Thế giới chung tay chống tội phạm mạng

Tội phạm mạng - vấn đề nhức nhối trong thời đại số

Trong những năm gần đây, tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp. Các vấn đề an ninh phi truyền thống, trong đó có tội phạm mạng, ngày càng trở nên gay gắt, gia tăng về quy mô và mức độ tác động, đe dọa đến môi trường an ninh và phát triển của tất cả các quốc gia.

Các cuộc tấn công mạng nhằm vào cơ sở hạ tầng, ngành công nghiệp trọng yếu, cơ quan hành chính công, trường học, bệnh viện… thường xuyên xảy ra ở nhiều quốc gia. Có thể kể đến như một số sân bay lớn tại các nước Anh, Bỉ, Đức đồng loạt rơi vào hỗn loạn, do một vụ tấn công mạng trong những ngày cuối tháng 9/2025. Không sử dụng bất cứ vũ khí nào, cũng không trực tiếp đến hiện trường, chỉ bằng một mã độc tống tiền, nghi phạm khiến toàn bộ hệ thống làm thủ tục tự động tại các sân bay bị tê liệt hoàn toàn. Hàng nghìn hành khách mắc kẹt, nhiều chuyến bay bị hoãn/hủy kéo theo những thiệt hại nghiêm trọng.

Cùng thời điểm đó, một nhóm tin tặc tuyên bố đánh cắp dữ liệu của hơn 8.000 trẻ em đang theo học tại các nhà trẻ ở thủ đô London của Anh; dữ liệu của khoảng 20 công ty quản lý tài sản tại Hàn Quốc cũng bị xâm nhập, gây rò rỉ thông tin về thuế, nhân viên và nhà đầu tư. Đây là những minh chứng rõ ràng cho thấy, rủi ro từ các cuộc tấn công mạng đang ngày càng phức tạp.

Các cuộc tấn công không chỉ tăng nhanh về tần suất mà cả thời lượng, cường độ và mức độ tinh vi. Từ đó, trở thành mối đe dọa trực tiếp đến sự phát triển quốc gia, an ninh tài chính và niềm tin của người dân vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Sự gia tăng đáng báo động của tội phạm mạng cả về quy mô, mức độ phức tạp và phạm vi tác động ước tính đã gây thiệt hại cho kinh tế thế giới khoảng 8.000 tỷ USD trong năm 2023 và dự báo lên đến 10.500 tỷ vào năm 2025, lớn hơn GDP của hầu hết các nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres mới đây trong thông điệp gửi đến Diễn đàn An ninh mạng Toàn cầu (GCF) 2025 diễn ra ở Riyadh (Saudi Arabia) ngày 1/10 vừa qua đã khẳng định, mạng internet giữ vai trò trụ cột trong tiến trình đổi mới và phát triển, nhưng cũng là nơi mà mỗi “lỗ hổng” đều có thể trở thành mối đe dọa đối với xã hội và nền hòa bình. Tuy nhiên, nỗ lực xây dựng một không gian mạng an toàn đang vấp phải nhiều thách thức.

Theo Nghiên cứu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), dù số vụ tấn công ngày càng tăng, ngân sách cho an ninh mạng lại đang dần bị thu hẹp. Sự phát triển vượt bậc của AI cũng bị các nhóm tin tặc khai thác như một “vũ khí” tinh vi. Theo giới chuyên gia, các cuộc tấn công dựa trên AI thường có mức độ phức tạp, quy mô lớn và tốc độ ảnh hưởng nhanh hơn. Tỷ lệ thành công và gây thiệt hại vì thế cũng vượt xa những phương thức thủ công.

Ngoài ra, theo Báo cáo Nhân lực An ninh mạng GCF 2024, thế giới hiện còn đối mặt với tình trạng thiếu hụt 2,8 triệu chuyên gia an ninh mạng, cùng với việc 43% số các lãnh đạo an ninh thông tin thừa nhận có khoảng trống lớn về kỹ năng. Đây không chỉ là những nhân tố đóng vai trò then chốt trong kiến tạo và vận hành hệ thống, mà còn là lực lượng nòng cốt giúp phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh với tội phạm công nghệ cao. Nếu không được lấp đầy, “khoảng trống” về nhân lực này sẽ tiếp tục là “hòn đá tảng” trong nỗ lực bảo đảm an ninh mạng của các nước.

Do đó, an ninh mạng không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là điều kiện cơ bản để xây dựng chủ quyền kỹ thuật số của mỗi nước. Vì vậy thời gian qua, các nước liên tiếp triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo đảm an ninh mạng.

“Công ước Hà Nội" - Khuôn khổ pháp lý đa phương chống tội phạm trên không gian mạng

Trong bối cảnh công nghệ số hiện nay đang đối mặt nhiều rủi ro và nguy cơ về an ninh, đe doạ sự phát triển bền vững của hầu hết các quốc gia, "Công ước Hà Nội" đã ra đời nhằm góp phần tạo khuôn khổ pháp lý bao trùm, đáp ứng nhu cầu cấp bách về hợp tác quốc tế nhằm thúc đẩy pháp quyền trong không gian mạng.

"Công ước Hà Nội" là kết quả đạt được sau gần 5 năm đàm phán liên tục và kéo dài (2021-2024), là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế nhằm ứng phó với những mối đe dọa ngày càng tăng trên không gian mạng.

Công ước Liên hợp quốc về Tội phạm mạng đã được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bằng đồng thuận vào ngày 24/12/2024 (giờ New York, Hoa Kỳ). Công ước đặt ra khung pháp lý về hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống tội phạm mạng, bảo đảm các nước thành viên, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, các quốc gia dễ bị tổn thương, được hỗ trợ, nâng cao năng lực đối phó với loại tội phạm này.

"Công ước Hà Nội" gồm 9 chương và 71 điều, trong đó có nhiều nội dung quan trọng như: xác định các hành vi được coi là tội phạm mạng, từ truy cập bất hợp pháp, can thiệp hệ thống đến lạm dụng trẻ em trực tuyến, rửa tiền có được từ các hoạt động phạm tội; xác định thẩm quyền và các biện pháp điều tra, cho phép các nước có thể thu thập chứng cứ và truy tố hiệu quả các vụ án liên quan đến tội phạm mạng; các biện pháp thủ tục và thực thi pháp luật; hợp tác quốc tế trong điều tra, truy tố các đối tượng phạm tội mạng; các biện pháp phòng ngừa, trong đó nhấn mạnh việc xây dựng năng lực và nâng cao nhận thức về an ninh mạng; hỗ trợ kỹ thuật và trao đổi thông tin…

Theo quy định tại Điều 64 của Công ước, Công ước của Liên hợp quốc về Tội phạm mạng được mở ký tại Thủ đô Hà Nội vào ngày 25 và 26/10/2025 tới và có tên gọi là "Công ước Hà Nội".

Việc Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Công ước chống tội phạm mạng (tháng 12/2024) và tổ chức Lễ mở ký tại Hà Nội, là minh chứng sống động cho tinh thần trách nhiệm của các quốc gia trong bảo vệ không gian mạng - tài sản chung của toàn nhân loại.

Thông điệp của Chủ tịch nước Lương Cường nhân sự kiện này đã nêu rõ: Việc Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Công ước chống tội phạm mạng (tháng 12/2024) và tổ chức Lễ mở ký tại Hà Nội, là minh chứng sống động cho tinh thần trách nhiệm của các quốc gia trong bảo vệ không gian mạng - tài sản chung của toàn nhân loại. Việt Nam mong muốn sự kiện này không đơn thuần chỉ là một thủ tục pháp lý, mà còn là nền tảng để thúc đẩy đối thoại, chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường quan hệ đối tác giữa các chính phủ, tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân và trở thành diễn đàn để thúc đẩy thực hiện Công ước của Liên hợp quốc và hợp tác toàn cầu trong chống tội phạm mạng.

Theo các nhà phân tích, Công ước Hà Nội được kỳ vọng sẽ trở thành bước ngoặt trong hợp tác toàn cầu chống tội phạm mạng. Không chỉ góp phần bảo vệ lợi ích an ninh, kinh tế và xã hội của từng quốc gia, Công ước còn hướng đến xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, công bằng, phục vụ phát triển bền vững. Với vai trò chủ nhà, Việt Nam một lần nữa khẳng định hình ảnh một đất nước trách nhiệm, tích cực và sẵn sàng đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong nỗ lực ứng phó với những thách thức an ninh mới của thời đại số.