Các tổ chức truyền thông đứng bên ngoài Nhà Trắng ở Washington ngày 4/11/2020. Ảnh: AP
Theo hãng tin AP, trong quy định Hiến pháp Mỹ, các Đại cử tri dựa trên phiếu bầu phổ thông mới là những người thực sự lựa chọn tổng thống Mỹ. Tuy nhiên, quá trình này có thể kéo dài tới hàng tuần sau Ngày Bầu cử.
Trong những năm 1800, quy trình này thường xuyên bị gián đoạn và mất nhiều thời gian hơn do sự chậm trễ trong việc kiểm phiếu và truyền đạt tin tức. Chính trong tình cảnh đó, các tổ chức tin tức đã trở thành những người đưa tin đầu tiên, cập nhật liên tục và tổng hợp các lá phiếu bầu phổ thông tại mỗi bang trên khắp nước Mỹ, sau đó công bố người chiến thắng trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng dựa trên số phiếu bầu phổ thông.
Hệ thống cử tri đoàn
Trong những năm đầu lịch sử nước Mỹ, các cuộc bầu cử kéo dài nhiều ngày và không phải tất cả các bang đều bỏ phiếu vào cùng một ngày. Theo David Greenberg - Giáo sư báo chí và lịch sử Đại học Rutgers, chính sự ra đời của điện báo và mối lo ngại kết quả của một bang này có thể ảnh hưởng đến bang khác đã dẫn đến kết quả cho ra đời một ngày bầu cử duy nhất.
Sau Ngày Bầu cử toàn dân kết thúc, mỗi bang sẽ chọn ra các đại diện được gọi là Cử tri đoàn với số lượng dựa trên quy mô dân số của mỗi bang. Những đại diện đó – được cho là bỏ phiếu cho ứng viên có nhiều phiếu bầu phổ thông nhất ở tiểu bang đó - sẽ không bỏ phiếu cho đến ngày 14/12 tại cuộc họp ở thủ phủ bang.
Chủ tịch Thượng viện phải nhận được kết quả xác nhận phiếu bầu của Đại cử tri muộn nhất là vào ngày thứ Tư thứ tư của tháng 12. Năm nay, ngày đó rơi vào 23/12. Sau đó, kết quả của các lá phiếu Đại cử tri của mỗi bang sẽ được gửi tới Quốc hội mới được thành lập và trong phiên hợp chung đầu tiên của Quốc hội mới, kết quả chính thức của cuộc bầu cử sẽ được công bố.
Tuy nhiên, phần lớn người Mỹ không muốn chờ đợi đến giữa tháng 12 để biết được kết quả bầu cử. Chính vì vậy, truyền thông quyết định tham gia. Theo ông Rick Edmonds – nhà phân tích kinh doanh truyền thông tại Viện Nghiên cứu Truyền thông Poynter, các hãng tin sẵn sàng chịu chi phí để lập bảng thống kê phiếu bầu.
Năm nay, nỗ lực tổng kết phiếu bầu gặp khó khăn hơn do đại dịch COVID-19. Nhiều người dân lựa chọn bỏ phiếu sớm hoặc bỏ phiếu qua thư, càng làm cho quá trình kiểm phiếu tại một số bang mất nhiều thời gian hơn. Bên cạnh đó, ở một số bang, kết quả cũng rất sít sao cho đến phút cuối cùng, khiến các hãng tin cũng cân nhắc hơn trong việc công bố người chiến thắng. Các hãng tin lớn trong đó có AP đã xướng tên người chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay là ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden 4 ngày sau Ngày Bầu cử.
Các hãng tin thống kê phiếu bầu như thế nào?
Ngày 5/11/1940, các phóng viên hãng tin AP tại văn phòng Washington lập bảng thống kê kết quả bầu cử. Ảnh: AP
Hãng tin AP sử dụng một mạng lưới "cộng tác viên" thu thập thông tin về phiếu bầu từ giới chức từng địa phương. Một số phóng viên khác lại thu thập kết quả từ các trang web của các quận, các tiểu bang.
Có kết quả tổng hợp, các nhà phân tích và biên tập viên tại hãng này kết hợp với các nghiên cứu từ trước bao gồm dữ liệu nhân khẩu học, lịch sử bỏ phiếu và thống kê về bỏ phiếu sớm - để dự báo người chiến thắng.
Nhà sử học Alex Keyssar - chuyên gia về quyền bầu cử tại Đại học Harvard – cho biết: “Điểm mạnh của các hãng truyền thông để có thể làm được điều này là vì họ là những cơ quan tự do và độc lập, ít nhất là về mặt lý thuyết”. Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng chỉ ra các cơ quan báo chí “không có tư cách chính thức để tuyên bố người chiến thắng”.
Trường hợp công bố kết quả sai
Trong lịch sử truyền thông Mỹ đưa tin về kết quả bầu cử Mỹ, sai sót và nhầm lẫn đã xảy ra.
Năm 1948, tờ nhật báo Chicago Daily Tribune nổi tiếng với dòng tiêu đề “Dewey đánh bại Truman” in trên trang nhất sau khi các dữ liệu ban đầu cho thấy ứng viên Thomas Dewey đang dẫn trước. Tuy nhiên, khi các bang dần “ngả xanh”, ứng viên đảng Dân chủ Harry S. Truman mới được xác định là người chiến thắng cuối cùng.
Năm 2000, các đài truyền hình lớn và hãng tin AP gọi tên ứng viên đảng Dân chủ Al Gore trở thành chủ nhân mới của Nhà Trắng dựa trên lá phiếu bầu trong Ngày Bầu cử. Tuy nhiên, khi quá trình kiểm phiếu tiếp tục, tình thế lại bị đảo ngược. Các hãng truyền thông rút lại dự đoán và đưa tin ứng viên đảng Cộng hòa George W. Bush sẽ chiến thắng. Hơn một tháng sau đó, Tòa án Tối cao Liên bang ra phán quyết ngừng kiểm phiếu lại và xác nhận chiến thắng của Tổng thống Bush.
Nhận kết quả phiếu bầu cử tri tại bang Florida, Phó Tổng biên tập David Scott (bên trái) tham gia quá trình giám sát việc đưa tin bầu cử của hãng tin AP. Ảnh: AP
Thách thức pháp lý
Đội ngũ phụ trách chiến dịch tranh cử của Tổng thống đương nhiệm Donald Trump đã kiện kết quả và quá trình kiểm phiếu tại một số bang dao động ra tòa án.
Sally Buzbee – trưởng ban biên tập hãng tin AP - cho biết họ sẽ xem xét diễn biến các vụ tranh chấp pháp lý trước khi gọi tên người chiến thắng.
Trong cuộc họp báo ở Philadelphia vào ngày 7/11, luật sư riêng của Tổng thống Trump – ông Rudy Giuliani cho rằng AP và các hãng tin khác ủng hộ ứng viên Biden. Ông chỉ ra truyền thông không có vai trò chính thức trong việc quyết định ai sẽ trở thành tổng thống Mỹ.
Tuy nhiên, theo kết luận của chuyên gia Edmonds, hệ thống dự báo người đắc cử tổng thống mà giới truyền thông đang áp dụng vẫn hiệu quả và còn có thể được cải thiện sau này.