Một chiếc xe chở hàng cháy rụi sau cuộc đụng độ giữa lực lượng liên bang Mexico và băng đảng ma túy vũ trang ở thành phố Culiacán. Ảnh: EPA
Anh Álvaro Arandas đang đến gần quầy làm thủ tục tại sân bay quốc tế Culiacán thì cuộc đụng độ đẫm máu bắt đầu. “Tôi nghe thấy tiếng súng nổ – những tiếng nổ lớn, rất nhiều tiếng ồn", doanh nhân người Mexico, định đáp chuyến bay đến thành phố San Luis Potosí ở phía Đông, cho biết.
Arandas hiểu ngay rằng mình phải tìm chỗ ẩn nấp khi lực lượng an ninh và các tay súng băng đảng đụng độ để giành quyền kiểm soát một sân bay đã trở thành tiền tuyến mới nhất trong cuộc xung đột ma túy ở quốc gia Mỹ Latinh, cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người mỗi năm.
"Một sự hoảng loạn… mọi người vứt bỏ túi xách và điện thoại, họ vứt bỏ mọi thứ để tìm nơi trú ẩn,” doanh nhân 32 tuổi nhớ lại vụ đụng độ lúc hơn 8 giờ sáng 5/1 (theo giờ địa phương).
24 giờ sau, Arandas vẫn bị mắc kẹt bên trong sân bay. Khoảng thời gian đó, quân đội Mexico đã nỗ lực chiến đấu để giành lại toàn quyền kiểm soát thủ phủ của bang Sinaloa trong một ngày đổ máu và hỗn loạn, sau vụ bắt giữ một trong những tên tội phạm bị truy nã gắt gao nhất, Ovidio Guzmán.
Ít nhất 29 người đã thiệt mạng, gồm 10 binh sĩ và 19 tay súng băng đảng, trong khi 35 binh sĩ Mexico bị thương.
Cuối cùng, Guzmán, gã con trai 32 tuổi của cựu trùm băng đảng Sinaloa Joaquín “El Chapo” Guzmán (được biết đến với biệt danh khét tiếng "Gã lùn"), đã phải ngồi sau song sắt ở Mexico City sau chương đẫm máu mới nhất trong lịch sử đế chế ma túy miền Tây Bắc của gia đình hắn.
Ovidio Guzmán, con trai "Gã lùn" El Chapo khi bị bắt. Ảnh: CNN
"Không ai đứng trên luật pháp”, Giám đốc an ninh Mexico, Rosa Icela Rodríguez, tuyên bố hôm 6/1 trong buổi ăn mừng vụ bắt giữ Guzmán ngay trước chuyến thăm Mexico của Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Theo tờ báo địa phương Noroeste, ngày đầy kịch tính của Culiacán bắt đầu vào khoảng 4h40 sáng 5/1.
Tại địa điểm cách thủ đô Meixco City 56km về phía Bắc, gần một làng chài có tên Jesús María, lực lượng an ninh tuyên bố họ phát hiện một đoàn xe gồm khoảng 25 chiếc của băng đảng AKA “El Ratón” (Chuột) mà họ đang săn tìm.
Bảy binh sĩ đã thiệt mạng trong cuộc đấu súng sau đó giữa quân đội và nhóm xã hội đen sử dụng súng máy hạng nặng để chống trả vụ bắt giữ thủ lĩnh của chúng - Guzmán, một kẻ bị cáo buộc buôn bán cocaine, cần sa và methamphetamine mà nhà chức trách Mỹ đã treo thưởng 5 triệu USD để bắt giữ.
Một chiếc trực thăng Black Hawk đã tấn công mục tiêu bằng súng máy sáu nòng, tốc độ 3.000 phát mỗi phút.
Cuối cùng, Guzmán đã bị bắt, nhưng điều tồi tệ hơn vẫn xảy ra sau đó, khi những tay súng của băng đảng "Chuột" hoành hành khắp bang Sinaloa, đốt phá các phương tiện, chặn đường và cố gắng giành quyền kiểm soát sân bay Culiacán để ngăn chặn nhà chức trách đưa thủ lĩnh của chúng thủ đô và dẫn độ sang Mỹ.
Xem video cảnh tượng bạo lực "nhấn chìm" thành phố Culiacán hôm 5/1 (Nguồn: Guardian)
“Chúng tôi đang yêu cầu công dân không ra khỏi nhà”, thư ký an ninh bang Sinaloa, Cristóbal Castañeda, đăng trên Twitter khi tình trạng hỗn loạn lan rộng, “Chúng tôi sẽ cung cấp thêm thông tin khi có thể.”
Cựu Giám đốc Cơ quan Phòng chống Ma túy Mỹ (DEA) Mike Vigil cho rằng chính quyền Mexico cũng phải chịu trách nhiệm một phần về phản ứng của băng đảng ma túy đối với vụ bắt giữ Guzmán.
Khi trùm ma túy này bị giam giữ trong thời gian ngắn vào tháng 10/2019, Tổng thống Andrés Manuel López Obrador đã gây tranh cãi khi ra lệnh quân đội giải thoát cho hắn ta vì băng đảng của Guzmán đẩy thành phố Culiacán vào bế tắc trong ngày “Thứ Năm Đen tối”.
“Chúng tôi không muốn chiến tranh", Tổng thống López Obrador, thường được gọi với cái tên Amlo, cho biết vào thời điểm đó.
Ông Vigil cho biết quyết định của Tổng thống Amlo đã gửi một thông điệp rõ ràng tới các thủ lĩnh của hai băng tội phạm đáng sợ nhất Mexico, Sinaloa và Jalisco, “rằng nếu một thành viên hàng đầu của băng đảng bị bắt và nếu chúng gây ra bạo lực quy mô lớn, thì khả năng cao là thành viên đó sẽ được thả”.
Vì vậy, vào sáng 5/1, các tay súng Sinaloa đã quyết định gây ra một "địa ngục" bạo lực, để giải cứu "Guzmán con".
“Rõ ràng là chúng đã phát triển một kế hoạch để phong tỏa toàn bộ thành phố nếu cần", ông Vigil nói. “Phản ứng đó tương đương với bất kỳ quân đội được huấn luyện tốt nào. Bọn chúng biết chính xác những gì cần phải làm. Mọi người đều có trách nhiệm.”
Binh sĩ đứng gác gần các phương tiện bốc cháy trên phố trong chiến dịch bắt giữ Guzmán. Ảnh: AFP/Getty Images
Một phần trong kế hoạch của nhóm xã hội đen dường như là chiếm sân bay Culiacán và ngăn không cho máy bay quân sự hạ cánh ở đó để đưa tù nhân nguy hiểm ra ngoài.
Khi anh Arandas đến nơi làm thủ tục, bọn côn đồ đã nổ súng vào cả máy bay quân sự và dân sự - một số vẫn đang bay - cũng như các tòa nhà trong sân bay, theo Bộ trưởng Quốc phòng Mexico, Luis Cresencio Sandoval, thông báo với các phóng viên hôm 6/1.
“Hai máy bay của lực lượng không quân… đã phải hạ cánh khẩn cấp" sau khi bị trúng “một số lượng đáng kể” đạn của các băng đảng, ông Sandoval thừa nhận..
Các máy bay bị nhắm mục tiêu bao gồm chuyến bay lúc 8h24 sáng của hãng hàng không Aeroméxico đến Mexico City. Trên máy bay, các hành khách hoang mang tìm chỗ ẩn nấp giữa những chiếc ghế màu xanh đậm khi cuộc tấn công diễn ra xung quanh họ. "Tại sao?", trong video người ta nghe thấy một đứa trẻ sợ hãi hỏi cha mẹ.
Một số nhà phân tích tin rằng việc bắt giữ Guzmán dường như là một động thái thể hiện quyết tâm trấn áp tội phạm ma túy đối với Tổng thống Biden. Nhà lãnh đạo Mỹ dự kiến tới Mexico City thảo luận về các vấn đề như di cư và an ninh, bao gồm cả vai trò của Mexico trong cuộc khủng hoảng chất gây nghiện ở Mỹ.
Chuyên gia an ninh Óscar Balderas cho biết vụ bắt giữ sẽ cho phép Tổng thống Amlo báo hiệu cho Mỹ rằng Mexico có khả năng giáng những đòn mạnh vào tội phạm có tổ chức. Guzmán cũng là một “chiến tích” mà ông Amlo có thể sử dụng để tuyên bố rằng chính sách an ninh của ông - đặt việc chống lại gốc rễ xã hội của tội phạm lên trên đối đầu bạo lực - đang phát huy tác dụng.