Tổng thống đắc cử Donald Trump có thể sẽ tiến hành một cuộc "chấn chỉnh" hàng ngũ công chức liên bang như ông đã cảnh báo. Ảnh: THX/TTXVN
Từng chế giễu các công chức là “điệp viên của nhà nước ngầm”, ông Trump từng hứa trong chiến dịch tranh cử là sẽ khôi phục sắc lệnh hành pháp năm 2020 được gọi là Biểu F (Schedule F), trao cho ông quyền tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên liên bang phi đảng phái.
“Mục tiêu là tạo không gian để đưa những người trung thành vào những vị trí công chức sự nghiệp”, cựu nhân viên được ông Trump bổ nhiệm nhưng đã từ chức có tên Ronald Sander nói với CNN.
Tầm nhìn về lòng trung thành của ông Trump đã có tác động sâu sắc đến những nhân viên sự nghiệp và một số người nói với CNN rằng họ có kế hoạch ở lại đến năm mới 2025 nhưng không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo sau đó.
“Tôi cho rằng mọi người đều có cảm giác sợ hãi chung”, một nhân viên Bộ Năng lượng nói với CNN.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump đã chế giễu các công chức và quân nhân. Nhiều người đã nghỉ việc; những người khác vẫn kiên trì.
Bây giờ, họ phải đối mặt với một nhiệm kỳ 4 năm nữa của Tổng thống Trump – một nhiệm kỳ mà theo lời của chính ông thì sẽ tệ hơn đối với lực lượng lao động chính phủ so với nhiệm kỳ đầu.
“Chúng tôi đang tập trung thảo luận với nhau về việc liệu chúng tôi có thể chịu đựng được vòng hai hay không”, một công chức tại Cơ quan Bảo vệ Môi trường cho biết.
Quyền sa thải nhờ Biểu F
Theo đánh giá của ông Max Stier, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Hội Quan hệ đối tác vì dịch vụ công (Partnership for Public Service), cuộc chấn chỉnh của ông Trump có thể là sự thay đổi lớn nhất đối với lực lượng lao động liên bang kể từ cuối những năm 1800, đưa chính phủ liên bang trở lại “hệ thống chiến lợi phẩm” của năm 1883 khi các đảng phái chính trị chiến thắng trao các công việc trong chính phủ cho những người ủng hộ họ. “Hệ thống chiến lợi phẩm” đã được thay thế bằng hệ thống dựa trên thành tích hiện tại, trong đó các viên chức sự nghiệp được phục vụ nhiều chính quyền, thực hiện công việc của họ độc lập với chính trị.
Một phát ngôn viên nhóm chuyển giao quyền lực của ông Trump đã không trả lời các câu hỏi của CNN về thời điểm có thể áp dụng Biểu F hoặc có bao nhiêu công chức có thể bị ảnh hưởng.
“Người dân Mỹ đã bầu lại Tổng thống Trump với tỷ lệ phiếu bầu áp đảo, trao cho ông nhiệm vụ thực hiện những lời hứa mà ông đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử”, phát ngôn viên chuyển giao quyền lực Karoline Leavitt cho biết trong một tuyên bố. “Ông ấy sẽ thực hiện.”
Việc sa thải hàng loạt có thể sẽ không xảy ra ngay trong ngày đầu tiên. Chính quyền Tổng thống mãn nhiệm Biden đã dựng lên các rào cản tạm thời tại Văn phòng Quản lý Nhân sự liên bang – là các quy tắc nhằm bảo vệ người lao động liên bang khỏi các vụ sa thải hàng loạt trả đũa.
Nhưng quy tắc của ông Biden chưa được Quốc hội ban hành và có thể dễ dàng bị đảo ngược.
Trong số hơn 2 triệu nhân viên liên bang làm việc tại Mỹ và ở nước ngoài, Biểu F có thể có tác động sâu sắc đến khu vực đô thị Quận Columbia (D.C) – Maryland -Virginia, nơi có gần 449.000 nhân viên liên bang sinh sống, theo báo cáo năm 2024. Riêng Quận Columbia có nhóm nhân viên liên bang lớn nhất so với bất kỳ tiểu bang hoặc vùng lãnh thổ nào, với hơn 162.000 người.
Biểu F cũng có thể tàn phá việc làm ở các tiểu bang đã bầu ông Trump, nơi có khoảng 967.000 nhân viên liên bang sinh sống.
Ngoài Biểu F, chính quyền mới dự kiến sẽ sử dụng một số chiến thuật khác để cắt giảm nhân viên liên bang, chẳng hạn như chuyển giao hàng loạt các giám đốc điều hành cấp cao và di dời các văn phòng. Ông Trump đã làm điều này trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, chuyển trụ sở Cục Quản lý Đất đai từ Washington, D.C., đến Grand Junction, Colorado - khiến 287 nhân viên phải từ chức hoặc nghỉ hưu. Trong một video vận động tranh cử năm 2023, ông Trump đã hứa sẽ di dời "tới 100.000 vị trí trong chính phủ" ra khỏi D.C.
Đã có những lời kêu gọi chính quyền Tổng thống Biden thực hiện các quy định sẽ khiến chính quyền ông Trump trong tương lai khó di dời các văn phòng ccơ quan hơn như một cách để cắt giảm nhân viên sự nghiệp, nhưng Văn phòng Quản lý Nhân sự Mỹ đã không hành động theo đề xuất này.
Một số nhân viên liên bang và các công đoàn của họ cũng đang thận trọng để mắt đến đề xuất của ông Trump về một ủy ban của chính phủ do tỷ phú Elon Musk đứng đầu, người đã thúc đẩy một lực lượng đặc nhiệm như vậy và hứa rằng có thể cắt giảm 2 nghìn tỷ USD chi tiêu của chính phủ.
Các cựu quan chức khác của ông Trump còn đề xuất cắt giảm toàn bộ các văn phòng liên bang bên cạnh việc sa thải các cá nhân.
"Nếu có những văn phòng hiện đang hoạt động không đóng góp có ý nghĩa cho các sứ mệnh của cơ quan" dưới thời Tổng thống Trump, "thì những văn phòng đó cần phải biến mất", Mandy Gunasekara, cựu chánh văn phòng EPA cho biết.
Chuẩn bị đối phó
Lúc này, các công đoàn đại diện cho nhân viên liên bang đang chuẩn bị cho cuộc chiến.
Chủ tịch toàn quốc của Liên đoàn Nhân viên Chính phủ Mỹ (công đoàn đại diện cho hơn 800.000 nhân viên liên bang) Everett Kelley cho biết, các nhân viên liên ban “nên được làm công việc của họ mà không bị can thiệp chính trị, không vi phạm lời thề hiến pháp, và không vi phạm pháp luật”.
Các nhân viên của EPA "lo ngại về những gì chính quyền ông Trump sẽ làm với công việc của họ", Joyce Howell, phó Chủ tịch điều hành của Hội đồng AFGE 238, đại diện cho cơ quan này cho biết.
Ban lãnh đạo công đoàn của EPA nói với CNN rằng các luật sư của họ đang soạn thảo các thách thức pháp lý chống lại Biểu F, nhưng một số chuyên gia cho biết chúng có thể không đủ để chống lại các vụ sa thải hàng loạt. Các nhóm vận động pháp lý như Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ và Dân chủ Tiến lên, từng đấu tranh chống lại chương trình nghị sự nhiệm kỳ đầu của ông Trump tại tòa án, cũng đang cân nhắc các cách thiết lập một cơ sở hạ tầng để kết nối các luật sư với các công chức bị nhắm mục tiêu bằng các chiến thuật phi pháp.
Công đoàn AFGE tại EPA gần đây đã hoàn tất một hợp đồng bao gồm các biện pháp bảo vệ tăng cường, bảo vệ sự nghiệp khoa học mà các nhân viên chuyên nghiệp sử dụng bảo vệ công việc của họ khỏi sự can thiệp của chính trị.