Người dân thủ đô Bangkok đi mua sắm. Ảnh: Ngọc Quang/Pv TTXVN tại Bangkok
Khu vực đã chứng tỏ được tiềm năng vào tháng 11/2022, khi đón tiếp các nhà lãnh đạo toàn cầu tại cả Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Bangkok, Thái Lan và Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) ở Bali, Indonesia.
Kinh tế Đông Nam Á vẫn duy trì xu hướng tăng trưởng. Trong bối cảnh triển vọng tăng trưởng toàn cầu bị hạ bậc, Báo cáo Triển vọng tháng 9/2022 của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã nâng dự báo tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDPP) của khu vực từ 4,9% lên 5,1%. Ngân hàng HSBC kỳ vọng Thái Lan, Singapore, Indonesia, Philippines, Malaysia và Việt Nam sẽ tăng trưởng từ 3,2% lên 7,6% trong năm 2022 bất chấp những bất ổn và biến động kinh tế.
Sức mạnh này đang giúp Đông Nam Á được công nhận về kinh tế một cách muộn màng. Năm 2022, khảo sát của HSBC đối với 1.500 công ty từ Trung Quốc, Pháp, Đức, Ấn Độ, Mỹ, Vương quốc Anh cho thấy 90% công ty nước ngoài hoạt động trong khu vực có kế hoạch tăng cường sự hiện diện trong hai năm tới. 2/3 trong số này kỳ vọng tăng trưởng cơ bản từ 20% trở lên trong 12 tháng tới.
Chủ nghĩa quốc tế là chìa khóa
Đông Nam Á đã tự đặt mình vào một ma trận các thỏa thuận thương mại có lợi, cả ở châu Á lẫn châu Âu và Bắc Mỹ. Khu vực nằm ở ngã tư đường của hai trong số các hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới: Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) bao trùm toàn bộ Đông Nam Á và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với Malaysia, Singapore và Việt Nam là thành viên.
Sự cởi mở táo bạo và chủ nghĩa quốc tế của khu vực đã mang lại hiệu quả: ASEAN gồm 10 thành viên là khối thương mại phát triển nhanh nhất thế giới và hiện chiếm gần 8% xuất khẩu toàn cầu. Về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, ASEAN hiện chiếm khoảng 10% tổng đầu tư toàn cầu, gần bằng với Trung Quốc đại lục.
Tuy nhiên, những lợi ích này đang bị đe dọa khi các lực lượng bảo hộ tập trung sức mạnh, đặc biệt là ở các nền kinh tế phát triển. Các cuộc họp APEC và G20 là nơi gặp gỡ hoàn hảo để các nhà lãnh đạo toàn cầu tái cam kết tuân thủ các nguyên tắc thương mại tự do và chủ nghĩa đa phương - vốn đã mang lại những cải thiện rõ rệt về mức sống ở các nền kinh tế phát triển, giúp hàng tỷ người thoát khỏi đói nghèo ở các thị trường đang phát triển trong 50 năm qua.
Thu hút nhiều sự quan tâm của quốc tế là nhân khẩu học, kỹ thuật số và tính năng động. Đông Nam Á có 680 triệu người - nhiều hơn 50% so với Liên minh châu Âu (EU) và hơn gấp đôi so với Mỹ. Dân số khu vực cũng ngày càng trở nên giàu có và có học thức, với lực lượng lao động ngày càng lành nghề và mức lương cạnh tranh. Dân số trẻ, năng động đồng nghĩa rằng tầng lớp người tiêu dùng ngày càng tăng trưởng trong những năm tới. Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới về khu vực, Đông Nam Á sẽ có thêm khoảng 140 triệu người tiêu dùng mới vào năm 2030.
Những người tiêu dùng mới này sẽ được trao quyền và kết nối bằng các cơ hội kỹ thuật số ngày càng tinh vi. Báo cáo tổng quan của Google, Temasek và Bain & Co cho thấy dân số Đông Nam Á cũng đang truy cập các dịch vụ và nội dung trực tuyến với tốc độ rất cao. Ước tính có khoảng 40 triệu người dùng Internet mới tham gia thế giới trực tuyến vào năm 2020 và 2021. EMarketer dự báo doanh số bán hàng thương mại điện tử của khu vực sẽ tăng 21%, mức nhanh nhất trên thế giới, lên 90 tỷ USD trong năm 2022.
Việc tạo ra của cải đang được mở rộng hơn nhờ khu vực luôn có tinh thần kinh doanh, nhưng giờ đây đã có thêm các nguồn lực để đầu tư vào tăng trưởng kinh doanh. Theo nghiên cứu của HSBC, tỷ lệ người giàu ở Thái Lan dự kiến sẽ tăng gần 60% trong giai đoạn 2022 - 2030 với số lượng triệu phú dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong cùng thời kỳ.
Bất chấp tin đồn về suy thoái kinh tế toàn cầu, nhiều nền kinh tế Đông Nam Á đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19. Khi thế giới dần trở lại bình thường và các hạn chế đi lại được nới lỏng, khu vực có thể sẽ có được sự thúc đẩy đáng kể, đặc biệt là đối với các nền kinh tế chú trọng du lịch giống như Thái Lan.
Thách thức dài hạn: Biến đổi khí hậu
Triển vọng tươi sáng không có nghĩa là Đông Nam Á miễn nhiễm với những “cơn gió ngược”. Lạm phát toàn cầu sẽ làm giảm nhu cầu xuất khẩu, trong khi những thách thức địa chính trị làm gia tăng mức độ bất ổn ngay cả khi việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng mang lại sự thúc đẩy ngay lập tức cho các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan và Malaysia.
Về lâu dài, thách thức lớn nhất là biến đổi khí hậu. Đông Nam Á là một trong những khu vực có gặp rủi ro cao nhất trên thế giới liên quan tới sự nóng lên toàn cầu nói chung và mực nước biển dâng cao nói riêng. Về mặt kinh tế, ADB ước tính nếu không được kiểm soát, biến đổi khí hậu sẽ làm giảm 11% GDP của Đông Nam Á vào cuối thế kỷ này.
Tuy nhiên, các cam kết của khu vực cũng rất rõ ràng. Tất cả 10 thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đều đã ký kết Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. ASEAN cũng cam kết tạo ra 23% năng lượng tái tạo vào năm 2025.
Bất chấp bóng đen của đại dịch toàn cầu trong vài năm qua cũng như những bất ổn khác của thị trường, HSBC dự báo những năm tới sẽ là thời kỳ đầy hứa hẹn đối với Đông Nam Á, tràn ngập những cơ hội tiềm năng từ tính bền vững và công nghệ kỹ thuật số đến thương mại và sự giàu có. Chìa khóa để mở ra tiềm năng này không chỉ là khả năng hiểu được động lực của từng thị trường, mà còn là hiểu được cách giúp các doanh nghiệp trên khắp các thị trường kết nối và làm việc cùng nhau - từ lĩnh vực ô tô ở Thái Lan và sản xuất điện tử ở Malaysia đến tài nguyên thiên nhiên ở Indonesia và các dịch vụ tài chính ở Singapore.