Có thể khẳng định, những năm qua, thông qua rất nhiều các phong trào, chương trình hành động cụ thể, thanh niên Việt Nam đã phần nào thể hiện được vai trò, trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp đổi mới đất nước, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Với ba phong trào hành động chủ lực của Đoàn là “Thanh niên tình nguyện”, “Tuổi trẻ sáng tạo” và “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc” được triển khai đồng bộ, sâu rộng đã tạo ra những chương trình hiệu quả như: “Tuổi trẻ tiên phong chuyển đổi số”, “Tiếp sức mùa thi”, "Những bước chân vì cộng đồng", phong trào “Nghìn việc tốt”, chiến dịch “Thanh niên tình nguyện hè”, “Thanh niên xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng”… cùng hàng trăm, hàng ngàn công trình thanh niên khác đã thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên tham gia.
Chẳng hạn, chỉ riêng trong năm 2023, các cấp Đoàn thanh niên đã thực hiện 22.975 công trình thanh niên các cấp; huy động gần 27 tỷ đồng hỗ trợ hiện thực hóa cho 5.267 ý tưởng, sáng kiến; tổ chức hơn 42.000 hoạt động chuyển đổi số với gần 5,5 triệu người tiếp cận, thụ hưởng; tổ chức hơn 3.700 hoạt động tư vấn, hướng nghiệp; hơn 3.000 hoạt động giới thiệu việc làm, giúp hơn 75.000 thanh niên có việc làm sau khi được giới thiệu; hỗ trợ cho 90.791 đoàn viên thanh niên khởi nghiệp sáng tạo; trao tặng hơn 184.000 học bổng, quà tặng cho thanh thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn…
Không những thế, thông qua nhiều chương trình hành động, phong trào như: “Nghĩa tình biên giới hải đảo”, “Hành trình tuổi trẻ vì biển đảo quê hương”, “Đồng hành cùng ngư dân trẻ ra khơi”, “Xuân tình nguyện”, “Góp đá xây Trường Sa”... đã góp phần làm thay đổi ý thức, thái độ và nhận thức chính trị của thanh niên, nâng cao lòng yêu nước của thanh niên; từ đó, không ít thanh niên có trình độ học vấn cao đã sẵn sàng đảm nhận những nhiệm vụ khó khăn, gian khổ nơi đầu sóng ngọn gió, địa đầu Tổ quốc, biên giới hải đảo, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ an ninh quốc gia, chủ quyền lãnh thổ, thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.
Những kết quả nổi bật từ việc thực hiện các phong trào trên đã đóng góp quan trọng vào việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, chương trình phát triển kinh tế - xã hội và giữ gìn an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội của cả nước; tạo môi trường thực tiễn sinh động để thanh niên phát triển toàn diện. Đặc biệt, thông qua các phong trào, vị trí, vai trò, uy tín của tổ chức Đoàn và hình ảnh đoàn viên, thanh niên được khẳng định và ghi nhận.
Đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng, phấn đấu thực hiện thành công công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì tinh thần xung kích, sáng tạo, đi đầu của thanh niên cần phải được phát huy, nỗ lực hơn nữa. Đây không chỉ là nhiệm vụ, sứ mệnh của thanh niên mà còn là niềm vinh dự lớn lao, bởi thanh niên là lực lượng nòng cốt, là người chủ tương lai của đất nước. Nhiều phong trào hành động chỉ có tuổi trẻ, sức trẻ mới có thể dấn thân làm được. Biểu hiện rõ rệt nhất, sống động nhất, thực tế nhất là nhiệm vụ chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số trước thách thức của nền kinh tế số toàn cầu và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay.
Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng ta luôn đề cao vai trò, vị trí của thanh niên, xác định thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc. Đồng thời, Đảng cũng đã đề ra nhiều chủ trương giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, tổ chức thanh niên thành lực lượng hùng hậu, trung thành, kế tục sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Bên cạnh đó, Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ XII cũng đã xác định: “Xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, giàu lòng yêu nước, có ý chí tự cường, tự hào dân tộc; có lý tưởng cách mạng, hoài bão, khát vọng vươn lên xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc; có đạo đức, ý thức công dân, chấp hành pháp luật; sức khỏe; văn hóa; kiến thức khoa học, công nghệ; kỹ năng sống, nghề nghiệp; ý chí lập thân, lập nghiệp; năng động, sáng tạo. Phát huy tinh thần xung kích, tình nguyện, sáng tạo, trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt là trong hội nhập quốc tế, chuyển đổi số quốc gia, góp phần hiện thực hoá mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045…”.
Tuy nhiên, hiện vẫn còn một bộ phận thanh niên còn mơ hồ về trách nhiệm với quê hương, đất nước; chưa vững về lập trường chính trị và tư tưởng, nhận thức, dễ bị lung lay, dao động, bị các thế lực phản động đã lôi kéo, dụ dỗ, kích động và trở thành những đối tượng chống phá Đảng và Nhà nước, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, gây mất ổn định an ninh chính trị đất nước. Hay một bộ phận thanh niên hiện nay do ảnh hưởng của lối sống hưởng thụ, quen đòi hỏi, yêu cầu mà quên đi hoặc không quan tâm đến trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc.
Chính vì thế, các cấp Đoàn cần phải tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng cách mạng; tiếp tục hoàn chỉnh các cơ chế, chính sách, pháp luật cho thanh niên tự phát triển mình; phát huy tính tích cực rèn luyện đạo đức, lối sống trong thực hiện trách nhiệm đối với bản thân của thanh niên; xây dựng lòng yêu nước, tự hào dân tộc, sẵn sàng tình nguyện chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc, giữ vững chủ quyền, an ninh quốc gia; sẵn sàng đảm nhận những công việc khó khăn, gian khổ khi Tổ quốc cần. Điều đặc biệt và cũng là yếu tố tiên quyết, chính là sự nỗ lực, rèn luyện của bản thân mỗi thanh niên cả về ý thức, nhận thức và hành động để nâng cao trách nhiệm xã hội cho mình. Chỉ có như vậy và phải làm được như vậy thì thanh niên mới có thể cống hiến và xứng danh là người chủ tương lai của đất nước.
“Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cái tương lai đó” - lời nhắn gởi của Bác trong “Thư gửi các bạn thanh niên” ngày 12/8/1947, dù đã trãi qua hơn 77 năm nhưng nó vẫn như đang hiện hữu trong công cuộc bảo vệ và xây dựng nước nhà hiện nay.