ ngày 1/10/2019. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Theo tờ The Guardian ngày 13/9, từ những sườn núi phía sau làng Ernen có thể nhìn thấy nơi từng có dòng sông băng Fiesch hùng vĩ nay đã tan chảy gần như hoàn toàn. Cũng như nhiều sông băng khác ở dãy Alps, sự biến mất này không chỉ đơn thuần là mất đi những khối băng, mà còn đe dọa cả các giá trị xã hội, văn hóa và sinh thái vốn gắn liền với đời sống cộng đồng địa phương qua nhiều thế kỷ.
Sông băng Aletsch, dài nhất châu Âu và thuộc Di sản thế giới UNESCO, hiện rút đi hơn 50 mét mỗi năm. Từ trên cáp treo, dòng sông băng vẫn hiện ra hùng vĩ với những khối băng sáng lấp lánh, các khe nứt sâu và thác nước tan chảy. Tuy nhiên, sự thu hẹp nhanh chóng khiến các chuyên gia cảnh báo những tác động sâu rộng đối với môi trường.
Ông Maurus Bamert, Giám đốc trung tâm giáo dục môi trường Pro Natura Aletsch, cho biết: “Nơi đây thực sự đặc biệt, với sự kết hợp giữa núi non, băng giá khắc nghiệt và những môi trường sống đa dạng. Nhưng khi băng tan, toàn bộ cấu trúc sinh thái và xã hội cũng sẽ thay đổi”.
Trong lòng sông băng, các nhà khoa học ghi nhận sự tồn tại của nhiều sinh vật đặc hữu như bọ chét sông băng, tảo, vi khuẩn và nấm - những mắt xích quan trọng trong chuỗi dinh dưỡng tự nhiên. Chỉ trong năm nay, đã có thêm năm loài bọ chét mới được phát hiện tại dãy Alps. Song sự rút lui của băng khiến những hệ sinh thái đặc thù này đối diện nguy cơ biến mất vĩnh viễn.
Giáo sư Tom Battin, Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ Lausanne, nhấn mạnh rằng sự đa dạng sinh học ẩn dưới băng tuy khó quan sát nhưng giữ vai trò thiết yếu trong cân bằng tự nhiên. Ông cảnh báo: “Nếu mất đi hệ sinh thái vi sinh vật này, những dạng đa dạng sinh học khác mà con người quan tâm cũng có thể biến mất theo”.
Không chỉ sinh vật, đời sống con người và cảnh quan vùng núi cũng đang biến đổi. Khi lớp băng không còn giữ vai trò liên kết, sườn núi trở nên dễ trượt lở, các tuyến đường du lịch phải thường xuyên thay đổi do địa hình bất ổn. Cây thông rụng lá, bạch dương và nhiều loài thực vật tiên phong bắt đầu xuất hiện trên vùng đất vừa thoát băng, mở ra quá trình tái sinh rừng mới nhưng đồng thời đẩy các loài đặc hữu vùng băng giá lên cao, thu hẹp môi trường sống của chúng.
Người dân địa phương, vốn gắn bó với sông băng qua nhiều thế hệ, cũng cảm nhận rõ sự thay đổi. Ông Martin Nellen, hướng dẫn viên lâu năm tại Aletsch, chia sẻ: “Chúng tôi buồn vì thấy sông băng ngày càng rút đi, nhưng vẫn tự hào khi được giới thiệu cho mọi người về cảnh quan đặc trưng này”.
Từ thế kỷ XVII, người dân vùng Fiesch đã tổ chức các nghi lễ cầu nguyện cho sông băng rút lui để bảo vệ đồng cỏ. Ngày nay, các lễ rước vẫn diễn ra, nhưng với mong muốn ngược lại: cầu cho sông băng không biến mất. Những nghi thức này phản ánh mối liên hệ tinh thần và văn hóa sâu sắc giữa cộng đồng với cảnh quan băng giá.
Các nhà khoa học nhận định rằng sự tan chảy nhanh chóng của sông băng Thụy Sĩ vừa mở ra những hệ sinh thái mới, vừa đe dọa những di sản tự nhiên và văn hóa lâu đời. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, câu hỏi đặt ra là liệu nhân loại có thể gìn giữ được những giá trị độc đáo này trước khi chúng biến mất hoàn toàn.