Hoàn thiện hành lang pháp lý
Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Nguyễn Văn Bảy cho biết: Cùng với việc hoàn thiện khung pháp lý để tạo hành lang vững chắc và thuận lợi cho hoạt động bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ đảm bảo phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030; Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân... Đặc biệt, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường sở hữu trí tuệ trong thời gian tới. Dự kiến tại kỳ họp thứ 10, Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ sẽ được thảo luận và thông qua.
Luật Sở hữu trí tuệ được ban hành lần đầu tiên vào năm 2005 và được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2009, 2019 và 2022. Về cơ bản, các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ hiện hành đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ đối với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, Luật Sở hữu trí tuệ sau thời gian triển khai trong thực tiễn vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: Chưa có những quy định cụ thể về các biện pháp để thúc đẩy và tạo thuận lợi cho việc khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ trong khi năng lực khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ của các tổ chức, cá nhân Việt Nam còn hạn chế; chưa có quy định rõ ràng về thương mại hóa sáng chế, cấp phép, đánh giá, định giá, thế chấp bằng quyền sở hữu trí tuệ cũng như chưa thúc đẩy được thị trường về quyền sở hữu trí tuệ.
Bên cạnh đó, các quy định về thủ tục cấp quyền sở hữu trí tuệ còn phức tạp, thời gian thực hiện kéo dài, chưa đáp ứng được yêu cầu về đơn giản hóa, cắt giảm thời gian thực hiện thủ tục hành chính về sở hữu trí tuệ. Đặc biệt, quy định về bảo vệ quyền còn chưa đủ mạnh, thiếu tính răn đe, nguồn lực hỗ trợ công tác thực thi, trong đó công tác giám định còn hạn chế; đội ngũ nhân lực trong cơ quan thực thi sở hữu trí tuệ thiếu chuyên môn kỹ thuật; thiếu cơ chế hỗ trợ tích cực doanh nghiệp trong việc thực hiện các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; phạm vi bảo hộ sở hữu công nghiệp còn hẹp, chưa xử lý được các vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như vấn đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản số, thiết kế giao diện người dùng...
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ còn góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường sở hữu trí tuệ, đặc biệt, đối với một số lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng, lợi thế. Đồng thời, giải quyết khoảng trống pháp lý trước xu thế phát triển mới như tài sản trí tuệ trong môi trường số, xu thế công nghệ mới, tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động xác lập, khai thác quyền sở hữu trí tuệ phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chủ trương phát triển kinh tế - xã hội, trong đó xác định việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là công cụ để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ hướng tới thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường sở hữu trí tuệ đáp ứng nhu cầu khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, uy tín của sản phẩm quốc gia và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Đồng thời, tạo động lực để phát huy tối đa tiềm năng, trí tuệ Việt Nam, tạo môi trường thuận lợi cho việc nhanh chóng tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến của thế giới; phục vụ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong tình hình mới.
Tập trung vào chính sách, thúc đẩy đổi mới sáng tạo
Ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ nhấn mạnh: Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ tập trung vào 5 nhóm nội dung chính sách gồm: Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo; Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ; nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; Bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ sở hữu trí tuệ trong quá trình hội nhập; cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ sở hữu trí tuệ trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.
Đối với chính sách "Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ” dự án đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định về thủ tục kiểm soát an ninh sáng chế và sáng chế mật trước khi đăng ký ra nước ngoài. Bên cạnh đó, sửa đổi, hoàn thiện các quy định liên quan đến xác lập quyền sở hữu công nghiệp theo hướng để Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định cụ thể về cơ quan/tổ chức tiếp nhận đơn, điều kiện tiếp nhận đơn đăng ký sở hữu công nghiệp, trình tự thủ tục thẩm định nội dung, cấp hoặc từ chối cấp văn bằng bảo hộ để phù hợp với mục tiêu về việc đơn giản hóa thủ tục hành chính. Dự án Luật cũng sửa đổi, hoàn thiện quy định về đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan, về quy trình quản lý, thẩm định và công bố liên quan đến Bằng bảo hộ giống cây trồng nhằm nâng cao hiệu quả cung cấp và sử dụng dịch vụ công trực tuyến, đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ cũng đề xuất bổ sung mới các nội dung: Đẩy mạnh chuyển đổi số trong thực hiện các thủ tục hành chính, ưu tiên phát triển nguồn lực, đầu tư cho cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, các nền tảng số phục vụ nghiệp vụ sở hữu trí tuệ, cơ sở dữ liệu chuyên ngành sở hữu trí tuệ, công cụ, trang thiết bị, tạo cơ chế thuận lợi cho cơ quan trực tiếp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ để giải quyết các khó khăn vướng mắc hiện nay, đồng thời bảo đảm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ…
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ bổ sung quy định làm rõ trách nhiệm của người nộp đơn về các thông tin khai trong đơn để chuyển sang cơ chế hậu kiểm và thu hồi quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong một số trường hợp có bằng chứng về việc thông tin không trung thực. Bên cạnh đó, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ cũng đề xuất chuyển các quy định chi tiết về thủ tục xử lý đơn đăng ký từ Luật xuống Thông tư nhằm bảo đảm tính ổn định của Luật và tạo thuận lợi cho việc rà soát, sửa đổi các quy định về đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ theo hướng ngày càng đơn giản hơn.
Đặc biệt, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi, bổ sung quy định về đơn đăng ký sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp nộp tại Việt Nam lấy làm cơ sở hưởng quyền ưu tiên khi đi đăng ký ra nước ngoài từ ngày được tiếp nhận để tạo thuận lợi cho việc đăng ký quyền tại nước ngoài. Đồng thời, bổ sung quy định về chính sách phát triển hệ sinh thái sở hữu trí tuệ đồng bộ và hiệu quả, trong đó ưu tiên thúc đẩy hình thành và nâng cao năng lực cho cơ quan xác lập quyền; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, ưu đãi cho các tổ chức trung gian, tổ chức bổ trợ cho phát triển, khai thác, sử dụng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; nâng cao năng lực tạo ra và khai thác cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, lĩnh vực công nghệ chiến lược; ưu tiên phát triển tổ chức ứng dụng đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ để sản xuất máy móc, thiết bị là công cụ sản xuất…