Giải mật vụ tàu ngầm hạt nhân Anh do thám cách tàu sân bay Liên Xô chỉ 3 mét - Kỳ cuối

Năm 1977, khi Chiến tranh Lạnh đang bùng nổ, tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân HMS Swiftsure (S-126) của Hải quân Hoàng gia Anh đã lẻn vào trung tâm cuộc tập trận quy mô lớn của Hạm đội Phương Bắc - Liên Xô ở Biển Barents. Tàu ngầm Anh xâm nhập mà không bị phát hiện qua các màn hình hộ tống nhiều lớp của các tàu khu trục, tiếp cận sát sạt tàu sân bay Kiev của Liên Xô ở khoảng cách vô cùng nguy hiểm.

Tàu HMS Swiftsure đã ghi lại những dấu vết âm thanh cực kỳ có giá trị và chụp những bức ảnh kính tiềm vọng dưới nước đáng kinh ngạc về thân và chân vịt của tàu sân bay Liên Xô. Hải quân Liên Xô hoàn toàn không biết gì về sự hiện diện của tàu ngầm tấn công NATO và lượng dữ liệu quý giá mà nó thu thập được.

KỲ CUỐI: KẺ GIẤU MẶT

Thuyền trưởng Anh, John Speller đã ra lệnh cho Swiftsure tiếp cận Kiev một cách cẩn thận từ phía Tây, ẩn mình trong làn sóng khổng lồ của tàu đối phương và tận dụng tối đa điểm mù của hệ thống sonar của tàu sân bay Liên Xô.

Điểm mù - còn được gọi là 'vách ngăn' - là khu vực kéo dài phía sau con tàu nơi thiết bị sonar gắn ở mũi tàu không phủ sóng. Tàu ngầm và tàu nổi thường sử dụng sonar mảng kéo (TSA) và sonar độ sâu thay đổi (VDS) để che điểm mù này và lắng nghe tàu địch tiếp cận chúng từ phía sau.

Kiev được trang bị VDS nhưng so với TSA phức tạp hơn, về cơ bản nó chỉ là một cảm biến cho phép người vận hành sonar lắng nghe những âm thanh đáng ngờ bên dưới đường nhiệt - tức là lớp chuyển tiếp giữa vùng nước hỗn hợp ấm hơn trên bề mặt và nước mát hơn, sâu hơn bên dưới. Sonar TSA chứa một loạt ống nghe mở rộng dưới nước, nếu cần có thể xuyên qua nhiều đường nhiệt, do đó mang lại khả năng nhận biết tình huống tốt hơn nhiều.

Thuyền trưởng John Speller đã dành thời gian để lên kế hoạch cẩn thận cho việc tiếp cận, khớp tốc độ của tàu ngầm với tàu sân bay, mà đảm bảo tuyệt đối không bị Kiev và lực lượng hộ tống hùng hậu của nó phát hiện.

Để đến gần tàu sân bay khổng lồ của đối phương như vậy đòi hỏi thần kinh thép, sự phối hợp và sự tập trung của từng người trên tàu ngầm Swiftsure. Giai đoạn tiếp cận kéo dài nhiều giờ mệt mỏi và phải được thực hiện cẩn thận bởi việc phát hiện ra một tàu ngầm của Hải quân Hoàng gia Anh ở khoảng cách gần như vậy với một tàu chủ lực của Liên Xô chắc chắn sẽ gây ra một thảm kịch lớn.

Sau khi dành hàng giờ ẩn nấp dưới sâu và cẩn thận điều chỉnh vị trí của mình so với tàu sân bay phía trên, Swiftsure bắt đầu từ từ đi lên, với kính tiềm vọng được nâng lên để theo dõi quá trình. Cuối cùng, thủy thủ đoàn đã có thể nhìn thấy các chân vịt khổng lồ của hàng không mẫu hạm Liên Xô đang khuấy nước. Kính tiềm vọng lúc này chỉ cách mặt biển vài mét và chỉ cách thân tàu của Kiev chừng 3 - 3,5 mét.

Việc ở quá gần một con tàu chủ lực đang di chuyển có lượng choán nước khoảng 42.000 tấn với một chiếc tàu ngầm có lượng choán nước chỉ 4.500 tấn là cực kỳ nguy hiểm. Nếu tàu sân bay đột ngột thay đổi hướng đi có thể gây ra va chạm hoặc khiến chiếc tàu ngầm gần như nổi lên trước các trực thăng hoặc máy bay trinh sát đối phương đang tuần tra.

Tuy nhiên, Swiftsure vẫn không bị phát hiện và bắt đầu ghi lại dữ liệu âm thanh. Ngoài thông tin này, chiếc tàu ngầm còn có thể chụp những bức ảnh cận cảnh về hình dạng thân tàu, bánh lái và chân vịt của Kiev - những dữ liệu vô giá giúp Hải quân Hoàng gia Anh và các chuyên gia phương Tây phân tích tốt hơn hiệu suất của tàu sân bay.

Sau khi tất cả các bản ghi và hình ảnh quan trọng được thu thập, Swiftsure bắt đầu từ từ chìm trở lại độ sâu, khiến con tàu chủ lực của Hạm đội Phương Bắc và những tàu hộ tống đáng sợ của nó không hề hay biết rằng họ vừa bị theo dõi một cách khéo léo và bí mật.

Tàu ngầm Swiftsure trở về nhà vào ngày thứ 70 kể từ khi triển khai. Thuyền trưởng John Speller sau đó đã nhận được một mô hình chân vịt nhỏ của tàu sân bay Kiev để kỷ niệm sứ mạng đáng kinh ngạc do ông chỉ huy.

Những di sản khác biệt

Được thiết kế với tuổi thọ thân tàu ít nhất 25 năm, tàu ngầm HMS Swiftsure đã ngừng hoạt động sớm vào năm 1992 khi trong quá trình tái trang bị, một số vết nứt nguy hiểm đã được phát hiện trong đường ống của lò phản ứng.

Phần còn lại của hạm đội tàu lớp Swiftsure đã ngừng hoạt động vào giữa đến cuối những năm 2000.

Tàu kế nhiệm có năng lực mạnh hơn của chúng là lớp Trafalgar, về cơ bản là lớp Swiftsure đã được sửa đổi với một số nâng cấp lớn, bao gồm việc sử dụng các ô không phản xạ và các tính năng giảm tiếng ồn tiên tiến khác.

Trong khi đó, tàu sân bay Kiev đã trải qua một cuộc đại tu và hiện đại hóa vào những năm 1980 nhưng cuối cùng phải ngừng hoạt động vào năm 1993, chỉ hai năm sau khi Liên Xô sụp đổ. Ngày 30/6/1993, tàu sân bay này được bán cho Trung Quốc để trở thành công viên giải trí ở Thiên Tân. Sau gần hai thập kỷ, nó trở thành một khách sạn sang trọng.

Các tàu lớp Kiev khác có lịch sử khá bất thường trong thời kỳ hậu Xô Viết. Tàu Minsk cũng được bán cho Trung Quốc để trở thành bảo tàng hải quân ở Giang Tô, trong khi Novorossiysk bị phá dỡ ở Pohang, Hàn Quốc vào năm 1997.

Tàu Đô đốc Gorshkov được bán cho Hải quân Ấn Độ vào năm 2004 và đổi tên thành INS Vikramaditya (R-33). Vào năm 2013, con tàu hiện vốn được sửa đổi nhiều này đã chính thức hoạt động trở lại tại Severodvinsk ở Nga và bắt đầu hành trình kéo dài 26 ngày đến cảng nhà mới ở INS Kadamba. Tại đây, nó được biên chế vào Hải quân Ấn Độ và tiếp tục phục vụ. Vào năm 2016, Vikramaditya đã trải qua một cuộc đại tu ụ tàu, dự kiến ​​​​sẽ kéo dài tuổi thọ 30 - 40 năm.

Câu chuyện về cuộc tiếp cận bí mật giữa Swiftsure và Kiev chỉ là một trong nhiều hoạt động bí mật tương tự được thực hiện bởi cả hải quân phương Tây và Liên Xô. Tất nhiên, ngày nay, các cường quốc hải quân trên khắp thế giới tiếp tục bí mật thu thập thông tin tình báo có độ nhạy cao bằng cách sử dụng các phương tiện mới nhất và có khả năng nhất của họ, nhưng những sứ mạng tối mật như vậy có thể sẽ vẫn được giữ kín trong nhiều năm tới.

Xem từ Kỳ 1: THỢ SĂN ĐÁNG SỢ