Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại cuộc gặp ở Vostochny Cosmodrome (Nga) ngày 12/4/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo tờ The Guardian, ngày 25/3, Tổng thống Putin cho biết nước này đã ký một thỏa thuận về việc triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ nước láng giềng Belarus. Nhà lãnh đạo Nga cho hay sẽ bắt đầu huấn luyện các phi công Belarus vào đầu tháng 4 để lái máy bay mang bom hạt nhân và sẽ hoàn thành xây dựng một cơ sở chứa vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus trước ngày 1/7 tới.
Tuy nhiên, các chuyên gia hạt nhân hoài nghi về các mốc thời gian đầy tham vọng như vậy. Họ chỉ ra rằng Nga đã xây dựng một cơ sở chứa vũ khí hạt nhân ở Kaliningrad trong ít nhất 7 năm và vẫn không rõ liệu những quả bom hạt nhân đã thực sự đến đó hay chưa.
Cho đến nay, không có hình ảnh vệ tinh nào có thể cho thấy có cơ sở tương tự đang được xây dựng ở Belarus.
Ông Hans Kristensen, Giám đốc dự án thông tin hạt nhân tại Liên đoàn Nhà khoa học Mỹ, nhận định: “Tôi đã xem xét một số căn cứ có thể được sử dụng và tôi không thấy điều gì cho thấy đang diễn ra quá trình xây dựng một địa điểm chứa hạt nhân. Nhưng cũng không thể loại trừ việc này”.
Tổng thống Putin cho rằng động thái triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Belarus không vi phạm các thỏa thuận không phổ biến vũ khí hạt nhân, đồng thời cho biết thêm Mỹ cũng đã triển khai vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ của các đồng minh châu Âu. Theo ông Putin, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko từ lâu đã nêu vấn đề triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus, nơi giáp biên giới với Ba Lan. Tổng thống Putin nói: “Chúng ta đã nhất trí với Tổng thống Lukashenko rằng chúng ta sẽ đặt vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus mà không vi phạm cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân”.
Nga sẽ không thực sự chuyển giao quyền kiểm soát vũ khí hạt nhân cho Belarus. Ông Putin cho biết Nga đã triển khai 10 máy bay có khả năng mang vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus. Ông cũng lưu ý Nga đã bàn giao cho Belarus tổ hợp tên lửa Iskander có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Tổng thống Putin và Tổng thống Lukashenko đã từng tỏ dấu hiệu cho thấy hai bên sẽ có một số loại thỏa thuận về căn cứ hạt nhân trong một thời gian. Hơn một năm trước, Tổng thống Belarus đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý nhằm thay đổi hiến pháp để cho phép các thỏa thuận kiểu này.
Xe quân sự chở tên lửa đạn đạo liên lục địa Yars trong lễ tổng duyệt duyệt binh trên Quảng trường Đỏ, Moskva, Nga. Ảnh: Reuters
Phản ứng về thông báo triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Belarus, một loạt quốc gia đã chỉ trích Nga.
Ngày 26/3, Thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh quốc gia Ukraine, ông Oleksiy Danilov, cảnh báo việc Nga lên kế hoạch bố trí vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Belarus sẽ gây bất ổn cho quốc gia Đông Âu này. Bộ Ngoại giao Ukraine đã yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tổ chức một cuộc họp khẩn về vấn đề liên quan, kêu gọi cộng đồng quốc tế thực hiện những biện pháp quyết đoán nhằm ngăn chặn Nga sử dụng vũ khí hạt nhân.
Cùng ngày, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã chỉ trích quyết định của Nga là nguy hiểm. Người phát ngôn của NATO - bà Oana Lungescu - cho biết: "NATO đang theo dõi chặt chẽ vấn đề này”. Cũng theo bà Oana Lungescu, NATO chưa nhận thấy thay đổi nào trong kho vũ khí hạt nhân của NATO để buộc khối này phải có những điều chỉnh tương xứng.
Tại Mỹ, Hội đồng An ninh Quốc gia cho biết sẽ theo sát các động thái mới của Nga. Điều phối viên về truyền thông chiến lược của Hội đồng An ninh Quốc gia, ông John Kirby cho biết Mỹ chưa nhận thấy dấu hiệu Nga chuyển vũ khí hạt nhân sang nước khác.
Về phần mình, ngày 27/3, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov khẳng định bất chấp những lời chỉ trích từ phương Tây, Nga sẽ không thay đổi kế hoạch do Tổng thống Putin tuyên bố. Trả lời họp báo thường kỳ, ông Peskov nêu rõ: "Một phản ứng như vậy tất nhiên không thể ảnh hưởng đến các kế hoạch của Nga".