Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng, Washington, D.C., ngày 24/1/2025. Ảnh: AA/TTXVN
Bài phát biểu nhậm chức của ông Trump vào ngày 20/1 (theo giờ địa phương) đã không đề cập rõ ràng đến Ukraine hay cuộc xung đột toàn diện với Ukraine, khiến một số người đặt câu hỏi liệu một trong hai vấn đề này có phải là ưu tiên hàng đầu của tân Tổng thống Mỹ hay không.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Tổng thống Trump đã nổi tiếng với việc ca ngợi người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Trong chiến dịch tranh cử trước nhiệm kỳ thứ hai, ông cũng nhiều lần chỉ trích viện trợ của Mỹ cho Ukraine, khiến nhiều người ở Ukraine và phương Tây lo lắng về tương lai của viện trợ từ nhà tài trợ lớn nhất của Ukraine.
"Tôi không thể nói liệu mọi thứ có tốt hơn cho chúng tôi (khi ông Trump đã nhậm chức) hay không vì ông Trump chắc chắn không phải là người ủng hộ Ukraine", một bác sĩ quân y Ukraine có biệt danh là Volvo nói với tờ Kyiv Independent.
Nhưng vài giờ sau, những bình luận từ Tổng thống Trump bắt đầu cho thấy ít nhất ông cũng sẵn sàng cứng rắn với Nga, khi nhà lãnh đạo Mỹ nói rằng ông có thể sẽ áp dụng thêm các lệnh trừng phạt đối với Moskva nếu Tổng thống Putin không đàm phán được thỏa thuận hòa bình với Ukraine.
"Nghe có vẻ khả thi", ông Trump trả lời câu hỏi của một phóng viên tại Nhà Trắng.
Mặc dù bình luận ngẫu nhiên này không liên quan gì đến thông báo chính sách, nhưng vào ngày 21/1, tân Tổng thống Mỹ đã lên nền tảng truyền thông xã hội Truth Social của mình tuyên bố sẽ làm "một việc rất lớn" cho ông Putin bằng cách giúp chấm dứt chiến tranh.
"Nếu không đạt được thỏa thuận, tôi sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc áp dụng mức thuế, thuế quan và lệnh trừng phạt cao đối với bất kỳ thứ gì mà Nga bán cho Mỹ và các quốc gia tham gia khác", tân Tổng thống Mỹ nói.
"Chúng ta có thể làm theo cách dễ dàng hoặc theo cách khó khăn", ông Trump đề cập đến việc đàm phán chấm dứt chiến tranh, đồng thời nói thêm rằng "cách dễ dàng luôn tốt hơn".
Trong khi nhấn mạnh "không muốn làm tổn thương Nga" và khẳng định "luôn có mối quan hệ rất tốt" với Putin, ông Trump cũng lưu ý rằng "đã đến lúc phải đạt được thỏa thuận. Không nên mất thêm sinh mạng nữa".
Binh sĩ Ukraine bắn lựu pháo bọc thép 2000 trong cuộc xung đột với Nga gần Bahmut, vùng Donetsk. Ảnh: REUTERS/TTXVN
Thiết lập "động lực tâm lý"
Đại sứ Kurt Volker, cựu đại sứ Mỹ tại NATO và từng là đại diện đặc biệt của Washington về các cuộc đàm phán với Ukraine trong giai đoạn 2017-2019 (trong nhiệm kỳ trước của ông Trump), nói với tờ Kyiv Independent: "Đây là những tuyên bố rất mạnh mẽ đến từ Tổng thống Trump”.
"Chúng xác định rằng ông Putin là người phải hành động - không phải cả hai bên đều cần phải thể hiện sự kiềm chế. Thông điệp là 'Nga phải dừng chiến tranh, Tổng thống Putin phải dừng lại'", ông Volker nói.
Ông Trump đã nhấn mạnh lại lập trường của mình khi xuất hiện qua liên kết video tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, vào ngày 23/1.
Khi được hỏi liệu có thỏa thuận hòa bình giữa Ukraine và Nga vào thời điểm Diễn đàn Kinh tế Thế giới vào năm tới hay không, ông trả lời: "Ồ, bạn sẽ phải hỏi Nga. Ukraine đã sẵn sàng để đạt được thỏa thuận."
Ông Volker cho biết những bình luận như vậy rất quan trọng để "làm rõ động lực tâm lý đó" khi ông Trump định nghĩa mối quan hệ của mình với ông Putin trước khi các cuộc đàm phán hòa bình bắt đầu, đồng thời nói thêm rằng thực tế ông Putin sau đó đã phản hồi cho thấy cách tiếp cận đó đã hiệu quả.
Phát biểu với các phóng viên vào ngày 24/1, Tổng thống Putin tuyên bố Nga đã sẵn sàng đàm phán với ông Trump về việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, nhưng đổ lỗi cho Tổng thống Volodymyr Zelensky vì họ không bắt đầu đàm phán.
Ông chỉ ra một sắc lệnh do Tổng thống Ukraine Zelensky ký vào tháng 10/2022 tuyên bố các cuộc đàm phán với Putin là "bất khả thi" trong khi vẫn để ngỏ cánh cửa cho các cuộc thảo luận với Nga nếu là nhà lãnh đạo khác. "Làm sao các cuộc đàm phán có thể được nối lại nếu chúng chính thức bị cấm?", ông Putin hỏi.
Trong khi đó ở Ukraine, lập trường cứng rắn của ông Trump đối với Nga đã được hoan nghênh một cách thận trọng, do lo ngại rằng Moskva không muốn tham gia đàm phán hòa bình bất kể các mối đe dọa đến từ Mỹ.
"Vấn đề không phải là ông Trump, ý tưởng hay kỳ vọng của ông ấy, mà là ông Putin", Oleksandr Merezhko, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại quốc hội Ukraine, nói với tờ Kyiv Independent. Merezhko cho biết ông dự kiến ông Trump sẽ sớm "vỡ mộng" khi ông Putin không phản ứng lại các mối đe dọa.
Trong khi Tổng thống Trump có thể đã lặng lẽ bác bỏ tuyên bố rằng ông có thể chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine "trong vòng 24 giờ", những bình luận trong tuần đầu tiên vẫn cho thấy ông tin rằng mình có thể chấm dứt chiến tranh tương đối nhanh chóng, nhưng theo giới quan sát, thời gian thực sự có lẽ đứng về phía Putin.
Đòn bẩy dầu mỏ
Bên cạnh những lời đe dọa về lệnh trừng phạt, ông Trump cũng cho biết tại Davos rằng ông sẽ yêu cầu Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) hạ giá dầu, nói rằng điều này sẽ chấm dứt chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine "ngay lập tức".
OPEC chiếm khoảng 30% nguồn cung dầu toàn cầu. Bằng cách đồng ý giảm hoặc tăng lượng dầu mà tất cả họ sản xuất, OPEC có thể ảnh hưởng đáng kể đến giá dầu toàn cầu.
Một chính sách khác của ông Trump — tuyên bố mở cửa cho hoạt động khoan dầu và khí đốt của Mỹ - cũng có khả năng đẩy giá xuống và loại bỏ dầu của Nga.
Nhiều lệnh trừng phạt hơn và giá dầu toàn cầu thấp hơn sẽ làm cạn kiệt nguồn thu chính của Nga mà nước này sử dụng để phục vụ cho hoạt động ở Ukraine. Tuy vậy, một phân tích gần đây trên Foreign Policy cho thấy bất kỳ tác động nào cũng có thể mất nhiều tháng để cản trở đáng kể bộ máy quân sự của Nga.
Trên đường phố Kiev, có rất ít kỳ vọng rằng ông Trump sẽ có thể nhanh chóng chấm dứt chiến tranh, hoặc thậm chí là ông ấy có thể làm được điều đó, và cuối cùng, người dân Ukraine vẫn phải tự mình chiến đấu.
Theo Volker, bước tiếp theo của chính quyền mới tại Mỹ sẽ là chuyến thăm Kiev và các thủ đô châu Âu khác của Keith Kellogg, đặc phái viên hòa bình của ông Trump tại Ukraine, nhằm "thu thập quan điểm và thông tin" để sau đó báo cáo ông chủ.