Cuối năm 2024, trong quá trình cải tạo ao nuôi cá rô phi trên diện tích hơn 1.000 m², ông Nguyễn Văn Chiến (sinh năm 1975, trú tại khu phố Công Hà, phường Hà Mãn) đã bất ngờ phát hiện hai chiếc thuyền cổ nằm sâu dưới đáy ao. Ông Chiến cho biết, sau khi đào sâu khoảng 1 mét, máy xúc đã va phải một vật thể dài nghi là thuyền gỗ. Với sự cẩn trọng, ông đã lập tức dừng thi công và báo cáo chính quyền địa phương.
Ngay sau khi nhận thông tin, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh đã phối hợp với Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) triển khai khai quật khẩn cấp tại hiện trường. Đây được xác định là phát hiện hiếm có, mang ý nghĩa lớn trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam.
Trong phạm vi khai quật rộng khoảng 300m², hai chiếc thuyền nằm song song, cách nhau khoảng 2m. Chiếc thứ nhất dài khoảng 15m, rộng 2,2m; chiếc thứ hai dài 14m, rộng khoảng 1,6m. Đáng chú ý, cả hai đều giữ được hình dáng tương đối nguyên vẹn dù nằm sâu dưới lòng đất. Các chuyên gia nhận định, đây có thể là loại thuyền chở hàng hóa hoạt động trên dòng sông Dâu – một nhánh của sông Thiên Đức xưa, nằm sát bờ thành cổ Luy Lâu – trung tâm Phật giáo cổ xưa của Giao Chỉ.
Hai chiếc thuyền cổ được phát hiện trong quá trình cải tạo ao nuôi cá tại khu phố Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành (Bắc Ninh).
Lực lượng chức năng tiến hành khoanh vùng khu vực phát lộ thuyền cổ.
Các chuyên gia Viện Khảo cổ học phối hợp tiến hành khai quật hiện vật.
Chiếc thuyền cổ dài khoảng 16m, cấu trúc chia thành 6 khoang – dạng thức hiếm gặp trong khảo cổ học Việt Nam.
Chiếc thuyền được phát hiện nằm ở độ sâu khoảng 1,2m dưới lớp đất bùn, nhưng hình dáng còn tương đối nguyên vẹn.
Cận cảnh một khoang thuyền cổ đang được bóc tách từng lớp để phục vụ công tác nghiên cứu.
Các chuyên gia khảo cổ tiến hành đo đạc, lập bản đồ chi tiết từng bộ phận của thuyền.
Công nhân tiến hành dọn đất thủ công để đảm bảo không làm ảnh hưởng đến phần gỗ của thuyền cổ.
Thuyền cổ được phát hiện nằm gần khu vực thành Luy Lâu – trung tâm giao thương cổ xưa của vùng Bắc Bộ.
Thuyền cổ được khai quật cách vị trí phát hiện chùa Dâu và hệ thống di tích Luy Lâu chỉ khoảng 500m.
Phát hiện thuyền cổ góp phần làm rõ hơn hoạt động giao thương cổ đại tại vùng đồng bằng sông Hồng.
Đây là lần đầu tiên khảo cổ học Việt Nam ghi nhận cặp thuyền lớn, có kết nối cố định với nhau, có thể là một dạng phương tiện đặc biệt phục vụ giao thương thời kỳ đầu Công nguyên.
Theo kế hoạch, đợt khai quật dự kiến kết thúc vào ngày 3/4/2025. Sau khi đánh giá giá trị và niên đại, ngành văn hóa tỉnh Bắc Ninh sẽ xây dựng phương án bảo quản, trưng bày nhằm phát huy giá trị di sản.