Xác cá voi răng thuổng được cẩu mang đi khỏi bãi biển New Zealand. Ảnh: gingerapple
Ngày 2/12, các nhà khoa học và văn hóa từ nhiều nơi trên thế giới bắt đầu tiến hành giải mã loài cá quý hiếm này. Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học và chuyên gia văn hóa tiến hành giải phẫu một mẫu vật gần như hoàn hảo của loài này, đánh dấu bước ngoặt trong việc giải mã những bí ẩn kéo dài hàng thập kỷ.
Hành trình tìm hiểu loài cá voi bí ẩn
Chỉ có bảy mẫu vật cá voi răng thuổng từng được ghi nhận, và chưa bao giờ có ai nhìn thấy chúng còn sống ngoài tự nhiên. Vào tháng 7/2024, xác một con cá voi dài khoảng 5 m dạt vào bờ biển New Zealand. Xác cá voi được bảo quản đông lạnh trước khi được đưa đến trung tâm nghiên cứu gần thành phố Dunedin để giải phẫu.
“Đây thực sự là một cơ hội phi thường”, ông Anton van Helden, cố vấn cao cấp về khoa học biển của cơ quan bảo tồn New Zealand, chia sẻ với sự phấn khích. Ông là người đặt tên cho loài cá voi này sau hơn 35 năm nghiên cứu các loài cá voi có mỏ.
Hiện tại, các nhà khoa học hầu như không biết gì về loài cá voi này. Không rõ chúng sống ở đâu, ăn gì, cách chúng phát âm thanh hoặc cơ chế hoạt động của hệ tiêu hóa.
Ông van Helden hào hứng nói tiếp: “Chúng tôi có thể phát hiện ra những ký sinh trùng hoàn toàn mới trong cơ thể loài cá voi này. Ai biết được chúng tôi sẽ tìm thấy gì”.
Hợp tác văn hóa và tôn trọng truyền thống Māori
Quá trình nghiên cứu lần này không chỉ mang tính khoa học mà còn được thực hiện với sự hợp tác chặt chẽ cùng cộng đồng người Māori, dân tộc bản địa của New Zealand. Theo tín ngưỡng của Māori, cá voi là một "taonga", báu vật quý giá, được coi như món quà từ Tangaroa, vị thần biển cả.
Ông Tumai Cassidy, đại diện của người dân địa phương cho biết: “Đối với chúng tôi, cá voi là món quà thiêng liêng. Chúng tôi phải trân trọng và tôn vinh món quà này”.
Trước khi bắt đầu, các nhà khoa học và đại diện Māori đã cùng đọc karakia, lời cầu nguyện truyền thống. Các thành viên bộ tộc cũng sẽ giữ lại xương hàm và răng cá voi để làm di sản văn hóa, trong khi các bộ xương còn lại sẽ được trưng bày tại bảo tàng. Công nghệ in 3D sẽ được sử dụng để sao chép các bộ phận quan trọng sau khi quét CT phần đầu cá voi.
Ý nghĩa khoa học và bức tranh đại dương sâu thẳm
Loài cá voi răng thuổng được cho là sinh sống ở vùng Nam Thái Bình Dương, nơi có những rãnh đại dương sâu nhất thế giới. Các loài cá voi có mỏ thường là những thợ lặn sâu bậc thầy để kiếm ăn, và có thể vì lý do này mà chúng hiếm khi xuất hiện trên mặt nước, làm tăng thêm sự bí ẩn.
Lần nghiên cứu này cũng thu hút sự tham gia của các nhà khoa học quốc tế, như Joy Reidenberg, một nhà giải phẫu so sánh từ Trường Y khoa Icahn tại New York (Mỹ). Bà nhận định: “Chúng tôi không chỉ quan tâm đến cách chúng chết, mà còn muốn biết chúng đã sống như thế nào. Những phát hiện này có thể giúp chúng ta hiểu thêm và áp dụng cho con người”.
Hành trình khoa học và khám phá tương lai
Kể từ khi xương cá voi răng thuổng lần đầu được tìm thấy vào năm 1872 tại Đảo Pitt, New Zealand, loài này đã thách thức sự hiểu biết của nhân loại. Năm 2002, công nghệ giải trình tự ADN xác nhận đây là một loài riêng biệt, nhưng mãi đến năm 2010, hai mẫu vật nguyên vẹn mới được phát hiện.
Ngày nay, với mẫu vật thứ bảy, các nhà khoa học New Zealand hy vọng sẽ mở ra cánh cửa dẫn đến những khám phá chưa từng có về loài cá voi hiếm nhất thế giới và cả về các bí mật của đại dương.
Ông Cassidy cho biết đang xây dựng một bức tranh toàn diện hơn về loài vật này để từ đó hiểu rõ hơn cách loài cá voi quý hiếm này tương tác với đại dương, môi trường sống quan trọng nhất của Trái đất.