Cuộc điều tra phơi bày góc tối 30 năm trước
Một người dân Sarajevo cùng con nhỏ bỏ chạy khỏi làn đạn của lính bắn tỉa vào tháng 12/1994. Ảnh: DPA
Văn phòng công tố Italy đã mở cuộc điều tra về cáo buộc cho rằng một số người Italy từng tới Sarajevo vào cuối tuần để tham gia các “chuyến đi săn” nhắm vào người dân thường – trong thời gian quân đội vây hãm thành phố giai đoạn 1992–1996.
Cuộc điều tra do công tố viên Alessandro Gobbis đứng đầu, được khởi động sau khi nhà báo Ezio Gavazzeni phối hợp với luật sư Nicola Brigida và cựu thẩm phán Guido Salvini, đệ đơn kiện về "vụ giết người tàn bạo và động cơ đê hèn" đối với các nhóm công dân Italy bị cáo buộc đến Sarajevo để tham gia các “chuyến săn”.
Hãng thông tấn Italy ANSA đưa tin, cựu thị trưởng Sarajevo Benjamina Karic cũng đã gửi hồ sơ vụ án tới Văn phòng Công tố Milan về những "người nước ngoài giàu có tham gia vào các hoạt động vô nhân đạo".
Theo truyền thông Italy, các nhà điều tra hy vọng sẽ truy tìm được những cá nhân đã tham gia vào hoạt động nhẫn tâm này, ngoài 5 nghi phạm đã được xác định.
Nhà báo Gavazzeni đã chuyển giao tất cả bằng chứng ông thu thập được cho các công tố viên, đồng thời chia sẻ với hãng tin La Repubblica ngày 11/11 rằng vụ kiện của ông "vạch trần một bộ phận xã hội đang che giấu sự thật".
"Bởi chúng ta đang nói về những nhân vật giàu có, danh tiếng, doanh nhân, những người đã trả tiền để có thể giết hại người dân thường không có khả năng tự vệ trong cuộc bao vây Sarajevo", ông bổ sung.
Cơ chế của các cuộc săn người
Những người phụ nữ tháo chạy khi thấy bóng dáng các tay súng ở Sarajevo năm 1992. Ảnh: Getty Images
Trong giai đoạn từ năm 1992 - 1996, công dân Italy và những người khác, chủ yếu là người đam mê súng, thường tụ tập tại Trieste, Tây Bắc đất nước hình chiếc ủng, vào các ngày thứ Sáu để chuẩn bị cho cuối tuần "săn bắn". Hiện vẫn chưa rõ ai đã sắp xếp các chuyến đi cho những nhóm người này.
Sau đó, những người tham gia lên máy bay đến những ngọn đồi xung quanh Sarajevo, nơi họ trả tiền cho lực lượng trung thành với Tổng thống Serbia khi đó Radovan Karadzic để có thể nổ súng nhằm vào người dân địa phương. Vào năm 2016, Tòa án Hình sự Quốc tế về Nam Tư cũ ở La Haye đã kết án ông Radovan Karadzic về tội diệt chủng và tội ác chống lại loài người. Sau đó, ông nhận bản án tù chung thân sau khi kháng cáo vào năm 2019.
Theo tờ La Repubblica, những "khách du lịch" này đã chi khoản tiền tương đương 100.000 euro (hơn 3 tỷ đồng) ngày nay để tham gia chuyến đi tới Sarajevo bắn giết người. Ông Gavazzeni tiết lộ chi tiết máu lạnh rằng những người tham gia sẽ được cung cấp bảng giá cho loại hình giết chóc, với trẻ em có giá cao nhất, sau đó là đàn ông, phụ nữ và người già. “Người tham gia rời Trieste để đi săn lùng. Sau đó, hắn trở về và tiếp tục cuộc sống như thường lệ, được kính trọng trong mắt mọi người”, ông Gavazzeni phẫn nộ.
Hồ sơ dài 17 trang của ông Gavazzeni bao gồm lời khai của Edin Subasic, một sĩ quan tình báo quân đội Bosnia, người tuyên bố rằng ông và một số đồng nghiệp đã thông báo cho cơ quan tình báo quân sự Italy (Sismi) về những công dân nước này sẽ bay từ Trieste đến Sarajevo để tham gia “cuộc đi săn người” vào đầu năm 1994. Subasic kể lại rằng Sismi đã phản hồi khẳng định "chặn đứng" các chuyến đi này vài tháng sau đó.
Báo cáo của Sismi xác nhận họ đã phát hiện ra các điểm khởi hành ở Trieste và ngăn chặn hoạt động này. Một nhân chứng khác đã cung cấp cho ông Gavazzeni thông tin chi tiết về ba người đàn ông từng tham gia “cuộc đi săn người” và hiện đang bị điều tra. Họ sống tại Turin, Milan và Trieste. Theo một báo cáo của Sismi, người đàn ông Milan tham gia vụ xả súng năm 1993 là chủ một phòng khám phẫu thuật thẩm mỹ tư nhân.
Câu trả lời cho quá khứ
Serbia đã bác bỏ mọi liên quan đến hoạt động tàn sát người nhẫn tâm này.
Trong khi đó, lãnh sự Bosnia tại Milan - ông Dag Dumrukcic, chia sẻ với tờ La Repubblica ngày 11/11 rằng chính phủ của ông đang hợp tác với cuộc điều tra. Ông Dag Dumrukcic bổ sung: “Chúng tôi mong sớm làm sáng tỏ sự thật của vụ việc tàn nhẫn này và khép lại những gì còn dang dở trong quá khứ. Tôi có một số thông tin sẽ chuyển cho các điều tra viên”.
Theo Al Jazeera, có thông tin rằng công dân của nhiều quốc gia khác cũng tham gia vào “cuộc săn người” này.
Ông Mirsad Tokaca, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Tài liệu tại Sarajevo, nói với kênh DW (Đức) rằng dựa trên phân tích số liệu thương vong cho thấy các tay súng bắn tỉa đã gây ra khoảng 300 đến 350 cái chết ở Sarajevo. "Hầu hết các nạn nhân đều là dân thường", ông chia sẻ.
Trong suốt ba năm rưỡi, Sarajevo là một thành phố bị vây hãm. Người dân nơi đây thường xuyên trở thành mục tiêu của các tay súng bắn tỉa và pháo kích, họ phải sống trong nỗi đe dọa thường trực.
Theo Cao uỷ Liên hợp quốc về Người tị nạn (UNHCR) cuộc bao vây Sarajevo đã trở thành một trong những sự kiện bi thảm và mang tính biểu tượng của cuộc chia cắt Nam Tư cũ.
Cuộc bao vây đã mang đến đau khổ và bất hạnh cho khoảng 400.000 cư dân thủ đô Bosnia vào thời điểm đó. Liên tục chịu pháo kích và bắn tỉa, người dân còn bị cắt đứt nguồn lương thực, thuốc men, nước sạch và điện.