Hãng tin AP của Mỹ ngày 27/11 cho biết các binh sĩ ở Guinea-Bissau đã xuất hiện trên truyền hình quốc gia hôm 26/11 tuyên bố họ đã tiếp quản quyền lực tại đất nước này, sau các báo cáo về tiếng súng gần Dinh Tổng thống chỉ ba ngày sau cuộc bầu cử quốc gia.
Trong khi đó, Tổng thống Guinea-Bissau Umaro Sissoco Embaló nói với kênh truyền thông Pháp France 24 rằng ông đã bị phế truất và bắt giữ.
Người phát ngôn Dinis N’Tchama tuyên bố: “Vì mục tiêu tái lập trật tự đất nước và trật tự công cộng, Bộ Tư lệnh Quân sự Tối cao quyết định phế truất Tổng thống nước Cộng hòa ngay lập tức, đồng thời đình chỉ mọi cơ quan của nước Cộng hòa Guinea-Bissau cho đến khi có lệnh mới”.
Ông N’Tchama cho biết họ hành động để đáp lại việc “phát hiện một âm mưu đang diễn ra” nhằm gây bất ổn đất nước thông qua nỗ lực “can thiệp vào kết quả bầu cử”.
Ông N’Tchama cáo buộc âm mưu này do “một số chính trị gia trong nước phối hợp với một trùm ma túy khét tiếng cùng các cá nhân trong và ngoài nước” dàn dựng, nhưng không đưa ra chi tiết.
Xem video người phát ngôn Bộ Tư lệnh Quân sự Tối cao Guinea-Bissau, ông Dinis N’Tchama thông báo phế truất Tổng thống đương nhiệm Umaro Sissoco Embaló. Nguồn: Reuters
Quân đội tuyên bố đình chỉ ngay lập tức tiến trình bầu cử, ngừng hoạt động các cơ quan truyền thông và đóng cửa toàn bộ biên giới.
Guinea-Bissau từng chứng kiến bốn cuộc đảo chính và nhiều nỗ lực đảo chính khác kể từ khi giành độc lập, bao gồm một nỗ lực được báo cáo vào tháng trước. Đất nước này cũng trở thành điểm trung chuyển ma túy giữa Mỹ Latinh và châu Âu.
Cuộc bầu cử Tổng thống và Quốc hội diễn ra hôm 23/11. Sau đó vào hôm 25/11, cả Tổng thống đương nhiệm Umaro Sissoco Embaló và ứng viên đối lập Fernando Dias da Costa đều tuyên bố chiến thắng, dù kết quả tạm thời dự kiến đến ngày 27/11 mới được chính thức công bố.
Diễn biến đảo chính
Vào trưa 26/11, theo giờ địa phương, tiếng súng được nghe thấy gần Dinh Tổng thống. Một phóng viên AP chứng kiến các con đường dẫn đến dinh bị phong tỏa, với các trạm kiểm soát do binh sĩ có vũ trang hạng nặng và bịt mặt canh giữ.
Một quan chức tại Dinh Tổng thống cho biết một nhóm vũ trang đã cố tấn công tòa nhà, dẫn đến đấu súng với lực lượng bảo vệ. Một quan chức khác từ Bộ Nội vụ nói rằng họ cũng nghe tiếng súng gần trụ sở Ủy ban Bầu cử Quốc gia. Cả hai yêu cầu giấu tên vì không được phép phát ngôn công khai.
Một thành viên chủ chốt của phái đoàn quan sát bầu cử quốc tế cho biết Chủ tịch Ủy ban Bầu cử đã bị bắt giữ và văn phòng ủy ban bị quân đội niêm phong.
“Ông ấy đã nói chuyện với mọi người, nói rằng ông đang bị quân đội giam giữ”, thành viên đoàn quan sát nói với AP, yêu cầu giấu tên.
Báo Jeune Afrique dẫn lời Tổng thống Embaló cho biết ông bị bắt trong một cuộc đảo chính do Tổng Tham mưu trưởng thực hiện. Ông nói mình không bị bạo hành.
“Tôi đã bị phế truất”, ông Embaló nói với kênh France 24.
Ông Embaló vốn đối mặt khủng hoảng tính chính danh, khi phe đối lập nói nhiệm kỳ của ông đã hết hạn và họ không công nhận ông là tổng thống.
Hiến pháp Guinea-Bissau quy định nhiệm kỳ tổng thống là năm năm. Embaló lên nắm quyền từ tháng 2/2020.
Phe đối lập nói nhiệm kỳ của ông phải kết thúc ngày 27/2 năm nay, nhưng Tòa án Tối cao phán quyết rằng nhiệm kỳ kéo dài đến ngày 4/9.
Tuy nhiên, cuộc bầu cử tổng thống đã bị trì hoãn đến tháng này.
Các tổ chức quốc tế kêu gọi trở lại trật tự hiến pháp
Một quan chức Liên hợp quốc nói hôm 26/11 rằng tổ chức này “vô cùng lo ngại” trước tình hình Guinea-Bissau.
Người phát ngôn của Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres, ông Stéphane Dujarric, cho biết ông kêu gọi các bên tại Guinea-Bissau kiềm chế và tôn trọng pháp quyền.
Trong tuyên bố chung, các phái đoàn quan sát bầu cử của Liên minh châu Phi (AU) và khối khu vực ECOWAS lên án “nỗ lực trắng trợn nhằm phá hoại tiến trình dân chủ”, đồng thời kêu gọi khôi phục “trật tự hiến pháp”. Họ cũng yêu cầu thả ngay lập tức các quan chức bầu cử bị bắt giữ.
Liên minh xã hội dân sự Popular Front cáo buộc ông Embaló và quân đội dựng lên một “cuộc đảo chính giả” để ngăn công bố kết quả bầu cử và bám giữ quyền lực.
Nhóm này nói rằng âm mưu nhằm ngăn kết quả dự kiến được công bố vào ngày 27/11.
Họ cho rằng ông Embaló dự định bổ nhiệm một tổng thống và thủ tướng lâm thời, sau đó tổ chức bầu cử mới mà ông sẽ tham gia.