Chuyển đổi số mở vận hội mới cho doanh nghiệp Việt vươn tầm toàn cầu

Với nỗ lực tháo gỡ các rào cản về cơ chế, chính sách và thúc đẩy liên kết vùng mang tính chiến lược, Việt Nam đang khơi thông dòng chảy khoa học công nghệ, tạo “bệ phóng” cho doanh nghiệp công nghệ số phát triển bền vững, hiện thực hóa mục tiêu “Make in Vietnam”.

Khơi thông nguồn lực từ tư duy “cởi trói” cơ chế

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình dựa trên tri thức, Việt Nam đã xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt để vượt qua bẫy thu nhập trung bình. Sự ra đời Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị cùng việc thực thi Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 được đánh giá là bước đi quan trọng, góp phần tháo gỡ những vướng mắc kéo dài về cơ chế, thủ tục trong hoạt động nghiên cứu và phát triển.

Thực tế cho thấy, dòng chảy khoa học công nghệ hiện nay không còn bó hẹp trong các viện nghiên cứu mà đang lan tỏa mạnh mẽ sang khu vực doanh nghiệp. Một trong những thay đổi đáng chú ý là tư duy quản lý, chuyển từ cách tiếp cận kiểm soát sang kiến tạo, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học. Các cơ chế nghiệm thu kết quả nghiên cứu được điều chỉnh theo hướng coi trọng tính mới và khả năng ứng dụng thực tiễn, thay vì đặt nặng các thủ tục hành chính. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động hơn khi đầu tư cho hoạt động R&D, vốn được xem là nền tảng của tăng trưởng dài hạn.

Tại nhiều diễn đàn kinh tế gần đây, thông điệp “Làm thật là yêu nước” được nhấn mạnh như một định hướng hành động. Theo đó, doanh nghiệp công nghệ số không chỉ dừng lại ở vai trò gia công mà đang từng bước tham gia giải quyết các bài toán lớn của quốc gia như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và phát triển hạ tầng số.

Là đầu tàu kinh tế của cả nước, TP Hồ Chí Minh đang đi đầu trong việc hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của khu vực. Với Kế hoạch số 177/KH-UBND về phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo giai đoạn 2026 - 2030, Thành phố đặt mục tiêu lọt vào Top 100 hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo toàn cầu vào năm 2030.

Ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đổi mới sáng tạo không chỉ nằm trong các viện nghiên cứu mà phải len vào từng doanh nghiệp, từng cộng đồng và từng cá nhân. Mỗi doanh nhân, mỗi startup, mỗi nhà khoa học đổi mới một phần trong cách nghĩ, cách làm sẽ tạo thành dòng chảy sáng tạo không ngừng”.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, TP Hồ Chí Minh dự kiến phát triển 5.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và hình thành ít nhất một trung tâm đổi mới sáng tạo tầm quốc tế. Đáng chú ý, thông qua Nghị quyết số 98/2023/QH15 và Nghị quyết 98 sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua, Thành phố đã triển khai các cơ chế thử nghiệm (sandbox) đối với những lĩnh vực mới như máy bay không người lái, xe tự hành và trí tuệ nhân tạo. Đây được xem là “phòng thí nghiệm chính sách”, tạo điều kiện để doanh nghiệp thử nghiệm, điều chỉnh và hoàn thiện sản phẩm trước khi mở rộng ra thị trường quốc tế.

Gỡ “điểm nghẽn” pháp lý để hiện thực hóa chiến lược bán dẫn

Trong chuỗi giá trị công nghệ số, công nghiệp bán dẫn được xác định là lĩnh vực then chốt, giữ vai trò nền tảng cho sự phát triển của nền kinh tế số. Việt Nam hiện có lợi thế nhất định về thiết kế với khoảng 7.000 kỹ sư, song vẫn thiếu những mắt xích quan trọng để hình thành một ngành công nghiệp bán dẫn hoàn chỉnh.

Tại hội thảo về chính sách bán dẫn vừa qua, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương thẳng thắn cho biết: “Việt Nam hiện chưa có nhà máy sản xuất bán dẫn quy mô công nghiệp. Các phòng thí nghiệm dù đã nỗ lực nhưng chưa tiếp cận được công nghệ cao nhất của thế giới. Chúng ta thiết kế được chip, nhưng việc chế tạo hoàn toàn phụ thuộc vào nhà máy nước ngoài”.

Để tháo gỡ nút thắt này, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương đề xuất thành lập Trung tâm quốc gia hỗ trợ sản xuất thử chip bán dẫn theo mô hình MPW. Theo đánh giá, đây là giải pháp quan trọng nhằm giảm chi phí, rút ngắn thời gian sản xuất thử nghiệm cho doanh nghiệp trong nước, đồng thời tạo tiền đề để tiến tới đầu tư nhà máy chế tạo chip (Fab) trong tương lai.

Cùng với hạ tầng, vấn đề nhân lực tiếp tục là thách thức lớn. Ông Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận trung ương lưu ý: “Công nghiệp bán dẫn là hạ tầng chiến lược quốc gia, liên quan trực tiếp đến an ninh và năng lực tự chủ. Vốn và hạ tầng có thể đầu tư nhanh, nhưng làm chủ công nghệ lõi cần quá trình đào tạo bài bản. Tỷ lệ nhân sự kỹ thuật trong ngành bán dẫn của ta hiện mới đạt 0,4%, thấp hơn nhiều so với mức 3% của thế giới”.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đang thúc đẩy mô hình liên kết vùng trong phát triển công nghệ số. Sau hợp nhất, TP Hồ Chí Minh được định hướng giữ vai trò trung tâm nghiên cứu và thiết kế vi mạch; Bình Dương là đầu mối sản xuất với lợi thế về quỹ đất và hạ tầng công nghiệp; Bà Rịa - Vũng Tàu đảm nhiệm vai trò logistics với hệ thống cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải.

Sự liên kết này hình thành chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu, sản xuất đến xuất khẩu, giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh. Cùng với đó, việc Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số với các ưu đãi tương đương “siêu dự án” đối với các khoản đầu tư từ 6.000 tỷ đồng vào lĩnh vực bán dẫn đang tạo sức hút đáng kể đối với các tập đoàn công nghệ lớn.

Cơ hội cho doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam được đánh giá là đang mở rộng hơn bao giờ hết. Khi các “điểm nghẽn” về pháp lý từng bước được tháo gỡ, cùng với sự chủ động của các địa phương và đội ngũ trí thức, doanh nghiệp trong nước có thêm điều kiện để làm chủ công nghệ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đây cũng là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu “Make in Vietnam” và từng bước khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ số thế giới.