Cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam 'chuyển mình' trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Thời điểm lịch sử mang đến cơ hội lớn cho nền kinh tế và doanh nghiệp

Phát biểu tại diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đang ở giai đoạn giao thoa các xu hướng phát triển, trong đó, nổi bật là xu hướng chuyển dịch của chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn đang có các hành động cụ thể để thay đổi cơ cấu chuỗi cung ứng, đổi mới hoạt động sản xuất kinh doanh, phù hợp với tình hình mới, thông qua việc ứng dụng các thành tựu vượt bậc của công nghệ số.

Việt Nam đang được nhiều quốc gia, tập đoàn, doanh nghiệp lớn trên toàn cầu lựa chọn là điểm đến đầu tư chiến lược. Đây chính là thời điểm lịch sử mang đến cơ hội lớn cho nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam trong việc tiếp nhận dòng vốn đầu tư, công nghệ, để trở thành mắt xích của chuỗi cung ứng đang bị thiếu hụt trên toàn cầu. Thời điểm này, nền kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều vị thế, quy mô, năng lực, để có thể nắm bắt cơ hội tạo cú bật mới cho tăng trưởng kinh tế.

“Nền kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm 2024 ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ của hoạt động xuất khẩu, với kim ngạch ước đạt gần 189 tỷ USD, tăng 13,8% so với cùng kỳ năm 2023. Đáng chú ý, một số mặt hàng trọng điểm ghi nhận kim ngạch xuất khẩu khởi sắc không chỉ xuất phát từ nhu cầu của thị trường, mà có sự dịch chuyển nhất định đơn hàng từ các quốc gia khác sang Việt Nam.

Tuy vậy, theo báo cáo của VCCI, trong khoảng 800.000 doanh nghiệp tư nhân trong nước đang hoạt động, doanh nghiệp lớn chiếm chưa đến 2%, còn lại là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Vấn đề chính với các doanh nghiệp nhỏ và vừa là thiếu kỹ năng quản lý, ít đổi mới công nghệ, khả năng tiếp cận tài chính hạn chế. Trong khi đó, việc kết nối kinh doanh giữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước mờ nhạt...”, Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng chia sẻ.

Thời gian qua, Chính phủ đã thực hiện nhiều cơ chế chính sách thúc đẩy phát triển các chuỗi cung ứng mà Việt Nam có thế mạnh; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo… Đặc biệt, Việt Nam đã ký kết 19 hiệp định thương mại tự do với các đối tác quan trọng hàng đầu trên thế giới, trong đó có 16 hiệp định thương mại tự do có hiệu lực thực thi, tạo cơ hội lớn để phát triển chuỗi cung ứng.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Thông tin, phân tích và dự báo kinh tế (Ban Kinh tế Trung ương) cho rằng, Việt Nam đang có vị thế đặc biệt và cơ hội lớn kết nối với dòng vốn từ các nước: Trung Quốc, Mỹ, Nhật, Hàn Quốc... Đây là cơ hội để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu đang rộng mở. Hiện nay, Chính phủ và các địa phương đang dồn vốn đầu tư công để nâng cấp kết cấu hạ tầng, cảng biển, đường cao tốc... mở ra tiềm năng phát triển của kinh tế Việt Nam trong trung và dài hạn.

Xu hướng tất yếu của việc xăng dầu sẽ giao dịch qua Sở Giao dịch hàng hóa?

Chia sẻ tại phiên thảo luận, ông Trịnh Quang Khanh, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho biết, kinh doanh xăng dầu những năm qua đã đáp ứng đủ nhu cầu của nhân dân, do đó cần tạo cơ chế cho ngành xăng dầu phát triển trước những biến động của kinh tế thế giới; đồng thời, để thị trường quyết định chi phí giá xăng dầu và bổ sung quy định cho các doanh nghiệp được giao dịch qua sàn giao dịch của Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam để bảo hiểm giá.

Còn ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam kiến nghị, Chính phủ cần khơi dậy tinh thần và niềm tin kinh doanh với các doanh nghiệp, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, trong đó có thách thức liên quan đến hoàn thuế VAT; có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong nước liên kết, hợp tác với doanh nghiệp FDI...

Theo báo cáo mới nhất của Ủy ban Giao dịch hàng hóa tương lai Mỹ (CFTC), tỷ trọng của nhóm sản xuất và kinh doanh xăng dầu chiếm khoảng 60% quy mô toàn thị trường dầu kỳ hạn. Báo tài chính Barron’s, các nhà sản xuất dầu của Mỹ thường sẽ bảo hiểm 40-50% sản lượng khai thác dự kiến cho ít nhất 12-15 tháng sau đó. Điều này giúp các doanh nghiệp luôn bảo đảm lợi nhuận trong nhiều kịch bản khác nhau của giá dầu và góp phần giúp thị trường xăng dầu tại Mỹ luôn được điều tiết ổn định và hiệu quả.

Tình hình thực tế hiện nay, giá dầu thế giới một lần nữa bật tăng trở lại khi căng thẳng tại khu vực Trung Đông đang có dấu hiệu leo thang. Theo số liệu từ Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), giá dầu biến động mạnh trong 5 tháng đầu năm khiến dầu thô WTI là mặt hàng có khối lượng giao dịch đứng thứ hai tại Việt Nam, chiếm 12,35% tổng khối lượng giao dịch. Đứng thứ tư là dầu WTI micro, chiếm 10,44% tổng khối lượng giao dịch.

Trước những diễn biến thực tế của thị trường quốc tế, từ tính tất yếu của xu hướng giao dịch trong tương nay, được biết, Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam đã kiến nghị bổ sung vào Dự thảo Nghị định mới của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03/9/2014 và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 83/2014/NĐ-CP (sau đây gọi tắt là “Dự thảo”) theo hướng thương nhân kinh doanh xăng dầu được quyền áp dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh thông qua Sở Giao dịch hàng hóa ở Việt Nam để bảo hiểm giá khi tham gia hoạt động kinh doanh xăng dầu.

Theo nội dung kiến nghị, việc sử dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh sẽ phòng ngừa rủi ro biến động giá xăng dầu trên thị trường quốc tế và thị trường trong nước. "Trên thế giới, việc sử dụng công cụ, nghiệp vụ phái sinh để bảo hiểm rủi ro cho giá hàng hóa đã diễn ra từ rất lâu và sôi động tại hầu hết các quốc gia phát triển. Sự kiện giá dầu biến động thời điểm đầu tháng 12/2021 là một trong số những minh chứng thực tế cho điều này. Thời điểm đó, nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn đã thực hiện nghiệp vụ bảo hiểm giá bằng các Hợp đồng kỳ hạn tiêu chuẩn, Hợp đồng quyền chọn ở vùng giá 65 - 70 USD/thùng, nhờ đó tiết kiệm được 40-50% chi phí giá vốn so với việc không thực hiện bảo hiểm giá. Điều này cho thấy phần lớn khối lượng giao dịch trên thị trường đến từ các doanh nghiệp thực hiện bảo hiểm giá khi chủ động ứng phó với các bất thường của thị trường thông qua các giao dịch phái sinh liên quan đến xăng dầu. Trong thời gian tới, giá xăng dầu thế giới được dự báo sẽ biến động bất ngờ theo cả hai chiều tăng và giảm do chịu tác động từ bất ổn địa chính trị gia tăng, tiềm ẩn nguy cơ gián đoạn nguồn cung xăng dầu. Điều này càng khiến cho công tác dự báo, kiểm soát giá và phòng vệ rủi ro về giá nhằm ổn định thị trường trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhiều chuyên gia đã và đang kêu gọi các thương nhân kinh doanh xăng dầu chủ động sử dụng các công cụ phái sinh. Diễn biến của thị trường đã khẳng định vai trò quan trọng của các công cụ, nghiệp vụ phái sinh trong phòng ngừa rủi ro biến động giá đối với mặt hàng xăng dầu. Chủ động bảo hiểm giá xăng dầu thông qua việc sử dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh giúp hạn chế những khó khăn, thua lỗ cho các thương nhân, góp phần bình ổn thị trường xăng dầu trước những biến động bất thường", đại diện MXV cho biết.

Cùng với đó, theo đại diện này, cần đảm bảo và duy trì vai trò của Cơ quan quản lý Nhà nước đối với ngành kinh doanh có điều kiện thông qua các công cụ thị trường.

Theo đó, trên cơ sở quy định của Luật Thương mại năm 2005, về các công cụ phái sinh được giao dịch trên Sở Giao dịch hàng hóa ở Việt Nam (bao gồm Hợp đồng kỳ hạn và Hợp đồng quyền chọn, quyền sử dụng công cụ, nghiệp vụ phái sinh của các thương nhân kinh doanh xăng dầu đã được luật hóa vào các văn bản dưới Luật; khẳng định quyền kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời duy trì sự quản lý, điều tiết thị trường của nhà nước đối với mặt hàng kinh doanh có điều kiện này.

"Với mục tiêu thực hiện cơ chế thị trường đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu, Nhà nước điều tiết hợp lý thông qua các công cụ thị trường (thuế, phí, các quỹ…), theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2007 của Bộ Chính trị khóa X về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050, Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, quyền áp dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh thông qua Sở Giao dịch hàng hóa nên được đưa vào Dự thảo bởi sự phù hợp với quan điểm xây dựng pháp luật. Đồng thời, dưới sự quản lý, điều tiết thị trường của cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt là Bộ Công Thương[5], việc chủ động lựa chọn sử dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh để bảo hiểm giá giúp hỗ trợ việc kinh doanh, mang lại hiệu quả và lợi ích kinh tế cao nhất cho các thương nhân kinh doanh xăng dầu. Việc Dự thảo kế thừa quy định của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP, ghi nhận quyền của thương nhân kinh doanh xăng dầu trong việc áp dụng các công cụ, nghiệp vụ phái sinh thông qua Sở Giao dịch hàng hóa ở Việt Nam để bảo hiểm giá có ý nghĩa hết sức quan trọng, vừa là cơ sở để các doanh nghiệp trong lĩnh vực này an tâm kinh doanh theo đúng quy định của pháp luật, vừa bảo đảm duy trì sự quản lý, điều tiết hợp lý, hiệu quả của Nhà nước thông qua các công cụ thị trường", đại diện MXV cho biết thêm.