Ô tô ở Ashkelon (Israel) bị cháy rụi do rocket của Hamas vào ngày 7/10/2023. Ảnh: AFP
Theo tờ The Times of Israel ngày 13/10, cuộc tấn công tàn khốc do Hamas thực hiện ở miền Nam Israel vào ngày 7/10/2023 ban đầu đã được lên kế hoạch thực hiện trong năm trước đó, nhưng bị trì hoãn do Hamas muốn được Iran và Hezbollah hỗ trợ.
Theo thông tin mà báo chí quốc tế công bố ngày 12/10, thông tin trên xuất hiện trong một loạt cuộc họp của các lãnh đạo quân sự và chính trị Hamas trong suốt hai năm, nơi họ lên kế hoạch cho các vấn đề hậu cần của cuộc tấn công, cũng như các thư từ giữa lãnh đạo Hamas là ông Yahya Sinwar và các quan chức Iran.
Một thông tin ban đầu do tờ The New York Times công bố đã nêu chi tiết biên bản của 10 cuộc họp từ tháng 1/2022 đến tháng 8/2023. Theo tờ báo này, những tài liệu này đã được phát hiện vào tháng 1 trên một máy tính tại trung tâm chỉ huy của Hamas ở Khan Younis. The New York Times đã xác minh tính xác thực của các tài liệu này và cũng đã có được một báo cáo nội bộ từ Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) xác nhận điều tương tự.
Nội dung của các cuộc họp và tin nhắn, chủ yếu tập trung vào sự tham gia của Iran trong lập kế hoạch và tài trợ cho cuộc tấn công.
Mặc dù không phải lúc nào cũng rõ quan chức nào tham dự cuộc họp nào, nhưng The New York Times phát hiện rằng ông Yahya Sinwar, lãnh đạo Hamas, đã có mặt ở tất cả các cuộc họp, trong khi các quan chức cấp cao khác như Muhammed Deif và Marwan Issa (đã thiệt mạng) tham dự ít nhất một số cuộc họp. Ngoài ra, có Muhammad Sinwar, em trai của ông Yahya, cũng tham gia.
Theo đó, kế hoạch tấn công xuyên biên giới vào cơ sở hạ tầng quân sự và các cộng đồng dân sự của Israel lần đầu tiên được đề cập trong một cuộc họp vào tháng 1/2022, khi các quan chức Hamas tham dự thảo luận về việc tránh làm leo thang xung đột với Israel và thay vào đó tập trung vào “dự án lớn”.
Tuy nhiên, theo tờ The Washington Post, quá trình đó lẽ ra có thể đã bắt đầu sớm hơn, dựa trên những bức thư do ông Sinwar gửi cho các quan chức Iran, trong đó ông đề nghị hỗ trợ tài chính và quân sự cho một cuộc tấn công quy mô lớn vào Israel.
Ông Yahya Sinwar, lúc là thủ lĩnh một cánh quân của Phong trào Hồi giáo Hamas, phát biểu trong lễ mít tinh tại thành phố Gaza, ngày 30/4/2022. Ảnh: Arab News/TTXVN
Ông Sinwar đã viết trong một bức thư đề ngày tháng 6/2021: “Chúng tôi hứa với các ông rằng chúng tôi sẽ không lãng phí một phút hay một xu nào nếu không hướng tới đạt được mục tiêu thiêng liêng này”.
Yêu cầu của ông Sinwar dường như đã được chấp thuận, vì tờ The Wall Street Journal cho biết họ có được một bức thư trong đó một quan chức Iran xác nhận việc cấp 10 triệu USD cho cánh vũ trang của Hamas. Ông Sinwar sau đó đã yêu cầu thêm 500 triệu USD, mà ông nói có thể được giải ngân trong vòng hai năm, trong đó 20 triệu USD được chuyển mỗi tháng.
Sau cuộc họp vào tháng 1/2022, “dự án lớn” đã được thảo luận chi tiết trong các cuộc họp tiếp theo của lãnh đạo Hamas ở Gaza vào tháng 4 và tháng 6 cùng năm.
Trong khoảng thời gian đó, kế hoạch tấn công bắt đầu hình thành. Tháng 11 năm ngoái, The Washington Post đưa tin rằng một tài liệu dài 36 trang đã được phát hiện ở miền Bắc Gaza, trong đó nhiều kịch bản tấn công Israel đã được vạch ra và xem xét.
Tờ báo này cho biết các mục tiêu tấn công được Hamas thảo luận bao gồm các trung tâm thương mại và trung tâm chỉ huy quân sự, cũng như Tháp Azrieli ở Tel Aviv. Đây là tòa tháp có văn phòng, một trung tâm thương mại lớn và một ga tàu. Trong kịch bản này, nhóm khủng bố dự tính thực hiện một cuộc tấn công tương tự như các cuộc tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York ngày 11/9/2001. Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị loại bỏ sau khi nhóm Hamas kết luận rằng họ thiếu khả năng phá sập các tòa tháp.
Ảnh chụp từ trên không khu phức hợp Azrieli. Ảnh: Getty Images
Một trong những kế hoạch khác bị loại bỏ là sử dụng xe ngựa kéo, mà nhóm Hamas cho rằng sẽ nhanh và nhẹ khi vận chuyê các tay súng mà không thu hút chú ý như các loại xe cộ hiện đại.
Đến khi lễ Rosh Hashanah diễn ra 9 tháng sau đó, vào tháng 9/2022, Hamas dường như đã sẵn sàng tấn công. Hamas đã quyết định tấn công vào các căn cứ quân sự trước khi tiến tới các khu dân cư. Nhưng phải mất thêm 13 tháng nữa thì Hamas mới thực hiện cuộc tấn công và tàn sát ở miền Nam Israel.
Lý do trì hoãn không được đề cập rõ ràng trong biên bản cuộc họp, nhưng có những dấu hiệu cho thấy trì hoãn là có liên quan đến việc Hamas kêu gọi Iran và Hezbollah ở Liban giúp đỡ.
Theo biên bản của một cuộc họp vào tháng 8/2023, ông Khalil Al-Hayya, cấp phó của ông Sinwar, đã đến Liban một tháng trước đó và thảo luận chi tiết về cuộc tấn công với một thành viên cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, ông Mohammed Said Izadi.
Trong cuộc gặp, ông al-Hayya nói với ông Izadi rằng Hamas sẽ cần trợ giúp trong tấn công các mục tiêu của Israel trong giờ đầu tiên của cuộc tấn công có tên “Al-Aqsa Flood” (Cơn lũ Al-Aqsa).
Ông Izadi nói với ông al-Hayya rằng cả Iran và Hezbollah đều hoan nghênh kế hoạch này, nhưng nhấn mạnh rằng họ cần thêm thời gian để chuẩn bị. Không rõ phản ứng cuối cùng của Iran là gì.
Mặc dù có vẻ Iran và Hezbollah sẵn sàng tham gia, nhưng cuối cùng Hamas đã tiến hành mà không có sự trợ giúp trực tiếp từ Iran hay Hezbollah. Hezbollah đã tham gia ngay một ngày sau đó bằng động thái bắn tên lửa, khiến cuộc chiến trên mặt trận này leo thang.
The New York Times đưa ra một số lý do khiến Hamas sẵn sàng tiến hành tấn công mà không có đồng minh. Đó là Hamas lo ngại rằng Israel sắp triển khai một hệ thống phòng thủ tên lửa mới. Ngoài ra, Hamas còn lo Israel và Saudi Arabia dường như đang tiến gần hơn đến bình thường hóa quan hệ.
Hamas cũng nói với Hezbollah rằng họ buộc phải thực hiện một trận chiến chiến lược do tình hình nội bộ của Israel, có vẻ ám chỉ đến bất ổn chính trị hồi năm ngoái về nỗ lực cải cách tư pháp của chính phủ Israel.
Từ khi bắt đầu lên kế hoạch cho đến ngày thực hiện, Hamas đã chủ ý làm cho Israel rơi vào cảm giác an toàn giả tạo bằng cách khiến nước này tin rằng Hamas đang tập trung việc quản lý Gaza thay vì tìm kiếm xung đột. Chiêu thức này thành công, khi Israel đã bị bất ngờ và không chuẩn bị.
Trong một cuộc họp của Hamas vào tháng 4/2022, những người tham gia bày tỏ nhẹ nhõm khi tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo trôi qua mà không có sự cố nào, cho phép nhóm này ngụy trang cho kế hoạch lớn. Tâm trạng tương tự cũng được bày tỏ trong các cuộc họp sau đó, bao gồm vào tháng 6/2022 và một lần nữa vào cuối tháng lễ Ramadan năm sau.
Không muốn để lộ bất kỳ nguy cơ nào, các quan chức Hamas quyết định chỉ những người cần biết mới được thông báo về ý định của họ. Do đó, ban lãnh đạo Hamas tại Qatar phần lớn không biết và chỉ có lãnh đạo chính trị Ismail Haniyeh mới được thông báo về các cuộc họp bí mật với các quan chức Iran và Hezbollah.
Tại Gaza, một quyết định tương tự cũng được đưa ra đối với các tay súng cấp thấp hơn của nhóm. Biên bản cuộc họp tháng 6/2022 tiết lộ rằng ông Sinwar đã quyết định rằng các tay súng chỉ biết đầy đủ về kế hoạch tấn công vài giờ trước khi thực hiện.
Đến mùa thu năm 2023, sau gần hai năm lừa gạt Israel, Hamas lại một lần nữa sẵn sàng tấn công. Chỉ còn một điểm tranh cãi lớn: nên tấn công vào ngày Yom Kippur, rơi vào ngày 25/9, hay chờ đến ngày Simhat Torah, ngày 7/10.
Người dân sơ tán tránh xung đột tại Dải Gaza. Ảnh: THX/TTXVN
Cuối cùng, vào sáng ngày 7/10, nhóm Hamas đã phát động cuộc tấn công chết chóc. Khoảng 1.200 người đã bị tàn sát tại hàng chục cộng đồng ở miền Nam Israel vào ngày hôm đó, và 251 người đã bị bắt làm con tin. Trong số đó, 97 người vẫn còn ở Gaza.
Cơ quan Y tế Gaza do Hamas điều hành cho biết trên 42.000 người đã bị giết hoặc được cho là đã chết trong cuộc chiến sau đó ở dải đất này.
Israel tuyên bố đã giết khoảng 17.000 tay súng trong trận chiến tính đến tháng 8 và thêm 1.000 tay súng bên trong Israel vào và sau ngày 7/10.