Vườn Quốc gia đầu tiên của Việt Nam đạt danh hiệu Danh lục Xanh

Cát Tiên là Vườn Quốc gia đầu tiên và là Khu bảo tồn thứ hai của Việt Nam (Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long được công nhận năm 2021) được nhận danh hiệu này, đánh dấu bước ngoặt cho công tác bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học ở Việt Nam.

Ông Phạm Xuân Thịnh, Giám đốc Vườn Quốc gia Cát Tiên chia sẻ, được công nhận Danh lục Xanh là kết quả của nỗ lực bảo tồn đúng hướng, kiên trì của cả tổ chức trong nước và sự hỗ trợ từ quốc tế. Danh lục Xanh sẽ là bộ tiêu chuẩn, thước đo, giúp Vườn tăng cường quản trị nội bộ và năng lực giám sát.

Tham gia Danh lục Xanh từ năm 2016, hành trình của Vườn Quốc gia Cát Tiên bắt đầu với việc đánh giá các biện pháp bảo tồn, bao gồm bảo vệ các loài đang nguy cấp, gìn giữ sự đa dạng của hệ sinh thái thông qua các dự án phục hồi giám sát đa dạng sinh học, phục hồi sinh cảnh và bảo tồn loài. Các chương trình và sáng kiến giáo dục môi trường cũng được Vườn triển khai nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Cộng đồng địa phương cũng tham gia tích cực vào các hoạt động bảo tồn, mang lại cho họ cơ hội phát triển sinh kế bền vững.

Bên cạnh đó, Vườn ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác tuần tra bảo vệ và giám sát động vật hoang dã. Đội ngũ nhân viên của Vườn thường xuyên được tập huấn tăng cường năng lực chuyên môn để quản lý và bảo vệ hiệu quả.

Ông Jake Brunner, Giám đốc Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế Khu vực Hạ lưu sông Mekong nhấn mạnh, Vườn Quốc gia Cát Tiên đạt được danh hiệu Danh lục Xanh của IUCN là cột mốc quan trọng không chỉ đối với các Vườn quốc gia và các Khu bảo tồn thiên nhiên mà còn đối với cộng đồng bảo tồn ở Việt Nam. Kết quả này cho thấy các Vườn quốc gia và Khu bảo tồn là minh chứng rõ ràng nhất về hiệu quả quản lý tốt công tác bảo tồn; trong đó vai trò của lực lượng kiểm lâm, bảo vệ rừng, nhóm bảo vệ rừng chiếm đến 90% thành công.

Theo ông Jake Brunner, cách tiếp cận toàn diện đóng vai trò quan trọng trong kết quả đạt được của Vườn Quốc gia Cát Tiên, định hình một chuẩn mực cao cho các Khu bảo tồn tại Việt Nam và mở rộng tầm ảnh hưởng xa hơn nữa.

“Đạt được chứng nhận Danh lục Xanh không chỉ là theo đuổi một danh hiệu mà thể hiện sự cam kết lâu dài và kiên trì. Việc thu thập bằng chứng chứng minh sự tuân thủ 17 tiêu chí của bộ tiêu chuẩn rất phức tạp. Hai trong ba danh hiệu Danh lục Xanh ở Đông Nam Á thuộc về Việt Nam cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ Việt Nam trong việc nâng cao tiêu chuẩn quản lý các Khu bảo tồn. Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế sẽ tiếp tục hỗ trợ và đồng hành với các Vườn quốc gia và Khu bảo tồn thiên ở nhiên ở Việt Nam theo đuổi danh hiệu Danh lục Xanh”, ông Jake Brunner khẳng định. 

Năm 1978, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định hình thành Khu rừng cấm Nam Bãi Cát Tiên, có chức năng quản lý bảo tồn đa dạng sinh học, bảo tồn hệ sinh thái đặc trưng của vùng Tây Nam Bộ, là tiền đề của Vườn Quốc gia Cát Tiên hiện nay. Trải qua 46 năm hình thành và phát triển, Vườn Quốc gia Cát Tiên đang quản lý hơn 71.000 ha rừng đặc dụng, là một trong những vùng có đa dạng sinh học cao được thể hiện qua sự phong phú và đa dạng về hệ sinh thái, đa dạng về loài. Đây cũng là nơi có thành phần loài thực vật phong phú và đa dạng nhất trong các rừng đặc dụng ở khu vực Nam Bộ, với cả thực vật sống trên cạn, vùng bán ngập và vùng đất ngập nước. Đây cũng là nơi cư trú của 1.655 loài thực vật và 1.720 loài động vật, trong đó có nhiều loài nguy cấp quý hiếm và đặc hữu của Việt Nam.

Trong khoảng từ năm 2010 đến 2023, các nhà khoa học đã ghi nhận và công bố thêm khoảng 100 loài mới từ các nghiên cứu về đa dạng sinh học ở Vườn Quốc gia Cát Tiên. Nơi đây cũng được biết đến là khu vực có quần thể bò tót có số lượng lớn nhất tại Việt Nam, nơi duy nhất còn tồn tại quần thể cá sấu nước ngọt ngoài tự nhiên, nơi sinh sống của voi châu Á với số lượng cao thứ 2 Việt Nam, nhiều loài động vật nguy cấp đặc hữu khác còn tồn tại với số lượng lớn… 

Danh lục Xanh của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế là một bộ Tiêu chuẩn toàn cầu nhằm ghi nhận các Khu bảo tồn đã đạt được các kết quả bảo tồn thiên nhiên thành công. Bộ tiêu chuẩn này cung cấp quy trình xác minh đảm bảo, trao chứng nhận cho những khu vực đáp ứng và duy trì được 17 tiêu chí và 50 chỉ số được chia thành 4 lĩnh vực gồm quản trị tốt; thiết kế và lập kế hoạch tốt; quản lý hiệu quả và kết quả bảo tồn thành công. 

Quá trình đánh giá Danh lục Xanh được thực hiện bởi một ban chuyên gia đánh giá độc lập, với sự giám sát chặt chẽ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế. Tiêu chuẩn Danh lục Xanh được duy trì tính nhất quán trên toàn cầu nhưng có sự điều chỉnh và áp dụng theo bối cảnh địa phương. Tiêu chuẩn Danh lục Xanh được sử dụng để phân tích khoảng trống trong công tác quản trị để các nhà quản lý có thể đưa ra những giải pháp cải thiện.

Châu Á chiếm 50% số lượng các Vườn quốc gia và Khu bảo tồn được công nhận danh hiệu Danh lục Xanh trên toàn cầu. Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tại châu Á tham gia Danh lục Xanh từ năm 2015 cùng với Trung Quốc và Hàn Quốc.