Tranh cãi quanh nghiên cứu về ADN của Hitler

Theo trang historyextra.com, một nhóm chuyên gia quốc tế đã tiến hành các thử nghiệm khoa học tỉ mỉ, bác bỏ tin đồn Hitler có tổ tiên Do Thái và xác định hắn ta mắc một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến sự phát triển cơ quan sinh dục. Tất cả chỉ dựa trên một mảnh vải dính máu cũ.

Mặc dù nhiều tiêu đề giật gân nhấn mạnh việc Hitler có dương vật nhỏ bất thường hay chỉ có một tinh hoàn, nhưng điều quan trọng hơn là kết quả cho thấy ADN của hắn ta có điểm số rất cao, thuộc nhóm 1% cao nhất, về xu hướng mắc tự kỷ, tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực.

Điều này có nghĩa Hitler thực sự mắc các rối loạn thần kinh này không? Các chuyên gia khẳng định hoàn toàn không, vì đây không phải chẩn đoán mà chỉ là chỉ dấu về xu hướng tiềm ẩn.

Tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn gây ra những tranh luận về đạo đức và khả năng kỳ thị, đặt ra câu hỏi: liệu có nên nghiên cứu ADN của Hitler hay không?

Giáo sư Turi King chia sẻ ngay những phút đầu của bộ phim tài liệu “Hitler's ADN: Blueprint of a Dictator” (AND của Hitler: Sơ đồ gien của kẻ độc tài) trên kênh Channel 4 của BBC: “Tôi đã phải đau đầu cân nhắc về việc này”.

Chuyên gia về gien này cho biết khi được mời tham gia dự án vài năm trước, bà nhận thức rõ hậu quả tiềm tàng của việc nghiên cứu ADN một nhân vật như Hitler. Bà nói: “Tôi không muốn biến nó thành câu chuyện giật gân”.

Nhưng theo bà, sẽ có ai đó sớm nghiên cứu về vấn đề này và dưới sự giám sát của bà, mọi thứ có thể được tiến hành một cách nghiêm túc, có cảnh báo và biện pháp bảo vệ đầy đủ.

Giáo sư King không xa lạ với những dự án nhạy cảm và nổi tiếng. Bà từng dẫn đầu cuộc điều tra di truyền xác định danh tính bộ xương Vua Richard III, được phát hiện chôn dưới bãi đậu xe ở Leicester năm 2012.

Mảnh vải dính máu Hitler, nay đã 80 năm tuổi, được cắt từ ghế sofa trong boongke dưới lòng đất nơi Hitler tự sát khi quân Đồng minh tiến vào Berlin cuối Chiến tranh Thế giới thứ 2.

Khi kiểm tra boongke, Trung tá Roswell P. Rosengren thuộc quân đội Mỹ đã nhận ra cơ hội có một chiến lợi phẩm chiến tranh độc đáo và bỏ túi mảnh vải. Hiện mảnh vải này được đóng khung và trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Gettysburg ở Mỹ.

Các nhà khoa học tự tin đây là máu thật của Hitler, vì họ đối chiếu nhiễm sắc thể Y với mẫu ADN từ một người họ hàng nam đã được thu thập trước đó một thập kỷ. Kết quả khớp hoàn hảo.

Kết quả nghiên cứu ADN của Hitler đang được đánh giá đồng cấp và thực sự đáng chú ý. Đây là lần đầu tiên ADN của Hitler được xác định và trong bốn năm, các nhà khoa học đã giải trình tự để hiểu bộ gien của một trong những bạo chúa khủng khiếp nhất thế giới.

Các chuyên gia khẳng định Hitler không có tổ tiên Do Thái như tin đồn lan truyền từ những năm 1920.

Một phát hiện quan trọng khác là Hitler mắc hội chứng Kallmann, một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến tuổi dậy thì và sự phát triển cơ quan sinh dục, có thể dẫn đến dương vật bé bất thường và tinh hoàn không xuống bìu. Những điều này từ lâu đã là tin đồn về Hitler.

Theo lịch sử gia Alex Kay, giảng viên Đại học Potsdam, người tham gia phim tài liệu của BBC, hội chứng Kallmann cũng ảnh hưởng đến ham muốn tình dục. Ông giải thích: “Nghiên cứu cho thấy nhiều về đời sống riêng tư của Hitler, hay chính xác hơn là hắn không có đời sống riêng tư”.

Các sử gia từ lâu thắc mắc tại sao Hitler lại dồn tất cả tâm lực cho chính trị, gần như loại trừ mọi đời sống riêng tư, và phát hiện này có thể giúp giải thích điều đó.

Theo các chuyên gia, những kết quả kiểu này vừa thu hút vừa hữu ích. Như Giáo sư King nói: “Đó là sự kết hợp giữa lịch sử và di truyền học”.

Phức tạp và gây tranh cãi hơn là kết quả gợi ý Hitler có thể mắc một hoặc nhiều rối loạn thần kinh hay tâm lý.

Xem xét bộ gien và so sánh với điểm số đa gien, các nhà khoa học nhận thấy Hitler có xu hướng cao mắc tự kỷ, rối loạn tăng động giảm chú ý, tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực.

Điểm số đa gien phân tích ADN để ước lượng khả năng phát triển một bệnh nào đó. Điểm này có ích khi đánh giá xu hướng mắc các bệnh như bệnh tim hay ung thư phổ biến, nhưng khi áp dụng cho cá nhân, độ chính xác giảm do so sánh với mẫu dân số lớn.

Trong phim tài liệu trên, các chuyên gia nhiều lần nhấn mạnh rằng phân tích ADN không phải chẩn đoán mà chỉ là chỉ dấu xu hướng, không có nghĩa Hitler mắc các rối loạn này.

Tuy nhiên, một số nhà di truyền học cảnh báo kết quả có thể bị đơn giản hóa quá mức. Giáo sư Denise Syndercombe Court tại Đại học King’s College London nhận xét: Họ đã đi quá xa trong giả định. Bà nói: “Về nhân cách hay hành vi, tôi nghĩ điều đó gần như vô dụng”. Bà là người cũng từng thử nghiệm mẫu máu này năm 2018.

Bà nhấn mạnh không nên dự đoán ai đó mắc bệnh dựa trên ADN, vì “độ thấm chưa đầy đủ”, tức là không phải gien nào cũng biểu hiện ra.

Tiến sĩ Sundhya Raman cũng giải thích: “Chỉ vì gien có trong ADN, không có nghĩa nó sẽ biểu hiện”.

Giáo sư Simon Baron-Cohen, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tự kỷ Cambridge, nói: “Từ sinh học đến hành vi là một khoản cách lớn. Nhìn vào kết quả di truyền kiểu này có thể gây kỳ thị. Mọi người sẽ nghĩ: 'Liệu chẩn đoán của tôi có liên quan đến một kẻ đã làm những việc khủng khiếp không?'”.

Hội Tự kỷ Quốc gia Anh gọi các phát hiện trên là “chiêu trò rẻ tiền”. Ông Tim Nicholls, Phó giám đốc nghiên cứu, nhấn mạnh: “Điều đáng phẫn nộ hơn cả khoa học kém chất lượng là bộ phim tài liệu hoàn toàn thờ ơ với cảm xúc của người tự kỷ”.

Về các lo ngại này, công ty sản xuất bộ phim tài liệu Blink Films nhấn mạnh trong tuyên bố: Bộ phim nhấn mạnh rằng các chuyên gia như Giáo sư Baron-Cohen giải thích rằng hành vi của một người là kết quả của nhiều yếu tố, không chỉ di truyền mà còn, quan trọng không kém, là môi trường xung quanh, từ tuổi thơ và trải nghiệm sống, cách họ được nuôi dưỡng, khả năng tiếp cận giáo dục và các nguồn lực, đến các yếu tố văn hóa xung quanh họ. Chương trình nhấn mạnh rằng những phát hiện di truyền được hé lộ trong phim giúp làm sáng tỏ về Hitler, nhưng chúng không nói rằng hắn ta bị sinh học định sẵn phải hành xử theo một cách nhất định.

Ông Weber cho rằng phân tích ADN trên vừa thú vị vừa đáng lo. Ông nói: “Thú vị vì xác nhận nhiều điều tôi nghi ngờ về Hitler… nhưng lo rằng mọi người sẽ chú ý quá nhiều vào di truyền, tìm gien xấu xa”. Ông cũng lo cách công chúng tiếp nhận, đặc biệt với người tự kỷ và các hội chứng được nhắc đến.

Giáo sư King cho rằng làm chương trình khoa học cho công chúng có nhiều khó khăn. Ông nói: “Đây là truyền hình và đôi khi bị đơn giản hóa”.

Trong khi đó, kênh Channel 4 bảo vệ bộ phim tài liệu, nói ADN được ví như “bản thiết kế của sự sống” và nhiệm vụ là đưa khoa học phức tạp đến khán giả đại chúng.

Vấn đề đạo đức cũng được đặt ra: liệu có nên nghiên cứu ADN của Hitler khi không có sự cho phép của hắn hoặc hậu duệ trực tiếp? Hắn chịu trách nhiệm cho tội ác khủng khiếp, vậy quyền riêng tư có còn?

Giáo sư King nói: “Đây là Hitler, không phải nhân vật huyền bí mà ai cũng phải tránh nghiên cứu ADN. Ai đưa ra quyết định đó?”

Sử gia Subhadra Das đồng ý: “Đây là việc các nhà khoa học làm. Có hàng trăm người đã chết từ lâu được lấy ADN. Vấn đề là cách chúng ta giải thích kết quả”.

Sử gia Kay nói không lo về vấn đề đạo đức miễn là dữ kiện được kiểm tra kỹ. Ông nói: “Hitler đã chết 80 năm. Hắn không có con, đã gây ra những nỗi đau khủng khiếp và chúng ta phải cân nhắc điều đó với thách thức đạo đức trong việc phân tích ADN của hắn”.

Một số phòng thí nghiệm châu Âu từ chối dự án này và cuối cùng một cơ sở ở Mỹ đã thực hiện xét nghiệm. Nghiên cứu được đánh giá đạo đức chuẩn ở hai quốc gia.

Các nhà làm phim tài liệu nói với BBC rằng nghiên cứu này đã trải qua quy trình đánh giá đạo đức chuẩn cho công trình học thuật, bao gồm các đánh giá được thực hiện ở hai quốc gia. Giáo sư Weber nói: “Chúng ta nên làm mọi cách để hiểu chủ nghĩa cực đoan trong quá khứ”.

Trong khi đó, Tiến sĩ Kay nhấn mạnh: “Những chủ đề này đã tồn tại, người ta đã đoán xem Hitler có rối loạn gì hàng thập kỷ rồi”.

Nhưng, một số sử gia phản đối, như bà Iva Vukusic tại Đại học Utrecht. Bà nói ADN không thể trả lời tại sao Hitler hành động như vậy. Tiến sĩ Vukusic nói rằng bà hiểu tại sao mọi người lại quan tâm, nhưng nhấn mạnh: “Bất kỳ câu trả lời nào chúng ta tìm kiếm cũng không thể có được qua xét nghiệm ADN”.

Theo bà Anne van Mourik, sử gia tại Sciences Po và Viện NIOD, mặc dù nghiên cứu này thú vị, nhưng cũng có nguy cơ che mờ những bài học thực sự của lịch sử. Bài học đó là những con người bình thường trong một số bối cảnh có thể thực hiện, xúi giục hoặc chấp nhận các hành vi bạo lực kinh hoàng. Bà nhấn mạnh: “Việc tập trung vào việc Hitler có dương vật cực nhỏ hay không không giúp chúng ta hiểu cách mà bạo lực quy mô lớn hay diệt chủng xảy ra và vì sao lại xảy ra”.

Khi nghiên cứu đã hoàn tất và đang được phản biện học thuật, toàn bộ kết quả sẽ được công bố vào một thời điểm nào đó trong tương lai.

Giáo sư Weber cho rằng các kết quả này cần được sử dụng một cách cực kỳ thận trọng và tỉnh táo, nhưng ông hy vọng chúng sẽ có ích theo một cách nào đó. Ông nói: “Điều thú vị của kết quả nghiên cứu là có thể sau 5, 150 hoặc 500 năm nữa. Nghiên cứu này được lưu giữ cho hậu thế và tôi tin rằng những người thông minh sẽ biết cách sử dụng trong tương lai”.

Tiến sĩ Kay nói rằng mọi người phải theo khoa học và làm rõ những gì chúng ta biết và chưa biết. Điều này bao gồm cả giới truyền thông và cách họ đưa tin. Ông nói: “Bất cứ ai xem bộ phim tài liệu này đều có trách nhiệm viết lại chính xác, để đảm bảo họ không góp phần gây kỳ thị. Một bộ phim tài liệu như thế này không tồn tại mà tách biệt với bối cảnh”.