Mua bán xăng, dầu tại một điểm kinh doanh của Petrolimex. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Cần đánh giá kỹ hơn cơ sở pháp lý
Về kiến nghị của Bộ Công thương đề xuất Chính phủ chuyển nhiệm vụ quản lý dự trữ Quốc gia (DTQG) mặt hàng xăng dầu từ Bộ Công thương sang Bộ Tài chính trong giai đoạn 2024 - 2025.
Đại diện Bộ Tài chính cho biết: Theo quy định, Bộ Công Thương được Chính phủ phân công quản lý mặt hàng xăng dầu DTQG, Bộ Tài chính quản lý Nhà nước về lĩnh vực DTQG.
Xăng dầu là hàng hóa đặc biệt, dễ cháy nổ, độc hại và là ngành hàng kinh doanh có điều kiện. Việc bảo quản, vận chuyển, mua bán, nhập, xuất phải tuân theo những tiêu chuẩn kỹ thuật chặt chẽ; các bể chứa xăng dầu, hệ thống đường ống và phương tiện vận tải phải là các loại chuyên dụng, đặc thù.
Do đó, cơ quan quản lý xăng dầu DTQG phải là cơ quan có năng lực, có chuyên môn, nghiệp vụ; có chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực. Căn cứ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, Bộ Công Thương là cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghiệp và thương mại, bao gồm các ngành, lĩnh vực: Điện, than, dầu khí, năng lượng… (theo Nghị định số 96/2022/NĐ-CP ngày 29/11/2022 của Chính phủ).
Vì vậy, việc Chính phủ phân công cho Bộ Công Thương quản lý mặt hàng xăng dầu DTQG là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và phù hợp năng lực, điều kiện thực tế về tổ chức bộ máy quản lý của Bộ Công Thương.
Trường hợp Bộ Công Thương kiến nghị sửa đổi quy định tại Nghị định số 94/2013/NĐ-CP ngày 21/8/2013 của Chính phủ chuyển dự trữ mặt hàng xăng dầu DTQG từ Bộ Công Thương sang Bộ Tài chính quản lý; Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương đánh giá kỹ cơ sở pháp lý, các ưu điểm, nhược điểm, giải pháp và lộ trình thực hiện để có cơ sở báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
‘Hai Bộ phải cùng ngồi lại với nhau để giải quyết’
Liên quan tới giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác bảo quản xăng dầu Dự trữ Quốc gia, tại văn bản số 13833/BTC-TCDT ngày 14/12 gửi Bộ Công thương, Bộ Tài chính cho biết: Đối với công tác nhập, xuất xăng dầu DTQG: Từ khi Luật DTQG ban hành năm 2012 đến nay, Bộ Công Thương không xây dựng và thực hiện mua tăng, mua bổ sung, mua bù xăng dầu DTQG.
Xăng dầu DTQG từ trước đến nay chưa sử dụng để xuất cấp theo quy định của Luật DTQG; chỉ thực hiện xuất bán (14.751 m3 dầu hỏa DTQG năm 2012), xuất chuyển đổi chủng loại (121.435 m3 chuyển đổi dầu Diesel 0,25%S sang Diesel 0,05%S DTQG năm 2015), xuất hao hụt (hàng năm theo định mức).
Theo quy định tại Điều 37 Luật DTQG, Bộ Công Thương có trách nhiệm xây dựng kế hoạch luân phiên đổi hàng gửi Bộ Tài chính để tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ quyết định và tổ chức thực hiện trong năm kế hoạch.
Hàng năm, Thủ tướng Chính phủ không phê duyệt kế hoạch luân phiên đổi hàng xăng dầu DTQG do xăng dầu DTQG được Bộ Công Thương bảo quản chung với xăng dầu kinh doanh của doanh nghiệp, không xác định được thời gian tồn chứa và số lượng xăng dầu DTQG thực tế luân phiên đổi hàng (xăng dầu DTQG để chung bồn bể với xăng dầu kinh doanh nên việc nhập, xuất xăng dầu theo kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp, thường diễn ra hàng ngày).
Theo quy định của pháp luật về giá, pháp luật về DTQG, trước khi thực hiện chuyển đổi chủng loại dầu DO 0,25S sang DO 0,05S DTQG, Bộ Công Thương phải xây dựng hồ sơ phương án giá bán tối thiểu dầu DO 0,25S và hồ sơ sơ phương án giá mua tối đa dầu DO 0,05S DTQG gửi Bộ Tài chính ban hành giá bán tối thiểu, giá mua tối đa.
Tuy nhiên, Bộ Công Thương không xây dựng hồ sơ phương án giá mà thực hiện ngay việc chuyển đổi là không đúng quy định, trách nhiệm thuộc về Bộ Công Thương. Tại thời điểm hiện nay, việc chuyển đổi chủng loại đã hoàn thành từ năm 2015, Bộ Tài chính không đủ cơ sở pháp lý để xác định giá mua, giá bán chủng loại dầu đã thực hiện. Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ quá trình thực hiện nhiệm vụ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại văn bản số 5781/VPCP-KTTH ngày 24/7/2015 của Văn phòng Chính phủ; trên cơ sở đó nêu rõ tồn tại, phương án xử lý theo quy định của pháp luật, trình Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, xử lý khó khăn, vướng mắc việc chuyển đổi chủng loại dầu Diesel 0,25%S sang Diesel 0,05%S DTQG.
Trước đó, Bộ Công Thương có Báo cáo về công tác dự trữ xăng dầu Quốc gia gửi Chính phủ. Theo đó, lượng dự trữ xăng dầu Quốc gia tới cuối 2020 là gần 371,25 triệu lít, kg (tăng gần 13,8 triệu lít so với 2016), chi phí bảo quản 2016 - 2020 là gần 291 tỷ đồng.
Tổng lượng xăng dầu dự trữ Quốc gia đến cuối năm 2022 là hơn 367.125 m3, tấn. Trong đó, 55% là dầu diesel; trên 27% là xăng RON 92, còn lại là dầu mazut và nhiên liệu máy bay (Jet A1). Theo khối lượng xăng dầu nhập ròng năm 2022 là 52.097 m3 một ngày, mức dự trữ xăng dầu quốc gia tương đương 7 ngày nhập ròng bình quân.
Nếu tính cả 3 loại dự trữ xăng dầu, gồm dự trữ sản xuất, thương mại và dự trữ quốc gia, thì tổng lượng xăng dầu dự trữ đạt khoảng 65 ngày nhập ròng, thấp hơn tiêu chuẩn của IEA và mục tiêu tại các Nghị quyết, Quyết định của các cấp có thẩm quyền.
Trong bối cảnh thị trường xăng dầu nhiều biến động khó lường, có thể ảnh hưởng tới phát triển kinh tế xã hội, Bộ Công Thương nghiên cứu mở rộng, nâng cao năng lực dự trữ xăng dầu Quốc gia, đảm bảo an ninh năng lượng và cân đối cung cầu xăng dầu trong mọi tình huống.
Hiện việc dự trữ xăng dầu Quốc gia được Bộ Công Thương ký hợp đồng bảo quản với 4 doanh nghiệp gồm Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex); Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil); Công ty TNHH MTV Dầu khí Đồng Tháp (Petec) và Công ty cổ phần nhiên liệu bay Petrolimex.
Tại báo cáo, Bộ Công Thương cho hay, hiện Bộ Tài chính - cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ quản lý chất lượng các mặt hàng dự trữ Quốc gia - chưa ban hành Quy chuẩn Việt Nam với hàng thuộc lĩnh vực dự trữ Quốc gia, nên hiện quy định định mức, tỷ lệ hao hụt xăng dầu dự trữ Quốc gia, xử lý hao hụt đang áp dụng và duy trì tạm thời theo Thông tư 43/2015 của Bộ Công Thương về tỷ lệ hao hụt trong kính doanh xăng dầu.
Trong thời gian chờ sửa các luật liên quan, Bộ này kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép tiếp tục duy trì quản lý xăng dầu quốc gia như hiện nay. Tức là bảo quản chung với xăng dự trữ thương mại, cho tới khi có quy định mới Quy chuẩn kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật dự trữ Quốc gia xăng dầu để tháo gỡ vướng mắc, điểm nghẽn trong tổ chức quản lý xăng dầu quốc gia, thay thế các quy chuẩn kỹ không đáp ứng yêu cầu trong quản lý xăng dầu dự trữ Quốc gia.
Đồng thời đề nghị thống nhất đầu mối quản lý mặt hàng xăng dầu dự trữ Quốc gia. Bộ Tài chính đang trực tiếp quản lý dự trữ quốc gia với các mặt hàng thiết yếu, dân sinh như gạo. Xăng dầu cũng là mặt hàng thiết yếu, nên chuyển nhiệm vụ quản lý dự trữ xăng dầu quốc gia sang Bộ Tài chính trong giai đoạn 2024 - 2025.
Đề cập tới vấn đề này, ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam cho biết: Đề xuất của Bộ Công Thương là không phù hợp, thậm chí “ngược đời”. Bộ Tài chính không thể có hệ thống kho, cùng các hệ thống cơ sở hạ tầng liên quan để bảo quản xăng dầu.
Lâu nay việc dự trữ xăng dầu đều nằm ở các doanh nghiệp Bộ Công Thương quản lý. Bộ Tài chính cũng có hệ thống dự trữ Quốc gia nhưng đó chỉ là hệ thống dự trữ các mặt hàng thiết yếu như lương thực là gạo, các mặt hàng phòng chống thiên tai…
“Bộ Công Thương nêu ra những khó khăn trong bảo quản xăng dầu dự trữ Quốc gia, đó là chưa được bảo quản riêng; các quy định về thẩm quyền, quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia, định mức kinh tế - kỹ thuật mặt hàng xăng dầu, dự trữ Nhà nước còn hạn chế, việc áp dụng các quy định pháp luật về nhập, xuất, luân chuyển hàng dự trữ quốc gia đã phát sinh vướng mắc, khó khăn. Tôi cho rằng, tất cả các khó khăn mà Bộ Công Thương nêu đều có thể giải quyết, các Bộ phải cùng ngồi lại với nhau để giải quyết các vấn đề này”, ông Nguyên Tiến Thỏa bày tỏ.