Bà Huỳnh Ngọc Vân, nguyên Giám đốc Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, trình bày tham luận tại Hội thảo.
Đây là hoạt động nhân kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Bảo tàng chứng tích chiến tranh (4/9/1975 - 4/9/2025), 23 năm Ngày quốc tế Hòa bình (21/9/2002 - 21/9/2025) và 41 năm Ngày thành lập Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh (10/12/1984 - 10/12/2025).
Hội thảo khẳng định vai trò và đóng góp của Bảo tàng chứng tích chiến tranh trong hành trình “viết tiếp câu chuyện hòa bình” trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Với 67 tham luận của các chuyên gia trong nước và quốc tế, hội thảo đã làm rõ và đánh giá cao hành trình 50 năm chuyển mình đầy ấn tượng của Bảo tàng chứng tích chiến tranh. Từ “Nhà trưng bày tội ác Mỹ - ngụy” ban đầu, đơn vị đã có một bước chuyển đổi chiến lược để trở thành “Bảo tàng chứng tích chiến tranh” vào năm 1995 và từ năm 1998 chính thức là thành viên của Mạng lưới Bảo tàng vì hòa bình thế giới.
Với hơn 20.000 tài liệu, hiện vật, bảo tàng không chỉ là một “cuốn sách lịch sử sống động” mà đã trở thành một biểu tượng văn hóa của TP Hồ Chí Minh - một tác nhân quan trọng của ngoại giao nhân dân và quyền lực mềm văn hóa. Bảo tàng đã thành công trong việc biến ký ức đau thương thành thông điệp hòa giải, không khơi gợi hận thù mà tôn vinh giá trị của hòa bình.
Các tham luận cũng đã phân tích sâu sắc những phương thức sáng tạo và hiệu quả mà Bảo tàng đã và đang thực hiện để tiếp tục lan tỏa thông điệp hòa bình. Đó là việc xây dựng một không gian ký ức chân thực, đặt con người và những câu chuyện cá nhân vào vị trí trung tâm để lay động cảm xúc công chúng. Đó là vai trò của một “giảng đường hòa bình” đặc biệt, nơi giáo dục các thế hệ trẻ về sự thật của chiến tranh, từ đó trân quý giá trị của hòa bình.
Ông Lâm Ngô Hoàng Anh, Phó Giám đốc phụ trách điều hành, Bảo tàng chứng tích chiến tranh nhìn nhận, Hội thảo không chỉ là dịp để nhìn lại chặng đường 50 năm hình thành và phát triển của đơn vị mà còn là diễn đàn góp phần thúc đẩy đối thoại và xây dựng hợp tác quốc tế. Đây cũng là dịp để các nhà nghiên cứu, chuyên gia, nhà hoạt động hòa bình, cựu chiến binh và các bên liên quan trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức và đề xuất các sáng kiến mới trong lĩnh vực bảo tàng học, sử học và nghiên cứu về hòa bình. Bên cạnh đó, sự kiện nhằm xây dựng và mở rộng mạng lưới kết nối giữa Bảo tàng chứng tích chiến tranh với các bảo tàng, tổ chức và cá nhân trong việc giải quyết các vấn đề hậu quả chiến tranh, thúc đẩy hòa giải và xây dựng hòa bình; tăng cường tuyên truyền, giáo dục và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, sự cần thiết của việc gìn giữ hòa bình và vai trò của mỗi cá nhân trong xây dựng hòa bình.
Bà Tôn Nữ Thị Ninh, Chủ tịch Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh đánh giá, Bảo tàng chứng tích chiến tranh là đơn vị thu hút đông khách nội địa và quốc tế hiện nay. Điều này cho thấy, bảo tàng đã thực hiện tốt vai trò trở thành cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Chủ tịch Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh kỳ vọng, Bảo tàng chứng tích chiến tranh tiếp tục thực hiện sứ mệnh vì hòa bình, giáo dục hòa bình cho các thế hệ Việt Nam; đồng thời khẳng định thuyết phục với thế giới sự cam kết kiên định của nhân dân và Nhà nước Việt Nam với hòa bình.
Bà Tôn Nữ Thị Ninh, Chủ tịch Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh, phát biểu tại Hội thảo.
Các chuyên gia đề xuất, thời gian tới, Bảo tàng chứng tích chiến tranh cần đổi mới mạnh mẽ cả nội dung và hình thức trưng bày, phát huy hơn nữa vai trò giáo dục hòa bình. Đơn vị cần đẩy mạnh chuyển đổi từ mô hình trưng bày “tĩnh” sang các hình thức “động”, tăng cường ứng dụng công nghệ như: Thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và nghệ thuật kể chuyện (storytelling) để hiện vật thực sự “biết nói”, tạo ra những trải nghiệm cảm xúc sâu sắc, đặc biệt với thế hệ trẻ. Các chương trình giáo dục trải nghiệm (như: Hướng dẫn viên nhí, Ngày văn hóa hòa bình) cần được nhân rộng và nâng tầm chất lượng. Bên cạnh đó, bảo tàng cần đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, xây dựng đơn vị thành một “bảo tàng số” hiện đại, đưa câu chuyện hòa bình của Việt Nam lan tỏa mạnh mẽ đến công chúng toàn cầu.
Đơn vị cần tăng cường hợp tác quốc tế, khẳng định vị thế một trung tâm đối thoại và ngoại giao văn hóa toàn cầu; tiếp tục mở rộng mạng lưới hợp tác với các bảo tàng hòa bình, trường đại học, tổ chức quốc tế để đồng tổ chức triển lãm, nghiên cứu và trao đổi chuyên môn...