Nguồn thu nhập ổn định nơi biên viễn
Những bông hoa đào màu phớt hồng tự nhiên.
Nằm ở độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển, huyện biên giới Mường Lát vốn nổi tiếng là nơi có hoa đào đá đẹp nhất xứ Thanh. Nơi đây còn tồn tại hàng trăm gốc đào đá cổ thụ có tuổi đời hàng chục năm được bà con trồng, chăm sóc, giữ gìn quanh nhà sàn, trên những thửa ruộng bậc thang hoặc dọc các sườn đồi... tập trung chủ yếu ở bản người Mông tại các xã Nhi Sơn, Pù Nhi, Trung Lý, Mường Lý. Những năm gần đây, chính quyền địa phương đã vận động, khuyến khích người dân nhân giống trồng thêm nhiều gốc đào mới. Bởi cành và gốc đào là nguồn thu nhập chính của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây mỗi dịp Tết đến, Xuân về.
Đào đá là loài đào được dân bản trồng hoặc mọc trên núi đá vì thế đào đá mang vẻ đẹp tự nhiên, nét hoang dã của núi rừng. Những cành đào đá ban đầu nhìn như những cành củi khô, không hoa, không lá, trông như không có sức sống, nhưng chỉ cần lác đác mưa xuân, lập tức từ những nhánh "củi khô" kia sẽ đâm chồi, nảy lộc, những nụ đào bé xíu sẽ nẩy bật ra thành những bông hoa chúm chím, bụ bẫm, phớt hồng tự nhiên, nổi bật lên giữa dáng vẻ gân guốc của cây đào miền núi cao. Đặc biệt, nụ và hoa của đào đá Mường Lát rất to, mập mạp, khi nở bung có màu hồng nhạt, cánh đào dày dặn, lâu phai và rất bền. Chính vì điều này mà nhiều người ưa thích và lựa chọn đào đá về chơi Tết và có thể chơi đào đến hết tháng Giêng thì hoa mới tàn hết.
Những gốc đào đá Mường Lát lâu năm có dáng vẻ xù xì, bám đầy rêu mốc.
Chị Va Cá Dua (bản Pù Toong, xã Pù Nhi, huyện Mường Lát) cho biết: Từ nhiều đời nay, cây đào đá được người Mông giữ gìn như một phần không thể thiếu trong đời sống. Ngay từ đầu tháng Chạp, thương lái đã lên hỏi mua và tầm giữa tháng Chạp mang xe tải to, xe đầu kéo đến chở đào về xuôi. Nhiều người muốn đánh cả gốc nhưng gia đình chỉ chặt cành bán, giữ lại gốc để dành năm sau lại có thu nhập. Những gốc đào trồng được hơn 10 năm, sẽ cho thu nhập trung bình khoảng từ 2 đến 10 triệu đồng. Còn những gốc trồng từ 3-5 năm là khoảng 500 nghìn đến 1 triệu đồng.”
Ông Nguyễn Văn Thắng, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Mường Lát cho biết: Ngay từ trước Tết Nguyên đán, bà con nơi đây đã lựa chọn những cành đào sai nụ để cắt tỉa đem bán cho người dân chơi Tết. Những cành còn lại sẽ để đến tháng 4, tháng 5 năm, sau hái quả để bán. Với mong muốn giữ gìn cây đào truyền thống cũng như tăng thêm thu nhập từ cây trồng này, vài năm gần đây cùng với khai thác cành những cây đã đến tuổi, bà con các bản vùng cao của huyện Mường Lát đã tích cực trồng mới, mở rộng diện tích trồng đào để cung ứng cho thị trường Tết trong những năm tới...
Theo báo cáo của các xã, trong vụ đào Tết năm 2024 này, toàn huyện Mường Lát có 70,9 ha đào, trong đó có gần 11 ha cho thu hoạch, mang về cho người dân trên địa bàn khoảng 400-500 triệu đồng từ việc bán cành đào Tết.
Khi đào đá về xuôi khoe sắc
Khách hàng chọn mua đào đá Mường Lát.
Đào đá Mường Lát khi về phố có nhiều mức giá khác nhau. Trung bình mỗi cành giá thấp nhất cũng từ 1-3 triệu đồng, những cành gốc, tán rộng, dáng đẹp có thể có giá từ 10-15 triệu đồng. Những cành đào đá to khỏe, hoang dã, mang vẻ đẹp tự nhiên của núi rừng được nhiều khách hàng săn đón và sẵn sàng trả giá cao nếu ưng ý. Trong đó những cành đắt tiền thường có tuổi đời lâu năm, thế, dáng đẹp, có đầy đủ nụ, hoa, lộc và trên thân có đầy những mảng bám của rêu phong hoặc những vảy mốc màu trắng xếp chồng lên nhau, trông rất xù xì, gai góc.
Anh Nguyễn Văn Công (phường Phú Sơn, thành phố Thanh Hóa) cho biết: “5 năm nay, mỗi dịp Tết đến, gia đình tôi lại dồn vốn để kinh doanh đào đá. Đào được đánh về thường là đào Mường Lát, Quan Sơn hoặc Sơn La, Mộc Châu… Năm nay, gia đình tôi đã mạnh dạn đánh thêm mấy chục gốc đào đá về phục vụ bà con chơi Tết. Do kinh tế khó khăn, nhìn chung sức mua giảm hơn mọi năm, nên thương lái chúng tôi cũng bán sát giá. Vì thế tầm 26, 27 tháng Chạp, những cành đẹp cũng đã bán gần hết".
Theo quan sát của phóng viên, trong sáng 26 Tết, mặc dù giá cao nhưng đào đá vẫn có rất nhiều người săn tìm. “Phố đào đá” dọc trục cầu An Hoạch và các trục đường chính trong phường Phú Sơn trở nên nhộn nhịp, tất bật cảnh thương lái vận chuyển, tập kết đào cũng như kẻ bán, người mua.
Cận Tết, mỗi ngày có vô số gốc, cành đào đá theo chân thương lái vượt hành trình vài trăm km về xuôi. Dịp này, ở huyện biên viễn Mường Lát, nhà nào có đào trồng, nhà ấy sẽ có cái Tết đủ đầy. Thậm chí, buôn đào đá Mường Lát về xuôi bán cũng đã thành 1 nghề có thu nhập cao trong mỗi dịp Tết.
Những cành đào đá lắc lỉu quả cũng được bày bán để người tiêu dùng lựa chọn.
Giữa những phố hoa rực rỡ sắc màu, những gốc đào đá nổi bật lên với một vẻ đẹp riêng biệt, đúng như lời khẳng định của bác Tô Văn Khoát (75 tuổi) một người chơi đào đá lâu năm ở Thanh Hóa: "Đào đá được đánh giá là “hàng độc” trong các loại đào, bởi vậy đào đá có thị trường riêng và có lượng khách nhất định. Không phải ai cũng biết chơi đào đá và ai đã trót mê loại đào này thì rất khó để "mê" sang một loại đào nào khác. Không có điều kiện để ngược lên miền núi tìm đào đá nên tôi chấp nhận mua giá cao miễn là tìm được gốc đào ưng ý mang về trưng trong Tết này."
Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Mường Lát cho biết: Đào đá được xem là một sản vật quý của người dân huyện. Đào đá là loại cây dễ trồng, không mất nhiều công chăm sóc nhưng lại đem lại thu nhập khá cao, vì vậy nhiều hộ dân ở Mường Lát đã học tập kinh nghiệm, chuyển đổi diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng đào đá. UBND huyện đang quy hoạch loài cây này thành cây trồng chủ lực mang thương hiệu địa phương với 20ha trồng bán tập trung tại các xã Nhi Sơn, Pù Nhi. Năm 2024, huyện Mường Lát sẽ có hơn 100 ha trồng đào nằm ở nhiều xã. Việc phát triển, mở rộng diện tích trồng đào hướng đến xây dựng thành loại cây trồng chủ lực góp phần mở hướng thoát nghèo cho đồng bào Mông ở Mường Lát trong tương lai.
Một mùa Xuân mới đang về. Những cành đào đá Mường Lát chúm chím nụ sẽ nở rộ và khoe sắc hồng tươi tắn trong nắng, gió, mang sắc Xuân miền biên viễn đi khắp muôn nơi.