IOM sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam đẩy nhanh mục tiêu xóa bỏ nạn buôn bán người

Năm 2023, Ngày Toàn dân phòng, chống mua bán người có chủ đề "Mở rộng vòng tay tới nạn nhân mua bán người để không ai bị bỏ lại phía sau", nhằm góp phần khẳng định cam kết của Chính phủ và nhân dân Việt Nam quyết tâm ngăn chặn nạn mua bán người.

Nhân dịp này, bà Park Mihyung, Trưởng phái đoàn Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tại Việt Nam đã trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN về công tác phòng, chống mua bán người ở Việt Nam.

Bà có nhận xét gì về những nỗ lực của Việt Nam trong công tác phòng, chống mua bán người trong những năm qua khi Luật Phòng, chống mua bán người được ban hành từ năm 2011?

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã có những nỗ lực nghiêm túc trong hành động chống nạn buôn bán người, tạo môi trường di cư minh bạch và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người di cư. Điển hình là việc triển khai Chương trình quốc gia phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn 2030, bao gồm các giải pháp, nhiệm vụ mới phòng, chống mua bán người trên mọi lĩnh vực.

Với tôi, điều đáng khích lệ là cách Việt Nam chú trọng hơn đến việc điều tra và xác định các hình thức buôn bán người khác nhau. Chính phủ đã rất chú ý đến việc phân tách dữ liệu về nạn buôn bán người để giúp hiểu rõ hơn về mức độ nghiêm trọng của tình trạng này trong nước.

Trong những năm gần đây, định nghĩa về buôn bán người đã được mở rộng, khi tội phạm không chỉ dừng lại ở tệ nạn bóc lột tình dục và hôn nhân cưỡng bức mà còn là buôn bán người trong nước và lao động cưỡng bức. Tôi biết rằng, Việt Nam rất chú trọng đến việc giải quyết nạn buôn bán thai nhi.

Trước đây, chúng ta thường nghĩ rằng, nạn buôn người chỉ liên quan đến việc di chuyển, đi lại hoặc vận chuyển một người qua biên giới tiểu bang hoặc quốc gia. Tuy nhiên, buôn bán người có thể xảy ra trong biên giới của bất kỳ quốc gia nào, kể cả Việt Nam. Nạn nhân của nạn buôn người có thể được tuyển dụng và buôn bán ở ngay quê hương của họ.

Ngoài ra, chúng ta có xu hướng tin rằng người lao động nhập cư có hợp đồng không gặp rủi ro. Tuy nhiên, lao động hợp đồng Việt Nam có thể dễ bị bóc lột sức lao động. Vì vậy, Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (hay Luật 69), có hiệu lực từ ngày 1/1/2022, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tốt hơn việc bảo vệ người lao động Việt Nam ở nước ngoài và các quyền của họ, hứa hẹn mang lại tuyển dụng công bằng và tạo môi trường di cư an toàn trên thực tế.

Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực hết mình để đơn giản hóa việc điều phối và chuyển tuyến giữa các cơ quan thông qua các thủ tục chuẩn hóa. Một ví dụ là sáng kiến do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện, cho phép Quy chế điều phối liên bộ về tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị buôn bán có hiệu lực vào tháng 8 năm 2022, áp dụng cho bốn Bộ chủ quản là: Ngoại giao, Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Quốc phòng.

Việc xác định và hỗ trợ nạn nhân bị buôn bán được tăng cường đã được thể hiện thông qua số lượng đáng kể các nạn nhân được hỗ trợ vào năm 2022. Tôi rất tự hào về nỗ lực gần đây của Tổ chức Di cư Quốc tế tại Việt Nam trong việc hợp tác với Bộ đội Biên phòng, Bộ Công an để xác định và truy tố những kẻ buôn người trong các vụ buôn người, bảo vệ các nạn nhân bị cưỡng bức lao động trên các tàu đánh cá.

Xin bà cho biết một số hoạt động hợp tác giữa IOM và Chính phủ Việt Nam để chống tội phạm này?

Tại Việt Nam, với vai trò là cơ quan hàng đầu của Liên hợp quốc về di cư, IOM đã và đang hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chính phủ, tổ chức xã hội dân sự, khu vực tư nhân và người di cư để tìm giải pháp cho vấn đề di cư, cung cấp hỗ trợ nhân đạo cho người di cư gặp khó khăn, thúc đẩy hợp tác giải quyết các thách thức liên quan đến di cư.

Để hỗ trợ cam kết của Việt Nam trong Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, dưới sự hỗ trợ của Bộ Nội vụ Vương quốc Anh, IOM đã phối hợp với các cơ quan Chính phủ và các chủ thể địa phương trong việc giảm thiểu tình trạng dễ bị tổn thương của cá nhân và cộng đồng trước nạn buôn bán người thông qua truyền thông thay đổi hành vi, tăng cường tiếp cận tư pháp; hỗ trợ phục hồi và tái hòa nhập lấy nạn nhân làm trung tâm.

Từ năm 2018 đến năm 2022, dự án đã nâng cao năng lực cho hơn 1.700 đối tượng chống mua bán người, nâng cao nhận thức của hơn 2,93 triệu người về phòng chống mua bán người và di cư an toàn, đồng thời giúp 1.680 người tiếp cận các cơ hội việc làm tại địa phương và con đường di cư lao động phổ thông.

IOM tự hào về nỗ lực của chúng tôi trong việc cải thiện khả năng tiếp cận của lao động kỹ năng thấp với kỹ thuật số, kỹ năng mềm, kỹ năng xin việc và kỹ năng kinh doanh, giúp họ chuyển đổi việc làm trong môi trường làm việc kỹ thuật số đồng thời thúc đẩy khả năng thích ứng và phục hồi trước biến động.

Đối với sáng kiến này, IOM cùng với với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp và Microsoft, đã phát triển, quảng bá nền tảng học tập điện tử tại địa chỉ congdanso.edu.vn. Sau gần hai năm triển khai, nền tảng học trực tuyến đã mang lại lợi ích cho hơn 13.000 người học Việt Nam (khoảng 51% là phụ nữ), đặc biệt là lao động nhập cư trong nước.

Chúng tôi đã nỗ lực vận động tuyển dụng có đạo đức để đảm bảo quyền của người di cư lao động, cải thiện sức khỏe của người di cư và các lĩnh vực di cư do khí hậu. Chúng tôi hy vọng sẽ sớm hỗ trợ Việt Nam tăng cường cơ sở dữ liệu về buôn bán người và di cư quốc tế. Đồng thời, chúng tôi làm việc với các đối tác chính phủ để cải thiện khung pháp lý quản lý di cư theo hướng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, góp phần thúc đẩy di cư an toàn, trật tự và hợp pháp.

Bên cạnh đó, IOM hỗ trợ nâng cao năng lực cho các cơ quan thực thi pháp luật ở cấp Trung ương và cấp tỉnh trong cuộc chiến chống buôn bán người, đưa người di cư trái phép, hỗ trợ tái hòa nhập cho các tỉnh và các bộ, đồng thời tăng cường chuyên môn, nguồn lực, nhân sự để triển khai, thực hiện các chính sách pháp luật liên quan đến hỗ trợ nạn nhân buôn bán người.

Việt Nam đang chuẩn bị sửa đổi Luật phòng, chống mua bán người để đối phó với thủ đoạn mới của các đối tượng mua bán người và nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người. IOM có khuyến nghị gì cho Việt Nam để luật sửa đổi phát huy hiệu quả, phù hợp với thực tiễn trấn áp tội phạm mua bán người, bảo đảm quyền cho nạn nhân?

Sau 10 năm thi hành Luật Phòng, chống mua bán người, đây là thời điểm thích hợp để rà soát, sửa đổi luật. Đây là một bước cần thiết để đảm bảo Việt Nam được trang bị để ứng phó với các xu hướng và nguy cơ buôn bán người đang nổi lên, vốn ảnh hưởng không đồng đều đến tất cả mọi người, bao gồm cả nam giới, phụ nữ, người già, trẻ em trai và trẻ em gái.

Giải quyết hiệu quả nạn buôn người đòi hỏi phải có dữ liệu cập nhật và đáng tin cậy để làm cơ sở thực nghiệm cho các chính sách, chương trình và hỗ trợ cho các nạn nhân. Do đó, việc sửa đổi luật nên xem xét thể chế hóa việc thiết lập cơ sở dữ liệu buôn người tập trung bao gồm cả dữ liệu về nạn nhân và nhu cầu hỗ trợ của họ. Về vấn đề này, IOM sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong việc thu thập, cập nhật, phân tích và sử dụng những dữ liệu.

Buôn bán người là một vấn đề phức tạp và diễn biến nhanh chóng. Do đó, điều quan trọng đối với cộng đồng chống buôn người là tìm ra một cách sáng tạo để xác định các xu hướng mới nổi, đặc biệt là tội phạm trong không gian mạng, cung cấp hỗ trợ toàn diện cho các nạn nhân và tìm kiếm giải pháp kịp thời và khả thi để đối phó những thách thức mới của nạn buôn người.

Cần khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân trong cuộc chiến chống lại mua bán người. Do đó, tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân và vận động họ áp dụng các thực hành kinh doanh có trách nhiệm và minh bạch trong thay đổi nguồn cung sẽ giúp ngăn chặn việc vô tình tham gia vào nạn buôn người cũng như tận dụng sự đóng góp của họ để hỗ trợ nạn nhân.

Đã đến lúc đưa các công ty công nghệ và chủ sở hữu các kênh truyền thông xã hội vào bàn thảo luận. Nên có thêm cuộc đối thoại chung hơn nữa giữa Chính phủ, các tổ chức quốc tế, lĩnh vực công nghệ, xã hội dân sự và cơ quan thực thi pháp luật để phát hiện các thủ đoạn của những kẻ buôn người và phát triển các giải pháp sáng tạo để giải quyết vấn đề.

Mặt khác, chúng ta cần tăng nặng hình phạt đối với tội phạm mua bán người, đặc biệt là tội phạm mua bán người trên không gian mạng để răn đe tội phạm mua bán người và gửi thông điệp mạnh mẽ đây là tội phạm nghiêm trọng cần phải ngăn chặn.

Để làm như vậy, chúng ta cần tăng cường các cơ chế để điều tra, truy tố và kết án những kẻ buôn người một cách hiệu quả, bao gồm đào tạo chuyên sâu cho lực  lượng thực thi pháp luật và công tố viên xử lý các vụ buôn bán người và đảm bảo việc thực thi nhất quán ở cấp Trung ương và địa phương. Việc sửa đổi luật cần xem xét tăng cường các chính sách hỗ trợ và mức độ hỗ trợ đối với nạn nhân buôn bán người để giúp họ hòa nhập cộng đồng bền vững và xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn.

Chúng tôi khuyến nghị Việt Nam chuẩn hóa mẫu sàng lọc nạn nhân phù hợp với mẫu quốc tế. Chúng tôi mong muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Bộ đội Biên phòng trong lĩnh vực này. Hy vọng, những nỗ lực này sẽ sớm mang lại kết quả tốt.

Điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, cuộc chiến chống buôn bán người không phải là trách nhiệm của riêng bất kỳ cơ quan nào. Do đó, chúng ta cần cải thiện khung pháp lý để thúc đẩy hợp tác liên ngành, các quy trình nhanh chóng và toàn diện bao gồm tham vấn với tất cả các bên liên quan, như các tổ chức phi lợi nhuận, tổ chức phi chính phủ và nạn nhân buôn bán người, để tìm ra thách thức tiềm ẩn trong việc xác định và hỗ trợ các nạn nhân. Quan trọng nhất là chúng ta phải lắng nghe các nạn nhân, nghe câu chuyện của họ.

Với tất cả những mục tiêu đó, IOM sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ Việt Nam và các đối tác khác đẩy nhanh mục tiêu xóa bỏ nạn buôn bán người.

Trân trọng cảm ơn bà!